रामायण 4.10 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←किष्किन्धा काण्ड→

←अध्याय 10→

[rm-4-10] • 29 श्लोकाः

ततः क्रोधसमाविष्टं संरब्धं तम् उपागतम्। अहं प्रसादयां चक्रे भ्रातरं प्रियकाम्यया।

tataḥ krodhasamāviṣṭaṃ saṃrabdhaṃ tam upāgatam. ahaṃ prasādayāṃ cakre bhrātaraṃ priyakāmyayā.

दिष्ट्यासि कुशली प्राप्तो निहतश् च त्वया रिपुः। अनाथस्य हि मे नाथस् त्वम् एको ऽनाथनन्दनः।

diṣṭyāsi kuśalī prāpto nihataś ca tvayā ripuḥ. anāthasya hi me nāthas tvam eko 'nāthanandanaḥ.

इदं बहुशलाकं ते पूर्णचन्द्रम् इवोदितम्। छत्रं सवालव्यजनं प्रतीच्छस्व मयोद्यतम्।

idaṃ bahuśalākaṃ te pūrṇacandram ivoditam. chatraṃ savālavyajanaṃ pratīcchasva mayodyatam.

त्वम् एव राजा मानार्हः सदा चाहं यथापुरा। न्यासभूतम् इदं राज्यं तव निर्यातयाम्य् अहम्।

tvam eva rājā mānārhaḥ sadā cāhaṃ yathāpurā. nyāsabhūtam idaṃ rājyaṃ tava niryātayāmy aham.

मा च रोषं कृथाः सौम्य मयि शत्रुनिबर्हण। याचे त्वां शिरसा राजन् मया बद्धो ऽयम् अञ्जलिः।

mā ca roṣaṃ kṛthāḥ saumya mayi śatrunibarhaṇa. yāce tvāṃ śirasā rājan mayā baddho 'yam añjaliḥ.

बलाद् अस्मि समागम्य मन्त्रिभिः पुरवासिभिः। राजभावे नियुक्तो ऽहं शून्यदेशजिगीषया।

balād asmi samāgamya mantribhiḥ puravāsibhiḥ. rājabhāve niyukto 'haṃ śūnyadeśajigīṣayā.

स्निग्धम् एवं ब्रुवाणं मां स तु निर्भर्त्स्य वानरः। धिक् त्वाम् इति च माम् उक्त्वा बहु तत् तद् उवाच ह।

snigdham evaṃ bruvāṇaṃ māṃ sa tu nirbhartsya vānaraḥ. dhik tvām iti ca mām uktvā bahu tat tad uvāca ha.

प्रकृतीश् च समानीय मन्त्रिणश् चैव संमतान्। माम् आह सुहृदां मध्ये वाक्यं परमगर्हितम्।

prakṛtīś ca samānīya mantriṇaś caiva saṃmatān. mām āha suhṛdāṃ madhye vākyaṃ paramagarhitam.

विदितं वो यथा रात्रौ मायावी स महासुरः। मां समाह्वयत क्रूरो युद्धाकाङ्क्षी सुदुर्मतिः।

viditaṃ vo yathā rātrau māyāvī sa mahāsuraḥ. māṃ samāhvayata krūro yuddhākāṅkṣī sudurmatiḥ.

तस्य तद् गर्जितं श्रुत्वा निःसृतो ऽहं नृपालयात्। अनुयातश् च मां तूर्णम् अयं भ्राता सुदारुणः।

tasya tad garjitaṃ śrutvā niḥsṛto 'haṃ nṛpālayāt. anuyātaś ca māṃ tūrṇam ayaṃ bhrātā sudāruṇaḥ.

स तु दृष्ट्वैव मां रात्रौ सद्वितीयं महाबलः। प्राद्रवद् भयसंत्रस्तो वीक्ष्यावां तम् अनुद्रुतौ। अनुद्रुतस् तु वेगेन प्रविवेश महाबिलम्।

sa tu dṛṣṭvaiva māṃ rātrau sadvitīyaṃ mahābalaḥ. prādravad bhayasaṃtrasto vīkṣyāvāṃ tam anudrutau. anudrutas tu vegena praviveśa mahābilam.

तं प्रविष्टं विदित्वा तु सुघोरं सुमहद् बिलम्। अयम् उक्तो ऽथ मे भ्राता मया तु क्रूरदर्शनः।

taṃ praviṣṭaṃ viditvā tu sughoraṃ sumahad bilam. ayam ukto 'tha me bhrātā mayā tu krūradarśanaḥ.

अहत्वा नास्ति मे शक्तिः प्रतिगन्तुम् इतः पुरीम्। बिलद्वारि प्रतीक्ष त्वं यावद् एनं निहन्म्य् अहम्।

ahatvā nāsti me śaktiḥ pratigantum itaḥ purīm. biladvāri pratīkṣa tvaṃ yāvad enaṃ nihanmy aham.

स्थितो ऽयम् इति मत्वा तु प्रविष्टो ऽहं दुरासदम्। तं च मे मार्गमाणस्य गतः संवत्सरस् तदा।

sthito 'yam iti matvā tu praviṣṭo 'haṃ durāsadam. taṃ ca me mārgamāṇasya gataḥ saṃvatsaras tadā.

