रामायण 4.16 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←किष्किन्धा काण्ड→

←अध्याय 16→

[rm-4-16] • 27 श्लोकाः

ताम् एवं ब्रुवतीं तारां ताराधिपनिभाननाम्। वाली निर्भर्त्सयाम् आस वचनं चेदम् अब्रवीत्।

tām evaṃ bruvatīṃ tārāṃ tārādhipanibhānanām. vālī nirbhartsayām āsa vacanaṃ cedam abravīt.

गर्जतो ऽस्य च संरम्भं भ्रातुः शत्रोर् विशेषतः। मर्षयिष्याम्य् अहं केन कारणेन वरानने।

garjato 'sya ca saṃrambhaṃ bhrātuḥ śatror viśeṣataḥ. marṣayiṣyāmy ahaṃ kena kāraṇena varānane.

अधर्षितानां शूराणां समरेष्व् अनिवर्तिनाम्। धर्षणामर्षणं भीरु मरणाद् अतिरिच्यते।

adharṣitānāṃ śūrāṇāṃ samareṣv anivartinām. dharṣaṇāmarṣaṇaṃ bhīru maraṇād atiricyate.

सोढुं न च समर्थो ऽहं युद्धकामस्य संयुगे। सुग्रीवस्य च संरम्भं हीनग्रीवस्य गर्जतः।

soḍhuṃ na ca samartho 'haṃ yuddhakāmasya saṃyuge. sugrīvasya ca saṃrambhaṃ hīnagrīvasya garjataḥ.

न च कार्यो विषादस् ते राघवं प्रति मत्कृते। धर्मज्ञश् च कृतज्ञश् च कथं पापं करिष्यति।

na ca kāryo viṣādas te rāghavaṃ prati matkṛte. dharmajñaś ca kṛtajñaś ca kathaṃ pāpaṃ kariṣyati.

निवर्तस्व सह स्त्रीभिः कथं भूयो ऽनुगच्छसि। सौहृदं दर्शितं तारे मयि भक्तिः कृता त्वया।

nivartasva saha strībhiḥ kathaṃ bhūyo 'nugacchasi. sauhṛdaṃ darśitaṃ tāre mayi bhaktiḥ kṛtā tvayā.

प्रतियोत्स्याम्य् अहं गत्वा सुग्रीवं जहि संभ्रमम्। दर्पं चास्य विनेष्यामि न च प्राणैर् विमोक्ष्यते।

pratiyotsyāmy ahaṃ gatvā sugrīvaṃ jahi saṃbhramam. darpaṃ cāsya vineṣyāmi na ca prāṇair vimokṣyate.

शापितासि मम प्राणैर् निवर्तस्व जयेन च। अहं जित्वा निवर्तिष्ये तम् अलं भ्रातरं रणे।

śāpitāsi mama prāṇair nivartasva jayena ca. ahaṃ jitvā nivartiṣye tam alaṃ bhrātaraṃ raṇe.

तं तु तारा परिष्वज्य वालिनं प्रियवादिनी। चकार रुदती मन्दं दक्षिणा सा प्रदक्षिणम्।

taṃ tu tārā pariṣvajya vālinaṃ priyavādinī. cakāra rudatī mandaṃ dakṣiṇā sā pradakṣiṇam.

ततः स्वस्त्ययनं कृत्वा मन्त्रवद् विजयैषिणी। अन्तःपुरं सह स्त्रीभिः प्रविष्टा शोकमोहिता।

tataḥ svastyayanaṃ kṛtvā mantravad vijayaiṣiṇī. antaḥpuraṃ saha strībhiḥ praviṣṭā śokamohitā.

प्रविष्टायां तु तारायां सह स्त्रीभिः स्वम् आलयम्। नगरान् निर्ययौ क्रुद्धो महासर्प इव श्वसन्।

praviṣṭāyāṃ tu tārāyāṃ saha strībhiḥ svam ālayam. nagarān niryayau kruddho mahāsarpa iva śvasan.

स निःश्वस्य महावेगो वाली परमरोषणः। सर्वतश् चारयन् दृष्टिं शत्रुदर्शनकाङ्क्षया।

sa niḥśvasya mahāvego vālī paramaroṣaṇaḥ. sarvataś cārayan dṛṣṭiṃ śatrudarśanakāṅkṣayā.

स ददर्श ततः श्रीमान् सुग्रीवं हेमपिङ्गलम्। सुसंवीतम् अवष्टब्धं दीप्यमानम् इवानलम्।

sa dadarśa tataḥ śrīmān sugrīvaṃ hemapiṅgalam. susaṃvītam avaṣṭabdhaṃ dīpyamānam ivānalam.

