रामायण 4.15 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←किष्किन्धा काण्ड→

←अध्याय 15→

[rm-4-15] • 23 श्लोकाः

अथ तस्य निनादं तं सुग्रीवस्य महात्मनः। शुश्रावान्तःपुरगतो वाली भ्रातुर् अमर्षणः।

atha tasya ninādaṃ taṃ sugrīvasya mahātmanaḥ. śuśrāvāntaḥpuragato vālī bhrātur amarṣaṇaḥ.

श्रुत्वा तु तस्य निनदं सर्वभूतप्रकम्पनम्। मदश् चैकपदे नष्टः क्रोधश् चापतितो महान्।

śrutvā tu tasya ninadaṃ sarvabhūtaprakampanam. madaś caikapade naṣṭaḥ krodhaś cāpatito mahān.

स तु रोषपरीताङ्गो वाली संध्यातपप्रभः। उपरक्त इवादित्यः सद्यो निष्प्रभतां गतः।

sa tu roṣaparītāṅgo vālī saṃdhyātapaprabhaḥ. uparakta ivādityaḥ sadyo niṣprabhatāṃ gataḥ.

वाली दंष्ट्रा करालस् तु क्रोधाद् दीप्ताग्निसंनिभः। भात्य् उत्पतितपद्माभः समृणाल इव ह्रदः।

vālī daṃṣṭrā karālas tu krodhād dīptāgnisaṃnibhaḥ. bhāty utpatitapadmābhaḥ samṛṇāla iva hradaḥ.

शब्दं दुर्मर्षणं श्रुत्वा निष्पपात ततो हरिः। वेगेन चरणन्यासैर् दारयन्न् इव मेदिनीम्।

śabdaṃ durmarṣaṇaṃ śrutvā niṣpapāta tato hariḥ. vegena caraṇanyāsair dārayann iva medinīm.

तं तु तारा परिष्वज्य स्नेहाद् दर्शितसौहृदा। उवाच त्रस्तसंभ्रान्ता हितोदर्कम् इदं वचः।

taṃ tu tārā pariṣvajya snehād darśitasauhṛdā. uvāca trastasaṃbhrāntā hitodarkam idaṃ vacaḥ.

साधु क्रोधम् इमं वीर नदी वेगम् इवागतम्। शयनाद् उत्थितः काल्यं त्यज भुक्ताम् इव स्रजम्।

sādhu krodham imaṃ vīra nadī vegam ivāgatam. śayanād utthitaḥ kālyaṃ tyaja bhuktām iva srajam.

सहसा तव निष्क्रामो मम तावन् न रोचते। श्रूयताम् अभिधास्यामि यन्निमित्तं निवार्यसे।

sahasā tava niṣkrāmo mama tāvan na rocate. śrūyatām abhidhāsyāmi yannimittaṃ nivāryase.

पूर्वम् आपतितः क्रोधात् स त्वाम् आह्वयते युधि। निष्पत्य च निरस्तस् ते हन्यमानो दिशो गतः।

pūrvam āpatitaḥ krodhāt sa tvām āhvayate yudhi. niṣpatya ca nirastas te hanyamāno diśo gataḥ.

त्वया तस्य निरस्तस्य पीडितस्य विशेषतः। इहैत्य पुनर् आह्वानं शङ्कां जनयतीव मे।

tvayā tasya nirastasya pīḍitasya viśeṣataḥ. ihaitya punar āhvānaṃ śaṅkāṃ janayatīva me.

दर्पश् च व्यवसायश् च यादृशस् तस्य नर्दतः। निनादस्य च संरम्भो नैतद् अल्पं हि कारणम्।

darpaś ca vyavasāyaś ca yādṛśas tasya nardataḥ. ninādasya ca saṃrambho naitad alpaṃ hi kāraṇam.

