रामायण 3.29 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←अरण्य काण्ड→

←अध्याय 29→

[rm-3-29] • 35 श्लोकाः

भित्त्वा तु तां गदां बाणै राघवो धर्मवत्सलः। स्मयमानः खरं वाक्यं संरब्धम् इदम् अब्रवीत्।

bhittvā tu tāṃ gadāṃ bāṇai rāghavo dharmavatsalaḥ. smayamānaḥ kharaṃ vākyaṃ saṃrabdham idam abravīt.

एतत् ते बलसर्वस्वं दर्शितं राक्षसाधम। शक्तिहीनतरो मत्तो वृथा त्वम् उपगर्जितम्।

etat te balasarvasvaṃ darśitaṃ rākṣasādhama. śaktihīnataro matto vṛthā tvam upagarjitam.

एषा बाणविनिर्भिन्ना गदा भूमितलं गता। अभिधानप्रगल्भस्य तव प्रत्ययघातिनी।

eṣā bāṇavinirbhinnā gadā bhūmitalaṃ gatā. abhidhānapragalbhasya tava pratyayaghātinī.

यत् त्वयोक्तं विनष्टानाम् इदम् अश्रुप्रमार्जनम्। राक्षसानां करोमीति मिथ्या तद् अपि ते वचः।

yat tvayoktaṃ vinaṣṭānām idam aśrupramārjanam. rākṣasānāṃ karomīti mithyā tad api te vacaḥ.

नीचस्य क्षुद्रशीलस्य मिथ्यावृत्तस्य रक्षसः। प्राणान् अपहरिष्यामि गरुत्मान् अमृतं यथा।

nīcasya kṣudraśīlasya mithyāvṛttasya rakṣasaḥ. prāṇān apahariṣyāmi garutmān amṛtaṃ yathā.

अद्य ते भिन्नकण्ठस्य फेनबुद्बुदभूषितम्। विदारितस्य मद्बाणैर् मही पास्यति शोणितम्।

adya te bhinnakaṇṭhasya phenabudbudabhūṣitam. vidāritasya madbāṇair mahī pāsyati śoṇitam.

पांसुरूषितसर्वाङ्गः स्रस्तन्यस्तभुजद्वयः। स्वप्स्यसे गां समाश्लिष्य दुर्लभां प्रमदाम् इव।

pāṃsurūṣitasarvāṅgaḥ srastanyastabhujadvayaḥ. svapsyase gāṃ samāśliṣya durlabhāṃ pramadām iva.

प्रवृद्धनिद्रे शयिते त्वयि राक्षसपांसने। भविष्यन्त्य् अशरण्यानां शरण्या दण्डका इमे।

pravṛddhanidre śayite tvayi rākṣasapāṃsane. bhaviṣyanty aśaraṇyānāṃ śaraṇyā daṇḍakā ime.

जनस्थाने हतस्थाने तव राक्षसमच्छरैः। निर्भया विचरिष्यन्ति सर्वतो मुनयो वने।

janasthāne hatasthāne tava rākṣasamaccharaiḥ. nirbhayā vicariṣyanti sarvato munayo vane.

अद्य विप्रसरिष्यन्ति राक्षस्यो हतबान्धवाः। बाष्पार्द्रवदना दीना भयाद् अन्यभयावहाः।

adya viprasariṣyanti rākṣasyo hatabāndhavāḥ. bāṣpārdravadanā dīnā bhayād anyabhayāvahāḥ.

अद्य शोकरसज्ञास् ता भविष्यन्ति निशाचर। अनुरूपकुलाः पत्न्यो यासां त्वं पतिर् ईदृशः।

adya śokarasajñās tā bhaviṣyanti niśācara. anurūpakulāḥ patnyo yāsāṃ tvaṃ patir īdṛśaḥ.

