रामायण 4.20 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←किष्किन्धा काण्ड→

←अध्याय 20→

[rm-4-20] • 25 श्लोकाः

रामचापविसृष्टेन शरेणान्तकरेण तम्। दृष्ट्वा विनिहतं भूमौ तारा ताराधिपानना।

rāmacāpavisṛṣṭena śareṇāntakareṇa tam. dṛṣṭvā vinihataṃ bhūmau tārā tārādhipānanā.

सा समासाद्य भर्तारं पर्यष्वजत भामिनी। इषुणाभिहतं दृष्ट्वा वालिनं कुञ्जरोपमम्।

sā samāsādya bhartāraṃ paryaṣvajata bhāminī. iṣuṇābhihataṃ dṛṣṭvā vālinaṃ kuñjaropamam.

वानरेन्द्रं महेन्द्राभं शोकसंतप्तमानसा। तारा तरुम् इवोन्मूलं पर्यदेवयद् आतुरा।

vānarendraṃ mahendrābhaṃ śokasaṃtaptamānasā. tārā tarum ivonmūlaṃ paryadevayad āturā.

रणे दारुणविक्रान्त प्रवीर प्लवतां वर। किं दीनाम् अपुरोभागाम् अद्य त्वं नाभिभाषसे।

raṇe dāruṇavikrānta pravīra plavatāṃ vara. kiṃ dīnām apurobhāgām adya tvaṃ nābhibhāṣase.

उत्तिष्ठ हरिशार्दूल भजस्व शयनोत्तमम्। नैवंविधाः शेरते हि भूमौ नृपतिसत्तमाः।

uttiṣṭha hariśārdūla bhajasva śayanottamam. naivaṃvidhāḥ śerate hi bhūmau nṛpatisattamāḥ.

अतीव खलु ते कान्ता वसुधा वसुधाधिप। गतासुर् अपि यां गात्रैर् मां विहाय निषेवसे।

atīva khalu te kāntā vasudhā vasudhādhipa. gatāsur api yāṃ gātrair māṃ vihāya niṣevase.

व्यक्तम् अन्या त्वया वीर धर्मतः संप्रवर्तता। किष्किन्धेव पुरी रम्या स्वर्गमार्गे विनिर्मिता।

vyaktam anyā tvayā vīra dharmataḥ saṃpravartatā. kiṣkindheva purī ramyā svargamārge vinirmitā.

यान्य् अस्माभिस् त्वया सार्धं वनेषु मधुगन्धिषु। विहृतानि त्वया काले तेषाम् उपरमः कृतः।

yāny asmābhis tvayā sārdhaṃ vaneṣu madhugandhiṣu. vihṛtāni tvayā kāle teṣām uparamaḥ kṛtaḥ.

निरानन्दा निराशाहं निमग्ना शोकसागरे। त्वयि पञ्चत्वम् आपन्ने महायूथपयूथपे।

nirānandā nirāśāhaṃ nimagnā śokasāgare. tvayi pañcatvam āpanne mahāyūthapayūthape.

हृदयं सुस्थिरं मह्यं दृष्ट्वा विनिहतं भुवि। यन् न शोकाभिसंतप्तं स्फुटते ऽद्य सहस्रधा।

hṛdayaṃ susthiraṃ mahyaṃ dṛṣṭvā vinihataṃ bhuvi. yan na śokābhisaṃtaptaṃ sphuṭate 'dya sahasradhā.

सुग्रीवस्य त्वया भार्या हृता स च विवासितः। यत् तत् तस्य त्वया व्युष्टिः प्राप्तेयं प्लवगाधिप।

sugrīvasya tvayā bhāryā hṛtā sa ca vivāsitaḥ. yat tat tasya tvayā vyuṣṭiḥ prāpteyaṃ plavagādhipa.

निःश्रेयसपरा मोहात् त्वया चाहं विगर्हिता। यैषाब्रुवं हितं वाक्यं वानरेन्द्रहितैषिणी।

niḥśreyasaparā mohāt tvayā cāhaṃ vigarhitā. yaiṣābruvaṃ hitaṃ vākyaṃ vānarendrahitaiṣiṇī.

कालो निःसंशयो नूनं जीवितान्तकरस् तव। बलाद् येनावपन्नो ऽसि सुग्रीवस्यावशो वशम्।

kālo niḥsaṃśayo nūnaṃ jīvitāntakaras tava. balād yenāvapanno 'si sugrīvasyāvaśo vaśam.