स तं दृष्ट्वा महावीर्यं सुग्रीवं पर्यवस्थितम्। गाढं परिदधे वासो वाली परमरोषणः।

sa taṃ dṛṣṭvā mahāvīryaṃ sugrīvaṃ paryavasthitam. gāḍhaṃ paridadhe vāso vālī paramaroṣaṇaḥ.

स वाली गाढसंवीतो मुष्टिम् उद्यम्य वीर्यवान्। सुग्रीवम् एवाभिमुखो ययौ योद्धुं कृतक्षणः।

sa vālī gāḍhasaṃvīto muṣṭim udyamya vīryavān. sugrīvam evābhimukho yayau yoddhuṃ kṛtakṣaṇaḥ.

श्लिष्टमुष्टिं समुद्यम्य संरब्धतरम् आगतः। सुग्रीवो ऽपि समुद्दिश्य वालिनं हेममालिनम्।

śliṣṭamuṣṭiṃ samudyamya saṃrabdhataram āgataḥ. sugrīvo 'pi samuddiśya vālinaṃ hemamālinam.

तं वाली क्रोधताम्राक्षः सुग्रीवं रणपण्डितम्। आपतन्तं महावेगम् इदं वचनम् अब्रवीत्।

taṃ vālī krodhatāmrākṣaḥ sugrīvaṃ raṇapaṇḍitam. āpatantaṃ mahāvegam idaṃ vacanam abravīt.

एष मुष्टिर् मया बद्धो गाढः सुनिहिताङ्गुलिः। मया वेगविमुक्तस् ते प्राणान् आदाय यास्यति।

eṣa muṣṭir mayā baddho gāḍhaḥ sunihitāṅguliḥ. mayā vegavimuktas te prāṇān ādāya yāsyati.

एवम् उक्तस् तु सुग्रीवः क्रुद्धो वालिनम् अब्रवीत्। तवैव च हरन् प्राणान् मुष्टिः पततु मूर्धनि।

evam uktas tu sugrīvaḥ kruddho vālinam abravīt. tavaiva ca haran prāṇān muṣṭiḥ patatu mūrdhani.

ताडितस् तेन संक्रुद्धः समभिक्रम्य वेगतः। अभवच् छोणितोद्गारी सोत्पीड इव पर्वतः।

tāḍitas tena saṃkruddhaḥ samabhikramya vegataḥ. abhavac choṇitodgārī sotpīḍa iva parvataḥ.

सुग्रीवेण तु निःसंगं सालम् उत्पाट्य तेजसा। गात्रेष्व् अभिहतो वाली वज्रेणेव महागिरिः।

sugrīveṇa tu niḥsaṃgaṃ sālam utpāṭya tejasā. gātreṣv abhihato vālī vajreṇeva mahāgiriḥ.

स तु वाली प्रचरितः सालताडनविह्वलः। गुरुभारसमाक्रान्ता सागरे नौर् इवाभवत्।

sa tu vālī pracaritaḥ sālatāḍanavihvalaḥ. gurubhārasamākrāntā sāgare naur ivābhavat.

तौ भीमबलविक्रान्तौ सुपर्णसमवेगिनौ। प्रवृद्धौ घोरवपुषौ चन्द्रसूर्याव् इवाम्बरे।

tau bhīmabalavikrāntau suparṇasamaveginau. pravṛddhau ghoravapuṣau candrasūryāv ivāmbare.

वालिना भग्नदर्पस् तु सुग्रीवो मन्दविक्रमः। वालिनं प्रति सामर्षो दर्शयाम् आस लाघवम्।

vālinā bhagnadarpas tu sugrīvo mandavikramaḥ. vālinaṃ prati sāmarṣo darśayām āsa lāghavam.

ततो धनुषि संधाय शरम् आशीविषोपमम्। राघवेण महाबाणो वालिवक्षसि पातितः।

tato dhanuṣi saṃdhāya śaram āśīviṣopamam. rāghaveṇa mahābāṇo vālivakṣasi pātitaḥ.

वेगेनाभिहतो वाली निपपात महीतले।

vegenābhihato vālī nipapāta mahītale.

अथोक्षितः शोणिततोयविस्रवैः सुपुष्पिताशोक इवानिलोद्धतः। विचेतनो वासवसूनुर् आहवे प्रभ्रंशितेन्द्रध्वजवत् क्षितिं गतः।

athokṣitaḥ śoṇitatoyavisravaiḥ supuṣpitāśoka ivāniloddhataḥ. vicetano vāsavasūnur āhave prabhraṃśitendradhvajavat kṣitiṃ gataḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...