रामायण 4.26 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←किष्किन्धा काण्ड→

←अध्याय 26→

[rm-4-26] • 23 श्लोकाः

अभिषिक्ते तु सुग्रीवे प्रविष्टे वानरे गुहाम्। आजगाम सह भ्रात्रा रामः प्रस्रवणं गिरिम्।

abhiṣikte tu sugrīve praviṣṭe vānare guhām. ājagāma saha bhrātrā rāmaḥ prasravaṇaṃ girim.

शार्दूलमृगसंघुष्टं सिंहैर् भीमरवैर् वृतम्। नानागुल्मलतागूढं बहुपादपसंकुलम्।

śārdūlamṛgasaṃghuṣṭaṃ siṃhair bhīmaravair vṛtam. nānāgulmalatāgūḍhaṃ bahupādapasaṃkulam.

ऋक्षवानरगोपुच्छैर् मार्जारैश् च निषेवितम्। मेघराशिनिभं शैलं नित्यं शुचिजलाश्रयम्।

ṛkṣavānaragopucchair mārjāraiś ca niṣevitam. megharāśinibhaṃ śailaṃ nityaṃ śucijalāśrayam.

तस्य शैलस्य शिखरे महतीम् आयतां गुहाम्। प्रत्यगृह्णत वासार्थं रामः सौमित्रिणा सह।

tasya śailasya śikhare mahatīm āyatāṃ guhām. pratyagṛhṇata vāsārthaṃ rāmaḥ saumitriṇā saha.

अवसत् तत्र धर्मात्मा राघवः सहलक्ष्मणः। बहुदृश्यदरीकुञ्जे तस्मिन् प्रस्रवणे गिरौ।

avasat tatra dharmātmā rāghavaḥ sahalakṣmaṇaḥ. bahudṛśyadarīkuñje tasmin prasravaṇe girau.

सुसुखे ऽपि बहुद्रव्ये तस्मिन् हि धरणीधरे। वसतस् तस्य रामस्य रतिर् अल्पापि नाभवत्। हृतां हि भार्यां स्मरतः प्राणेभ्यो ऽपि गरीयसीम्।

susukhe 'pi bahudravye tasmin hi dharaṇīdhare. vasatas tasya rāmasya ratir alpāpi nābhavat. hṛtāṃ hi bhāryāṃ smarataḥ prāṇebhyo 'pi garīyasīm.

उदयाभ्युदितं दृष्ट्वा शशाङ्कं च विशेषतः। आविवेश न तं निद्रा निशासु शयनं गतम्।

udayābhyuditaṃ dṛṣṭvā śaśāṅkaṃ ca viśeṣataḥ. āviveśa na taṃ nidrā niśāsu śayanaṃ gatam.

तत् समुत्थेन शोकेन बाष्पोपहतचेतसं। तं शोचमानं काकुत्स्थं नित्यं शोकपरायणम्। तुल्यदुःखो ऽब्रवीद् भ्राता लक्ष्मणो ऽनुनयन् वचः।

tat samutthena śokena bāṣpopahatacetasaṃ. taṃ śocamānaṃ kākutsthaṃ nityaṃ śokaparāyaṇam. tulyaduḥkho 'bravīd bhrātā lakṣmaṇo 'nunayan vacaḥ.

अलं वीर व्यथां गत्वा न त्वं शोचितुम् अर्हसि। शोचतो ह्य् अवसीदन्ति सर्वार्था विदितं हि ते।

alaṃ vīra vyathāṃ gatvā na tvaṃ śocitum arhasi. śocato hy avasīdanti sarvārthā viditaṃ hi te.

भवान् क्रियापरो लोके भवान् देवपरायणः। आस्तिको धर्मशीलश् च व्यवसायी च राघव।

bhavān kriyāparo loke bhavān devaparāyaṇaḥ. āstiko dharmaśīlaś ca vyavasāyī ca rāghava.

न ह्य् अव्यवसितः शत्रुं राक्षसं तं विशेषतः। समर्थस् त्वं रणे हन्तुं विक्रमैर् जिह्मकारिणम्।

na hy avyavasitaḥ śatruṃ rākṣasaṃ taṃ viśeṣataḥ. samarthas tvaṃ raṇe hantuṃ vikramair jihmakāriṇam.