वैधव्यं शोकसंतापं कृपणं कृपणा सती। अदुःखोपचिता पूर्वं वर्तयिष्याम्य् अनाथवत्।

vaidhavyaṃ śokasaṃtāpaṃ kṛpaṇaṃ kṛpaṇā satī. aduḥkhopacitā pūrvaṃ vartayiṣyāmy anāthavat.

लालितश् चाङ्गदो वीरः सुकुमारः सुखोचितः। वत्स्यते काम् अवस्थां मे पितृव्ये क्रोधमूर्छिते।

lālitaś cāṅgado vīraḥ sukumāraḥ sukhocitaḥ. vatsyate kām avasthāṃ me pitṛvye krodhamūrchite.

कुरुष्व पितरं पुत्र सुदृष्टं धर्मवत्सलम्। दुर्लभं दर्शनं त्व् अस्य तव वत्स भविष्यति।

kuruṣva pitaraṃ putra sudṛṣṭaṃ dharmavatsalam. durlabhaṃ darśanaṃ tv asya tava vatsa bhaviṣyati.

समाश्वासय पुत्रं त्वं संदेशं संदिशस्व च। मूर्ध्नि चैनं समाघ्राय प्रवासं प्रस्थितो ह्य् असि।

samāśvāsaya putraṃ tvaṃ saṃdeśaṃ saṃdiśasva ca. mūrdhni cainaṃ samāghrāya pravāsaṃ prasthito hy asi.

रामेण हि महत् कर्म कृतं त्वाम् अभिनिघ्नता। आनृण्यं तु गतं तस्य सुग्रीवस्य प्रतिश्रवे।

rāmeṇa hi mahat karma kṛtaṃ tvām abhinighnatā. ānṛṇyaṃ tu gataṃ tasya sugrīvasya pratiśrave.

सकामो भव सुग्रीव रुमां त्वं प्रतिपत्स्यसे। भुङ्क्ष्व राज्यम् अनुद्विग्नः शस्तो भ्राता रिपुस् तव।

sakāmo bhava sugrīva rumāṃ tvaṃ pratipatsyase. bhuṅkṣva rājyam anudvignaḥ śasto bhrātā ripus tava.

किं माम् एवं विलपतीं प्रेंणा त्वं नाभिभाषसे। इमाः पश्य वरा बह्वीर् भार्यास् ते वानरेश्वर।

kiṃ mām evaṃ vilapatīṃ preṃṇā tvaṃ nābhibhāṣase. imāḥ paśya varā bahvīr bhāryās te vānareśvara.

तस्या विलपितं श्रुत्वा वानर्यः सर्वतश् च ताः। परिगृह्याङ्गदं दीनं दुःखार्ताः परिचुक्रुशुः।

tasyā vilapitaṃ śrutvā vānaryaḥ sarvataś ca tāḥ. parigṛhyāṅgadaṃ dīnaṃ duḥkhārtāḥ paricukruśuḥ.

किम् अङ्गदं साङ्गद वीर बाहो विहाय यास्य् अद्य चिरप्रवासं। न युक्तम् एवं गुणसंनिकृष्टं विहाय पुत्रं प्रियपुत्र गन्तुम्।

kim aṅgadaṃ sāṅgada vīra bāho vihāya yāsy adya cirapravāsaṃ. na yuktam evaṃ guṇasaṃnikṛṣṭaṃ vihāya putraṃ priyaputra gantum.

किम् अप्रियं ते प्रियचारुवेष कृतं मया नाथ सुतेन वा ते। सहायिनीम् अद्य विहाय वीर यमक्षयं गच्छसि दुर्विनीतम्।

kim apriyaṃ te priyacāruveṣa kṛtaṃ mayā nātha sutena vā te. sahāyinīm adya vihāya vīra yamakṣayaṃ gacchasi durvinītam.

यद्य् अप्रियं किं चिद् असंप्रधार्य कृतं मया स्यात् तव दीर्घबाहो। क्षमस्व मे तद् धरिवंश नाथ व्रजामि मूर्ध्ना तव वीर पादौ।

yady apriyaṃ kiṃ cid asaṃpradhārya kṛtaṃ mayā syāt tava dīrghabāho. kṣamasva me tad dharivaṃśa nātha vrajāmi mūrdhnā tava vīra pādau.

तथा तु तारा करुणं रुदन्ती भर्तुः समीपे सह वानरीभिः। व्यवस्यत प्रायम् अनिन्द्यवर्णा उपोपवेष्टुं भुवि यत्र वाली।

tathā tu tārā karuṇaṃ rudantī bhartuḥ samīpe saha vānarībhiḥ. vyavasyata prāyam anindyavarṇā upopaveṣṭuṃ bhuvi yatra vālī.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...