नासहायम् अहं मन्ये सुग्रीवं तम् इहागतम्। अवष्टब्धसहायश् च यम् आश्रित्यैष गर्जति।

nāsahāyam ahaṃ manye sugrīvaṃ tam ihāgatam. avaṣṭabdhasahāyaś ca yam āśrityaiṣa garjati.

प्रकृत्या निपुणश् चैव बुद्धिमांश् चैव वानरः। अपरीक्षितवीर्येण सुग्रीवः सह नैष्यति।

prakṛtyā nipuṇaś caiva buddhimāṃś caiva vānaraḥ. aparīkṣitavīryeṇa sugrīvaḥ saha naiṣyati.

पूर्वम् एव मया वीर श्रुतं कथयतो वचः। अङ्गदस्य कुमारस्य वक्ष्यामि त्वा हितं वचः।

pūrvam eva mayā vīra śrutaṃ kathayato vacaḥ. aṅgadasya kumārasya vakṣyāmi tvā hitaṃ vacaḥ.

तव भ्रातुर् हि विख्यातः सहायो रणकर्कशः। रामः परबलामर्दी युगान्ताग्निर् इवोत्थितः।

tava bhrātur hi vikhyātaḥ sahāyo raṇakarkaśaḥ. rāmaḥ parabalāmardī yugāntāgnir ivotthitaḥ.

निवासवृक्षः साधूनाम् आपन्नानां परा गतिः। आर्तानां संश्रयश् चैव यशसश् चैकभाजनम्।

nivāsavṛkṣaḥ sādhūnām āpannānāṃ parā gatiḥ. ārtānāṃ saṃśrayaś caiva yaśasaś caikabhājanam.

ज्ञानविज्ञानसंपन्नो निदेशो निरतः पितुः। धातूनाम् इव शैलेन्द्रो गुणानाम् आकरो महान्।

jñānavijñānasaṃpanno nideśo nirataḥ pituḥ. dhātūnām iva śailendro guṇānām ākaro mahān.

तत्क्षमं न विरोधस् ते सह तेन महात्मना। दुर्जयेनाप्रमेयेन रामेण रणकर्मसु।

tatkṣamaṃ na virodhas te saha tena mahātmanā. durjayenāprameyena rāmeṇa raṇakarmasu.

शूर वक्ष्यामि ते किं चिन् न चेच्छाम्य् अभ्यसूयितुम्। श्रूयतां क्रियतां चैव तव वक्ष्यामि यद् धितम्।

śūra vakṣyāmi te kiṃ cin na cecchāmy abhyasūyitum. śrūyatāṃ kriyatāṃ caiva tava vakṣyāmi yad dhitam.

यौवराज्येन सुग्रीवं तूर्णं साध्व् अभिषेचय। विग्रहं मा कृथा वीर भ्रात्रा राजन् बलीयसा।

yauvarājyena sugrīvaṃ tūrṇaṃ sādhv abhiṣecaya. vigrahaṃ mā kṛthā vīra bhrātrā rājan balīyasā.

अहं हि ते क्षमं मन्ये तव रामेण सौहृदम्। सुग्रीवेण च संप्रीतिं वैरम् उत्सृज्य दूरतः।

ahaṃ hi te kṣamaṃ manye tava rāmeṇa sauhṛdam. sugrīveṇa ca saṃprītiṃ vairam utsṛjya dūrataḥ.

लालनीयो हि ते भ्राता यवीयान् एष वानरः। तत्र वा सन्न् इहस्थो वा सर्वथा बन्धुर् एव ते।

lālanīyo hi te bhrātā yavīyān eṣa vānaraḥ. tatra vā sann ihastho vā sarvathā bandhur eva te.

यदि ते मत्प्रियं कार्यं यदि चावैषि मां हिताम्। याच्यमानः प्रयत्नेन साधु वाक्यं कुरुष्व मे।

yadi te matpriyaṃ kāryaṃ yadi cāvaiṣi māṃ hitām. yācyamānaḥ prayatnena sādhu vākyaṃ kuruṣva me.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...