इत्य् उक्तः प्रश्रितं वाक्यं धर्मार्थसहितं हितम्। परुषं वालिना रामो निहतेन विचेतसा।

तं निष्प्रभम् इवादित्यं मुक्ततोयम् इवाम्बुदम्। उक्तवाक्यं हरिश्रेष्ठम् उपशान्तम् इवानलम्।

धर्मार्थगुणसंपन्नं हरीश्वरम् अनुत्तमम्। अधिक्षिप्तस् तदा रामः पश्चाद् वालिनम् अब्रवीत्।

धर्मम् अर्थं च कामं च समयं चापि लौकिकम्। अविज्ञाय कथं बाल्यान् माम् इहाद्य विगर्हसे।

अपृष्ट्वा बुद्धिसंपन्नान् वृद्धान् आचार्यसंमतान्। सौम्य वानरचापल्यात् त्वं मां वक्तुम् इहेच्छसि।

इक्ष्वाकूणाम् इयं भूमिः सशैलवनकानना। मृगपक्षिमनुष्याणां निग्रहानुग्रहाव् अपि।

तां पालयति धर्मात्मा भरतः सत्यवाग् ऋजुः। धर्मकामार्थतत्त्वज्ञो निग्रहानुग्रहे रतः।

नयश् च विनयश् चोभौ यस्मिन् सत्यं च सुस्थितम्। विक्रमश् च यथा दृष्टः स राजा देशकालवित्।

तस्य धर्मकृतादेशा वयम् अन्ये च पार्थिवः। चरामो वसुधां कृत्स्नां धर्मसंतानम् इच्छवः।

तस्मिन् नृपतिशार्दूल भरते धर्मवत्सले। पालयत्य् अखिलां भूमिं कश् चरेद् धर्मनिग्रहम्।

ते वयं मार्गविभ्रष्टं स्वधर्मे परमे स्थिताः। भरताज्ञां पुरस्कृत्य निगृह्णीमो यथाविधि।

त्वं तु संक्लिष्टधर्मा च कर्मणा च विगर्हितः। कामतन्त्रप्रधानश् च न स्थितो राजवर्त्मनि।

ज्येष्ठो भ्राता पिता चैव यश् च विद्यां प्रयच्छति। त्रयस् ते पितरो ज्ञेया धर्मे च पथि वर्तिनः।

यवीयान् आत्मनः पुत्रः शिष्यश् चापि गुणोदितः। पुत्रवत् ते त्रयश् चिन्त्या धर्मश् चेद् अत्र कारणम्।

सूक्ष्मः परमदुर्ज्ञेयः सतां धर्मः प्लवंगम। हृदिस्थः सर्वभूतानाम् आत्मा वेद शुभाशुभम्।

चपलश् चपलैः सार्धं वानरैर् अकृतात्मभिः। जात्यन्ध इव जात्यन्धैर् मन्त्रयन् द्रक्ष्यसे नु किम्।

अहं तु व्यक्तताम् अस्य वचनस्य ब्रवीमि ते। न हि मां केवलं रोषात् त्वं विगर्हितुम् अर्हसि।

तद् एतत् कारणं पश्य यदर्थं त्वं मया हतः। भ्रातुर् वर्तसि भार्यायां त्यक्त्वा धर्मं सनातनम्।

अस्य त्वं धरमाणस्य सुग्रीवस्य महात्मनः। रुमायां वर्तसे कामात् स्नुषायां पापकर्मकृत्।

तद् व्यतीतस्य ते धर्मात् कामवृत्तस्य वानर। भ्रातृभार्याभिमर्शे ऽस्मिन् दण्डो ऽयं प्रतिपादितः।

न हि धर्मविरुद्धस्य लोकवृत्ताद् अपेयुषः। दण्डाद् अन्यत्र पश्यामि निग्रहं हरियूथप।

औरसीं भगिनीं वापि भार्यां वाप्य् अनुजस्य यः। प्रचरेत नरः कामात् तस्य दण्डो वधः स्मृतः।

भरतस् तु महीपालो वयं त्व् आदेशवर्तिनः। त्वं च धर्माद् अतिक्रान्तः कथं शक्यम् उपेक्षितुम्।

गुरुधर्मव्यतिक्रान्तं प्राज्ञो धर्मेण पालयन्। भरतः कामवृत्तानां निग्रहे पर्यवस्थितः।

वयं तु भरतादेशं विधिं कृत्वा हरीश्वर। त्वद्विधान् भिन्नमर्यादान् नियन्तुं पर्यवस्थिताः।

सुग्रीवेण च मे सख्यं लक्ष्मणेन यथा तथा। दारराज्यनिमित्तं च निःश्रेयसि रतः स मे।

प्रतिज्ञा च मया दत्ता तदा वानरसंनिधौ। प्रतिज्ञा च कथं शक्या मद्विधेनानवेक्षितुम्।

तद् एभिः कारणैः सर्वैर् महद्भिर् धर्मसंहितैः। शासनं तव यद् युक्तं तद् भवान् अनुमन्यताम्।

सर्वथा धर्म इत्य् एव द्रष्टव्यस् तव निग्रहः। वयस्यस्योपकर्तव्यं धर्मम् एवानुपश्यता।