नृशंसशील क्षुद्रात्मन् नित्यं ब्राह्मणकण्टक। त्वत्कृते शङ्कितैर् अग्नौ मुनिभिः पात्यते हविः।

nṛśaṃsaśīla kṣudrātman nityaṃ brāhmaṇakaṇṭaka. tvatkṛte śaṅkitair agnau munibhiḥ pātyate haviḥ.

तम् एवम् अभिसंरब्धं ब्रुवाणं राघवं रणे। खरो निर्भर्त्सयाम् आस रोषात् खरतर स्वनः।

tam evam abhisaṃrabdhaṃ bruvāṇaṃ rāghavaṃ raṇe. kharo nirbhartsayām āsa roṣāt kharatara svanaḥ.

दृढं खल्व् अवलिप्तो ऽसि भयेष्व् अपि च निर्भयः। वाच्यावाच्यं ततो हि त्वं मृत्युवश्यो न बुध्यसे।

dṛḍhaṃ khalv avalipto 'si bhayeṣv api ca nirbhayaḥ. vācyāvācyaṃ tato hi tvaṃ mṛtyuvaśyo na budhyase.

कालपाशपरिक्षिप्ता भवन्ति पुरुषा हि ये। कार्याकार्यं न जानन्ति ते निरस्तषडिन्द्रियाः।

kālapāśaparikṣiptā bhavanti puruṣā hi ye. kāryākāryaṃ na jānanti te nirastaṣaḍindriyāḥ.

एवम् उक्त्वा ततो रामं संरुध्य भृकुटिं ततः। स ददर्श महासालम् अविदूरे निशाचरः।

evam uktvā tato rāmaṃ saṃrudhya bhṛkuṭiṃ tataḥ. sa dadarśa mahāsālam avidūre niśācaraḥ.

रणे प्रहरणस्यार्थे सर्वतो ह्य् अवलोकयन्। स तम् उत्पाटयाम् आस संदृश्य दशनच्छदम्।

raṇe praharaṇasyārthe sarvato hy avalokayan. sa tam utpāṭayām āsa saṃdṛśya daśanacchadam.

तं समुत्क्षिप्य बाहुभ्यां विनर्दित्वा महाबलः। रामम् उद्दिश्य चिक्षेप हतस् त्वम् इति चाब्रवीत्।

taṃ samutkṣipya bāhubhyāṃ vinarditvā mahābalaḥ. rāmam uddiśya cikṣepa hatas tvam iti cābravīt.

तम् आपतन्तं बाणौघैश् छित्त्वा रामः प्रतापवान्। रोषम् आहारयत् तीव्रं निहन्तुं समरे खरम्।

tam āpatantaṃ bāṇaughaiś chittvā rāmaḥ pratāpavān. roṣam āhārayat tīvraṃ nihantuṃ samare kharam.

जातस्वेदस् ततो रामो रोषाद् रक्तान्तलोचनः। निर्बिभेद सहस्रेण बाणानां समरे खरम्।

jātasvedas tato rāmo roṣād raktāntalocanaḥ. nirbibheda sahasreṇa bāṇānāṃ samare kharam.

तस्य बाणान्तराद् रक्तं बहु सुस्राव फेनिलम्। गिरेः प्रस्रवणस्येव तोयधारापरिस्रवः।

tasya bāṇāntarād raktaṃ bahu susrāva phenilam. gireḥ prasravaṇasyeva toyadhārāparisravaḥ.

विह्वलः स कृतो बाणैः खरो रामेण संयुगे। मत्तो रुधिरगन्धेन तम् एवाभ्यद्रवद् द्रुतम्।

vihvalaḥ sa kṛto bāṇaiḥ kharo rāmeṇa saṃyuge. matto rudhiragandhena tam evābhyadravad drutam.

तम् आपतन्तं संरब्धं कृतास्त्रो रुधिराप्लुतम्। अपसर्पत् प्रतिपदं किं चित् त्वरितविक्रमः।

tam āpatantaṃ saṃrabdhaṃ kṛtāstro rudhirāplutam. apasarpat pratipadaṃ kiṃ cit tvaritavikramaḥ.

