रामायण 4.13 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←किष्किन्धा काण्ड→

←अध्याय 13→

[rm-4-13] • 27 श्लोकाः

ऋश्यमूकात् स धर्मात्मा किष्किन्धां लक्ष्मणाग्रजः। जगाम सहसुग्रीवो वालिविक्रमपालिताम्।

ṛśyamūkāt sa dharmātmā kiṣkindhāṃ lakṣmaṇāgrajaḥ. jagāma sahasugrīvo vālivikramapālitām.

समुद्यम्य महच् चापं रामः काञ्चनभूषितम्। शरांश् चादित्य संकाशान् गृहीत्वा रणसाधकान्।

samudyamya mahac cāpaṃ rāmaḥ kāñcanabhūṣitam. śarāṃś cāditya saṃkāśān gṛhītvā raṇasādhakān.

अग्रतस् तु ययौ तस्य राघवस्य महात्मनः। सुग्रीवः संहतग्रीवो लक्ष्मणश् च महाबलः।

agratas tu yayau tasya rāghavasya mahātmanaḥ. sugrīvaḥ saṃhatagrīvo lakṣmaṇaś ca mahābalaḥ.

पृष्ठतो हनुमान् वीरो नलो नीलश् च वानरः। तारश् चैव महातेजा हरियूथप यूथपाः।

pṛṣṭhato hanumān vīro nalo nīlaś ca vānaraḥ. tāraś caiva mahātejā hariyūthapa yūthapāḥ.

ते वीक्षमाणा वृक्षांश् च पुष्पभारावलम्बिनः। प्रसन्नाम्बुवहाश् चैव सरितः सागरं गमाः।

te vīkṣamāṇā vṛkṣāṃś ca puṣpabhārāvalambinaḥ. prasannāmbuvahāś caiva saritaḥ sāgaraṃ gamāḥ.

कन्दराणि च शैलांश् च निर्झराणि गुहास् तथा। शिखराणि च मुख्यानि दरीश् च प्रियदर्शनाः।

kandarāṇi ca śailāṃś ca nirjharāṇi guhās tathā. śikharāṇi ca mukhyāni darīś ca priyadarśanāḥ.

वैदूर्यविमलैः पर्णैः पद्मैश् चाकाशकुड्मलैः। शोभितान् सजलान् मार्गे तटाकांश् च व्यलोकयन्।

vaidūryavimalaiḥ parṇaiḥ padmaiś cākāśakuḍmalaiḥ. śobhitān sajalān mārge taṭākāṃś ca vyalokayan.

कारण्डैः सारसैर् हंसैर् वञ्जूलैर् जलकुक्कुटैः। चक्रवाकैस् तथा चान्यैः शकुनैः प्रतिनादितान्।

kāraṇḍaiḥ sārasair haṃsair vañjūlair jalakukkuṭaiḥ. cakravākais tathā cānyaiḥ śakunaiḥ pratināditān.

मृदुशष्पाङ्कुराहारान् निर्भयान् वनगोचरान्। चरतः सर्वतो ऽपश्यन् स्थलीषु हरिणान् स्थितान्।

mṛduśaṣpāṅkurāhārān nirbhayān vanagocarān. carataḥ sarvato 'paśyan sthalīṣu hariṇān sthitān.

तटाकवैरिणश् चापि शुक्लदन्तविभूषितान्। घोरान् एकचरान् वन्यान् द्विरदान् कूलघातिनः।

taṭākavairiṇaś cāpi śukladantavibhūṣitān. ghorān ekacarān vanyān dviradān kūlaghātinaḥ.

वने वनचरांश् चान्यान् खेचरांश् च विहंगमान्। पश्यन्तस् त्वरिता जग्मुः सुग्रीववशवर्तिनः।

vane vanacarāṃś cānyān khecarāṃś ca vihaṃgamān. paśyantas tvaritā jagmuḥ sugrīvavaśavartinaḥ.

तेषां तु गच्छतां तत्र त्वरितं रघुनन्दनः। द्रुमषण्डं वनं दृष्ट्वा रामः सुग्रीवम् अब्रवीत्।

teṣāṃ tu gacchatāṃ tatra tvaritaṃ raghunandanaḥ. drumaṣaṇḍaṃ vanaṃ dṛṣṭvā rāmaḥ sugrīvam abravīt.

एष मेघ इवाकाशे वृक्षषण्डः प्रकाशते। मेघसंघातविपुलः पर्यन्तकदलीवृतः।

eṣa megha ivākāśe vṛkṣaṣaṇḍaḥ prakāśate. meghasaṃghātavipulaḥ paryantakadalīvṛtaḥ.