राजभिर् धृतदण्डास् तु कृत्वा पापानि मानवाः। निर्मलाः स्वर्गम् आयान्ति सन्तः सुकृतिनो यथा।

आर्येण मम मान्धात्रा व्यसनं घोरम् ईप्सितम्। श्रमणेन कृते पापे यथा पापं कृतं त्वया।

अन्यैर् अपि कृतं पापं प्रमत्तैर् वसुधाधिपैः। प्रायश्चित्तं च कुर्वन्ति तेन तच् छाम्यते रजः।

तद् अलं परितापेन धर्मतः परिकल्पितः। वधो वानरशार्दूल न वयं स्ववशे स्थिताः।

वागुराभिश् च पाशैश् च कूटैश् च विविधैर् नराः। प्रतिच्छन्नाश् च दृश्याश् च गृह्णन्ति सुबहून् मृगान्। प्रधावितान् वा वित्रस्तान् विस्रब्धान् अतिविष्ठितान्।

प्रमत्तान् अप्रमत्तान् वा नरा मांसार्थिनो भृशम्। विध्यन्ति विमुखांश् चापि न च दोषो ऽत्र विद्यते।

यान्ति राजर्षयश् चात्र मृगयां धर्मकोविदाः। तस्मात् त्वं निहतो युद्धे मया बाणेन वानर। अयुध्यन् प्रतियुध्यन् वा यस्माच् छाखामृगो ह्य् असि।

दुर्लभस्य च धर्मस्य जीवितस्य शुभस्य च। राजानो वानरश्रेष्ठ प्रदातारो न संशयः।

तान् न हिंस्यान् न चाक्रोशेन् नाक्षिपेन् नाप्रियं वदेत्। देवा मानुषरूपेण चरन्त्य् एते महीतले।

त्वं तु धर्मम् अविज्ञाय केवलं रोषम् आस्थितः। प्रदूषयसि मां धर्मे पितृपैतामहे स्थितम्।

एवम् उक्तस् तु रामेण वाली प्रव्यथितो भृशम्। प्रत्युवाच ततो रामं प्राञ्जलिर् वानरेश्वरः।

यत् त्वम् आत्थ नरश्रेष्ठ तद् एवं नात्र संशयः। प्रतिवक्तुं प्रकृष्टे हि नापकृष्टस् तु शक्नुयात्।

यद् अयुक्तं मया पूर्वं प्रमादाद् वाक्यम् अप्रियम्। तत्रापि खलु मे दोषं कर्तुं नार्हसि राघव।

त्वं हि दृष्टार्थतत्त्वज्ञः प्रजानां च हिते रतः। कार्यकारणसिद्धौ ते प्रसन्ना बुद्धिर् अव्यया।

माम् अप्य् अवगतं धर्माद् व्यतिक्रान्तपुरस्कृतम्। धर्मसंहितया वाचा धर्मज्ञ परिपालय।

बाष्पसंरुद्धकण्ठस् तु वाली सार्तरवः शनैः। उवाच रामं संप्रेक्ष्य पङ्कलग्न इव द्विपः।

न त्व् आत्मानम् अहं शोचे न तारां नापि बान्धवान्। यथा पुत्रं गुणश्रेष्ठम् अङ्गदं कनकाङ्गदम्।

स ममादर्शनाद् दीनो बाल्यात् प्रभृति लालितः। तटाक इव पीताम्बुर् उपशोषं गमिष्यति।

सुग्रीवे चाङ्गदे चैव विधत्स्व मतिम् उत्तमाम्। त्वं हि शास्ता च गोप्ता च कार्याकार्यविधौ स्थितः।

या ते नरपते वृत्तिर् भरते लक्ष्मणे च या। सुग्रीवे चाङ्गदे राजंस् तां चिन्तयितुम् अर्हसि।

मद्दोषकृतदोषां तां यथा तारां तपस्विनीम्। सुग्रीवो नावमन्येत तथावस्थातुम् अर्हसि।

त्वया ह्य् अनुगृहीतेन शक्यं राज्यम् उपासितुम्। त्वद्वशे वर्तमानेन तव चित्तानुवर्तिना।

स तम् आश्वासयद् रामो वालिनं व्यक्तदर्शनम्।

न वयं भवता चिन्त्या नाप्य् आत्मा हरिसत्तम। वयं भवद्विशेषेण धर्मतः कृतनिश्चयाः।

दण्ड्ये यः पातयेद् दण्डं दण्ड्यो यश् चापि दण्ड्यते। कार्यकारणसिद्धार्थाव् उभौ तौ नावसीदतः।

तद् भवान् दण्डसंयोगाद् अस्माद् विगतकल्मषः। गतः स्वां प्रकृतिं धर्म्यां धर्मदृष्ट्तेन वर्त्मना।

स तस्य वाक्यं मधुरं महात्मनः समाहितं धर्मपथानुवर्तिनः। निशम्य रामस्य रणावमर्दिनो वचः सुयुक्तं निजगाद वानरः।

शराभितप्तेन विचेतसा मया प्रदूषितस् त्वं यद् अजानता प्रभो। इदं महेन्द्रोपमभीमविक्रम प्रसादितस् त्वं क्षम मे महीश्वर।