ततः पावकसंकाशं बधाय समरे शरम्। खरस्य रामो जग्राह ब्रह्मदण्डम् इवापरम्।

tataḥ pāvakasaṃkāśaṃ badhāya samare śaram. kharasya rāmo jagrāha brahmadaṇḍam ivāparam.

स तद् दत्तं मघवता सुरराजेन धीमता। संदधे च स धर्मात्मा मुमोच च खरं प्रति।

sa tad dattaṃ maghavatā surarājena dhīmatā. saṃdadhe ca sa dharmātmā mumoca ca kharaṃ prati.

स विमुक्तो महाबाणो निर्घातसमनिःस्वनः। रामेण धनुर् उद्यम्य खरस्योरसि चापतत्।

sa vimukto mahābāṇo nirghātasamaniḥsvanaḥ. rāmeṇa dhanur udyamya kharasyorasi cāpatat.

स पपात खरो भूमौ दह्यमानः शराग्निना। रुद्रेणैव विनिर्दग्धः श्वेतारण्ये यथान्धकः।

sa papāta kharo bhūmau dahyamānaḥ śarāgninā. rudreṇaiva vinirdagdhaḥ śvetāraṇye yathāndhakaḥ.

स वृत्र इव वज्रेण फेनेन नमुचिर् यथा। बलो वेन्द्राशनिहतो निपपात हतः खरः।

sa vṛtra iva vajreṇa phenena namucir yathā. balo vendrāśanihato nipapāta hataḥ kharaḥ.

ततो राजर्षयः सर्वे संगताः परमर्षयः। सभाज्य मुदिता रामम् इदं वचनम् अब्रुवन्।

tato rājarṣayaḥ sarve saṃgatāḥ paramarṣayaḥ. sabhājya muditā rāmam idaṃ vacanam abruvan.

एतदर्थं महातेजा महेन्द्रः पाकशासनः। शरभङ्गाश्रमं पुण्यम् आजगाम पुरंदरः।

etadarthaṃ mahātejā mahendraḥ pākaśāsanaḥ. śarabhaṅgāśramaṃ puṇyam ājagāma puraṃdaraḥ.

आनीतस् त्वम् इमं देशम् उपायेन महर्षिभिः। एषां वधार्थं क्रूराणां रक्षसां पापकर्मणाम्।

ānītas tvam imaṃ deśam upāyena maharṣibhiḥ. eṣāṃ vadhārthaṃ krūrāṇāṃ rakṣasāṃ pāpakarmaṇām.

तद् इदं नः कृतं कार्यं त्वया दशरथात्मज। सुखं धर्मं चरिष्यन्ति दण्डकेषु महर्षयः।

tad idaṃ naḥ kṛtaṃ kāryaṃ tvayā daśarathātmaja. sukhaṃ dharmaṃ cariṣyanti daṇḍakeṣu maharṣayaḥ.

एतस्मिन्न् अन्तरे वीरो लक्ष्मणः सह सीतया। गिरिदुर्गाद् विनिष्क्रम्य संविवेशाश्रमं सुखी।

etasminn antare vīro lakṣmaṇaḥ saha sītayā. giridurgād viniṣkramya saṃviveśāśramaṃ sukhī.

ततो रामस् तु विजयी पूज्यमानो महर्षिभिः। प्रविवेशाश्रमं वीरो लक्ष्मणेनाभिवादितः।

tato rāmas tu vijayī pūjyamāno maharṣibhiḥ. praviveśāśramaṃ vīro lakṣmaṇenābhivāditaḥ.

तं दृष्ट्वा शत्रुहन्तारं महर्षीणां सुखावहम्। बभूव हृष्टा वैदेही भर्तारं परिषस्वजे।

taṃ dṛṣṭvā śatruhantāraṃ maharṣīṇāṃ sukhāvaham. babhūva hṛṣṭā vaidehī bhartāraṃ pariṣasvaje.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...