किम् एतज् ज्ञातुम् इच्छामि सखे कौतूहलं मम। कौतूहलापनयनं कर्तुम् इच्छाम्य् अहं त्वया।

kim etaj jñātum icchāmi sakhe kautūhalaṃ mama. kautūhalāpanayanaṃ kartum icchāmy ahaṃ tvayā.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा राघवस्य महात्मनः। गच्छन्न् एवाचचक्षे ऽथ सुग्रीवस् तन् महद् वनम्।

tasya tad vacanaṃ śrutvā rāghavasya mahātmanaḥ. gacchann evācacakṣe 'tha sugrīvas tan mahad vanam.

एतद् राघव विस्तीर्णम् आश्रमं श्रमनाशनम्। उद्यानवनसंपन्नं स्वादुमूलफलोदकम्।

etad rāghava vistīrṇam āśramaṃ śramanāśanam. udyānavanasaṃpannaṃ svādumūlaphalodakam.

अत्र सप्तजना नाम मुनयः संशितव्रताः। सप्तैवासन्न् अधःशीर्षा नियतं जलशायिनः।

atra saptajanā nāma munayaḥ saṃśitavratāḥ. saptaivāsann adhaḥśīrṣā niyataṃ jalaśāyinaḥ.

सप्तरात्रकृताहारा वायुना वनवासिनः। दिवं वर्षशतैर् याताः सप्तभिः सकलेवराः।

saptarātrakṛtāhārā vāyunā vanavāsinaḥ. divaṃ varṣaśatair yātāḥ saptabhiḥ sakalevarāḥ.

तेषाम् एवं प्रभावेन द्रुमप्राकारसंवृतम्। आश्रमं सुदुराधर्षम् अपि सेन्द्रैः सुरासुरैः।

teṣām evaṃ prabhāvena drumaprākārasaṃvṛtam. āśramaṃ sudurādharṣam api sendraiḥ surāsuraiḥ.

पक्षिणो वर्जयन्त्य् एतत् तथान्ये वनचारिणः। विशन्ति मोहाद् ये ऽप्य् अत्र निवर्तन्ते न ते पुनः।

pakṣiṇo varjayanty etat tathānye vanacāriṇaḥ. viśanti mohād ye 'py atra nivartante na te punaḥ.

विभूषणरवाश् चात्र श्रूयन्ते सकलाक्षराः। तूर्यगीतस्वनाश् चापि गन्धो दिव्यश् च राघव।

vibhūṣaṇaravāś cātra śrūyante sakalākṣarāḥ. tūryagītasvanāś cāpi gandho divyaś ca rāghava.

त्रेताग्नयो ऽपि दीप्यन्ते धूमो ह्य् एष प्रदृश्यते। वेष्टयन्न् इव वृक्षाग्रान् कपोताङ्गारुणो घनः।

tretāgnayo 'pi dīpyante dhūmo hy eṣa pradṛśyate. veṣṭayann iva vṛkṣāgrān kapotāṅgāruṇo ghanaḥ.

कुरु प्रणामं धर्मात्मंस् तान् समुद्दिश्य राघवः। लक्ष्मणेन सह भ्रात्रा प्रयतः संयताञ्जलिः।

kuru praṇāmaṃ dharmātmaṃs tān samuddiśya rāghavaḥ. lakṣmaṇena saha bhrātrā prayataḥ saṃyatāñjaliḥ.

प्रणमन्ति हि ये तेषाम् ऋषीणां भावितात्मनाम्। न तेषाम् अशुभं किं चिच् छरीरे राम दृश्यते।

praṇamanti hi ye teṣām ṛṣīṇāṃ bhāvitātmanām. na teṣām aśubhaṃ kiṃ cic charīre rāma dṛśyate.

ततो रामः सह भ्रात्रा लक्ष्मणेन कृताञ्जलिः। समुद्दिश्य महात्मानस् तान् ऋषीन् अभ्यवादयत्।

tato rāmaḥ saha bhrātrā lakṣmaṇena kṛtāñjaliḥ. samuddiśya mahātmānas tān ṛṣīn abhyavādayat.

अभिवाद्य च धर्मात्मा रामो भ्राता च लक्ष्मणः। सुग्रीवो वानराश् चैव जग्मुः संहृष्टमानसाः।

abhivādya ca dharmātmā rāmo bhrātā ca lakṣmaṇaḥ. sugrīvo vānarāś caiva jagmuḥ saṃhṛṣṭamānasāḥ.

ते गत्वा दूरम् अध्वानं तस्मात् सप्तजनाश्रमात्। ददृशुस् तां दुराधर्षां किष्किन्धां वालिपालिताम्।

te gatvā dūram adhvānaṃ tasmāt saptajanāśramāt. dadṛśus tāṃ durādharṣāṃ kiṣkindhāṃ vālipālitām.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...