स तु दृष्टो मया शत्रुर् अनिर्वेदाद् भयावहः। निहतश् च मया तत्र सो ऽसुरो बन्धुभिः सह।

sa tu dṛṣṭo mayā śatrur anirvedād bhayāvahaḥ. nihataś ca mayā tatra so 'suro bandhubhiḥ saha.

तस्यास्यात् तु प्रवृत्तेन रुधिरौघेण तद् बिलम्। पूर्णम् आसीद् दुराक्रामं स्तनतस् तस्य भूतले।

tasyāsyāt tu pravṛttena rudhiraugheṇa tad bilam. pūrṇam āsīd durākrāmaṃ stanatas tasya bhūtale.

सूदयित्वा तु तं शत्रुं विक्रान्तं दुन्दुभेः सुतम्। निष्क्रामन्न् एव पश्यामि बिलस्य पिहितं मुखम्।

sūdayitvā tu taṃ śatruṃ vikrāntaṃ dundubheḥ sutam. niṣkrāmann eva paśyāmi bilasya pihitaṃ mukham.

विक्रोशमानस्य तु मे सुग्रीवेति पुनः पुनः। यदा प्रतिवचो नास्ति ततो ऽहं भृशदुःखितः।

vikrośamānasya tu me sugrīveti punaḥ punaḥ. yadā prativaco nāsti tato 'haṃ bhṛśaduḥkhitaḥ.

पादप्रहारैस् तु मया बहुशस् तद् विदारितम्। ततो ऽहं तेन निष्क्रम्य यथा पुनर् उपागतः।

pādaprahārais tu mayā bahuśas tad vidāritam. tato 'haṃ tena niṣkramya yathā punar upāgataḥ.

तत्रानेनास्मि संरुद्धो राज्यं मार्गयतात्मनः। सुग्रीवेण नृशंसेन विस्मृत्य भ्रातृसौहृदम्।

tatrānenāsmi saṃruddho rājyaṃ mārgayatātmanaḥ. sugrīveṇa nṛśaṃsena vismṛtya bhrātṛsauhṛdam.

एवम् उक्त्वा तु मां तत्र वस्त्रेणैकेन वानरः। तदा निर्वासयाम् आस वाली विगतसाध्वसः।

evam uktvā tu māṃ tatra vastreṇaikena vānaraḥ. tadā nirvāsayām āsa vālī vigatasādhvasaḥ.

तेनाहम् अपविद्धश् च हृतदारश् च राघव। तद्भयाच् च महीकृत्स्ना क्रान्तेयं सवनार्णवा।

tenāham apaviddhaś ca hṛtadāraś ca rāghava. tadbhayāc ca mahīkṛtsnā krānteyaṃ savanārṇavā.

ऋश्यमूकं गिरिवरं भार्याहरणदुःखितः। प्रविष्टो ऽस्मि दुराधर्षं वालिनः कारणान्तरे।

ṛśyamūkaṃ girivaraṃ bhāryāharaṇaduḥkhitaḥ. praviṣṭo 'smi durādharṣaṃ vālinaḥ kāraṇāntare.

एतत् ते सर्वम् आख्यातं वैरानुकथनं महत्। अनागसा मया प्राप्तं व्यसनं पश्य राघव।

etat te sarvam ākhyātaṃ vairānukathanaṃ mahat. anāgasā mayā prāptaṃ vyasanaṃ paśya rāghava.

वालिनस् तु भयार्तस्य सर्वलोकाभयंकर। कर्तुम् अर्हसि मे वीर प्रसादं तस्य निग्रहात्।

vālinas tu bhayārtasya sarvalokābhayaṃkara. kartum arhasi me vīra prasādaṃ tasya nigrahāt.

एवम् उक्तः स तेजस्वी धर्मज्ञो धर्मसंहितम्। वचनं वक्तुम् आरेभे सुग्रीवं प्रहसन्न् इव।

evam uktaḥ sa tejasvī dharmajño dharmasaṃhitam. vacanaṃ vaktum ārebhe sugrīvaṃ prahasann iva.

अमोघाः सूर्यसंकाशा ममेमे निशिताः शराः। तस्मिन् वालिनि दुर्वृत्ते पतिष्यन्ति रुषान्विताः।

amoghāḥ sūryasaṃkāśā mameme niśitāḥ śarāḥ. tasmin vālini durvṛtte patiṣyanti ruṣānvitāḥ.

यावत् तं न हि पश्येयं तव भार्यापहारिणम्। तावत् स जीवेत् पापात्मा वाली चारित्रदूषकः।

yāvat taṃ na hi paśyeyaṃ tava bhāryāpahāriṇam. tāvat sa jīvet pāpātmā vālī cāritradūṣakaḥ.

आत्मानुमानात् पश्यामि मग्नं त्वां शोकसागरे। त्वाम् अहं तारयिष्यामि कामं प्राप्स्यसि पुष्कलम्।

ātmānumānāt paśyāmi magnaṃ tvāṃ śokasāgare. tvām ahaṃ tārayiṣyāmi kāmaṃ prāpsyasi puṣkalam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...