समुन्मूलय शोकं त्वं व्यवसायं स्थिरं कुरु। ततः सपरिवारं तं निर्मूलं कुरु राक्षसं।

samunmūlaya śokaṃ tvaṃ vyavasāyaṃ sthiraṃ kuru. tataḥ saparivāraṃ taṃ nirmūlaṃ kuru rākṣasaṃ.

पृथिवीम् अपि काकुत्स्थ ससागरवनाचलाम्। परिवर्तयितुं शक्तः किम् अङ्ग पुन रावणम्।

pṛthivīm api kākutstha sasāgaravanācalām. parivartayituṃ śaktaḥ kim aṅga puna rāvaṇam.

अहं तु खलु ते वीर्यं प्रसुप्तं प्रतिबोधये। दीप्तैर् आहुतिभिः काले भस्मच् छन्नम् इवानलम्।

ahaṃ tu khalu te vīryaṃ prasuptaṃ pratibodhaye. dīptair āhutibhiḥ kāle bhasmac channam ivānalam.

लक्ष्मणस्य तु तद् वाक्यं प्रतिपूज्य हितं शुभम्। राघवः सुहृदं स्निग्धम् इदं वचनम् अब्रवीत्।

lakṣmaṇasya tu tad vākyaṃ pratipūjya hitaṃ śubham. rāghavaḥ suhṛdaṃ snigdham idaṃ vacanam abravīt.

वाच्यं यद् अनुरक्तेन स्निग्धेन च हितेन च। सत्यविक्रम युक्तेन तद् उक्तं लक्ष्मण त्वया।

vācyaṃ yad anuraktena snigdhena ca hitena ca. satyavikrama yuktena tad uktaṃ lakṣmaṇa tvayā.

एष शोकः परित्यक्तः सर्वकार्यावसादकः। विक्रमेष्व् अप्रतिहतं तेजः प्रोत्साहयाम्य् अहम्।

eṣa śokaḥ parityaktaḥ sarvakāryāvasādakaḥ. vikrameṣv apratihataṃ tejaḥ protsāhayāmy aham.

शरत्कालं प्रतीक्षे ऽहम् इयं प्रावृड् उपस्थिता। ततः सराष्ट्रं सगणं राक्षसं तं निहन्म्य् अहम्।

śaratkālaṃ pratīkṣe 'ham iyaṃ prāvṛḍ upasthitā. tataḥ sarāṣṭraṃ sagaṇaṃ rākṣasaṃ taṃ nihanmy aham.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा हृष्टो रामस्य लक्ष्मणः। पुनर् एवाब्रवीद् वाक्यं सौमित्रिर् मित्रनन्दनः।

tasya tad vacanaṃ śrutvā hṛṣṭo rāmasya lakṣmaṇaḥ. punar evābravīd vākyaṃ saumitrir mitranandanaḥ.

एतत् ते सदृशं वाक्यम् उक्तं शत्रुनिबर्हण। इदानीम् असि काकुत्स्थ प्रकृतिं स्वाम् उपागतः।

etat te sadṛśaṃ vākyam uktaṃ śatrunibarhaṇa. idānīm asi kākutstha prakṛtiṃ svām upāgataḥ.

विज्ञाय ह्य् आत्मनो वीर्यं तथ्यं भवितुम् अर्हसि। एतत् सदृशम् उक्तं ते श्रुतस्याभिजनस्य च।

vijñāya hy ātmano vīryaṃ tathyaṃ bhavitum arhasi. etat sadṛśam uktaṃ te śrutasyābhijanasya ca.

तस्मात् पुरुषशार्दूल चिन्तयञ् शत्रुनिग्रहम्। वर्षारात्रम् अनुप्राप्तम् अतिक्रामय राघव।

tasmāt puruṣaśārdūla cintayañ śatrunigraham. varṣārātram anuprāptam atikrāmaya rāghava.

नियम्य कोपं प्रतिपाल्यतां शरत् क्षमस्व मासांश् चतुरो मया सह। वसाचले ऽस्मिन् मृगराजसेविते संवर्धयञ् शत्रुवधे समुद्यतः।

niyamya kopaṃ pratipālyatāṃ śarat kṣamasva māsāṃś caturo mayā saha. vasācale 'smin mṛgarājasevite saṃvardhayañ śatruvadhe samudyataḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...