रामायण 4.14 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←किष्किन्धा काण्ड→

←अध्याय 14→

[rm-4-14] • 21 श्लोकाः

सर्वे ते त्वरितं गत्वा किष्किन्धां वालिपालिताम्। वृक्षैर् आत्मानम् आवृत्य व्यतिष्ठन् गहने वने।

sarve te tvaritaṃ gatvā kiṣkindhāṃ vālipālitām. vṛkṣair ātmānam āvṛtya vyatiṣṭhan gahane vane.

विचार्य सर्वतो दृष्टिं कानने काननप्रियः। सुग्रीवो विपुलग्रीवः क्रोधम् आहारयद् भृशम्।

vicārya sarvato dṛṣṭiṃ kānane kānanapriyaḥ. sugrīvo vipulagrīvaḥ krodham āhārayad bhṛśam.

ततः स निनदं घोरं कृत्वा युद्धाय चाह्वयत्। परिवारैः परिवृतो नादैर् भिन्दन्न् इवाम्बरम्।

tataḥ sa ninadaṃ ghoraṃ kṛtvā yuddhāya cāhvayat. parivāraiḥ parivṛto nādair bhindann ivāmbaram.

अथ बालार्कसदृशो दृप्तसिंहगतिस् तदा। दृष्ट्वा रामं क्रियादक्षं सुग्रीवो वाक्यम् अब्रवीत्।

atha bālārkasadṛśo dṛptasiṃhagatis tadā. dṛṣṭvā rāmaṃ kriyādakṣaṃ sugrīvo vākyam abravīt.

हरिवागुरया व्याप्तं तप्तकाञ्चनतोरणाम्। प्राप्ताः स्म ध्वजयन्त्राढ्यां किष्किन्धां वालिनः पुरीम्।

harivāgurayā vyāptaṃ taptakāñcanatoraṇām. prāptāḥ sma dhvajayantrāḍhyāṃ kiṣkindhāṃ vālinaḥ purīm.

प्रतिज्ञा या त्वया वीर कृता वालिवधे पुरा। सफलां तां कुरु क्षिप्रं लतां काल इवागतः।

pratijñā yā tvayā vīra kṛtā vālivadhe purā. saphalāṃ tāṃ kuru kṣipraṃ latāṃ kāla ivāgataḥ.

एवम् उक्तस् तु धर्मात्मा सुग्रीवेण स राघवः। तम् अथोवाच सुग्रीवं वचनं शत्रुसूदनः।

evam uktas tu dharmātmā sugrīveṇa sa rāghavaḥ. tam athovāca sugrīvaṃ vacanaṃ śatrusūdanaḥ.

कृताभिज्ञान चिह्नस् त्वम् अनया गजसाह्वया। विपरीत इवाकाशे सूर्यो नक्षत्र मालया।

kṛtābhijñāna cihnas tvam anayā gajasāhvayā. viparīta ivākāśe sūryo nakṣatra mālayā.

अद्य वालिसमुत्थं ते भयं वैरं च वानर। एकेनाहं प्रमोक्ष्यामि बाणमोक्षेण संयुगे।

adya vālisamutthaṃ te bhayaṃ vairaṃ ca vānara. ekenāhaṃ pramokṣyāmi bāṇamokṣeṇa saṃyuge.

मम दर्शय सुग्रीववैरिणं भ्रातृरूपिणम्। वाली विनिहतो यावद् वने पांसुषु वेष्टते।

mama darśaya sugrīvavairiṇaṃ bhrātṛrūpiṇam. vālī vinihato yāvad vane pāṃsuṣu veṣṭate.

यदि दृष्टिपथं प्राप्तो जीवन् स विनिवर्तते। ततो दोषेण मा गच्छेत् सद्यो गर्हेच् च मा भवान्।

yadi dṛṣṭipathaṃ prāpto jīvan sa vinivartate. tato doṣeṇa mā gacchet sadyo garhec ca mā bhavān.

प्रत्यक्षं सप्त ते साला मया बाणेन दारिताः। ततो वेत्सि बलेनाद्य बालिनं निहतं मया।

pratyakṣaṃ sapta te sālā mayā bāṇena dāritāḥ. tato vetsi balenādya bālinaṃ nihataṃ mayā.

अनृतं नोक्तपूर्वं मे वीर कृच्छ्रे ऽपि तिष्ठता। धर्मलोभपरीतेन न च वक्ष्ये कथं चन।

anṛtaṃ noktapūrvaṃ me vīra kṛcchre 'pi tiṣṭhatā. dharmalobhaparītena na ca vakṣye kathaṃ cana.

सफलां च करिष्यामि प्रतिज्ञां जहि संभ्रमम्। प्रसूतं कलमं क्षेत्रे वर्षेणेव शतक्रतुः।

saphalāṃ ca kariṣyāmi pratijñāṃ jahi saṃbhramam. prasūtaṃ kalamaṃ kṣetre varṣeṇeva śatakratuḥ.

तदाह्वाननिमित्तं त्वं वालिनो हेममालिनः। सुग्रीव कुरु तं शब्दं निष्पतेद् येन वानरः।

tadāhvānanimittaṃ tvaṃ vālino hemamālinaḥ. sugrīva kuru taṃ śabdaṃ niṣpated yena vānaraḥ.

जितकाशी जयश्लाघी त्वया चाधर्षितः पुरात्। निष्पतिष्यत्य् असंगेन वाली स प्रियसंयुगः।

jitakāśī jayaślāghī tvayā cādharṣitaḥ purāt. niṣpatiṣyaty asaṃgena vālī sa priyasaṃyugaḥ.

रिपूणां धर्षणं शूरा मर्षयन्ति न संयुगे। जानन्तस् तु स्वकं वीर्यं स्त्रीसमक्षं विशेषतः।

ripūṇāṃ dharṣaṇaṃ śūrā marṣayanti na saṃyuge. jānantas tu svakaṃ vīryaṃ strīsamakṣaṃ viśeṣataḥ.

स तु रामवचः श्रुत्वा सुग्रीवो हेमपिङ्गलः। ननर्द क्रूरनादेन विनिर्भिन्दन्न् इवाम्बरम्।

sa tu rāmavacaḥ śrutvā sugrīvo hemapiṅgalaḥ. nanarda krūranādena vinirbhindann ivāmbaram.

तस्य शब्देन वित्रस्ता गावो यान्ति हतप्रभाः। राजदोषपरामृष्टाः कुलस्त्रिय इवाकुलाः।

tasya śabdena vitrastā gāvo yānti hataprabhāḥ. rājadoṣaparāmṛṣṭāḥ kulastriya ivākulāḥ.

द्रवन्ति च मृगाः शीघ्रं भग्ना इव रणे हयाः। पतन्ति च खगा भूमौ क्षीणपुण्या इव ग्रहाः।

dravanti ca mṛgāḥ śīghraṃ bhagnā iva raṇe hayāḥ. patanti ca khagā bhūmau kṣīṇapuṇyā iva grahāḥ.

ततः स जीमूतगणप्रणादो नादं व्यमुञ्चत् त्वरया प्रतीतः। सूर्यात्मजः शौर्यविवृद्धतेजाः सरित्पतिर् वानिलचञ्चलोर्मिः।

tataḥ sa jīmūtagaṇapraṇādo nādaṃ vyamuñcat tvarayā pratītaḥ. sūryātmajaḥ śauryavivṛddhatejāḥ saritpatir vānilacañcalormiḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...