रामायण 3.28 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←अरण्य काण्ड→

←अध्याय 28→

[rm-3-28] • 28 श्लोकाः

खरं तु विरथं रामो गदापाणिम् अवस्थितम्। मृदुपूर्वं महातेजाः परुषं वाक्यम् अब्रवीत्।

kharaṃ tu virathaṃ rāmo gadāpāṇim avasthitam. mṛdupūrvaṃ mahātejāḥ paruṣaṃ vākyam abravīt.

गजाश्वरथसंबाधे बले महति तिष्ठता। कृतं सुदारुणं कर्म सर्वलोकजुगुप्सितम्।

gajāśvarathasaṃbādhe bale mahati tiṣṭhatā. kṛtaṃ sudāruṇaṃ karma sarvalokajugupsitam.

उद्वेजनीयो भूतानां नृशंसः पापकर्मकृत्। त्रयाणाम् अपि लोकानाम् ईश्वरो ऽपि न तिष्ठति।

udvejanīyo bhūtānāṃ nṛśaṃsaḥ pāpakarmakṛt. trayāṇām api lokānām īśvaro 'pi na tiṣṭhati.

कर्म लोकविरुद्धं तु कुर्वाणं क्षणदाचर। तीक्ष्णं सर्वजनो हन्ति सर्पं दुष्टम् इवागतम्।

karma lokaviruddhaṃ tu kurvāṇaṃ kṣaṇadācara. tīkṣṇaṃ sarvajano hanti sarpaṃ duṣṭam ivāgatam.

लोभात् पापानि कुर्वाणः कामाद् वा यो न बुध्यते। भ्रष्टः पश्यति तस्यान्तं ब्राह्मणी करकाद् इव।

lobhāt pāpāni kurvāṇaḥ kāmād vā yo na budhyate. bhraṣṭaḥ paśyati tasyāntaṃ brāhmaṇī karakād iva.

वसतो दण्डकारण्ये तापसान् धर्मचारिणः। किं नु हत्वा महाभागान् फलं प्राप्स्यसि राक्षस।

vasato daṇḍakāraṇye tāpasān dharmacāriṇaḥ. kiṃ nu hatvā mahābhāgān phalaṃ prāpsyasi rākṣasa.

न चिरं पापकर्माणः क्रूरा लोकजुगुप्सिताः। ऐश्वर्यं प्राप्य तिष्ठन्ति शीर्णमूला इव द्रुमाः।

na ciraṃ pāpakarmāṇaḥ krūrā lokajugupsitāḥ. aiśvaryaṃ prāpya tiṣṭhanti śīrṇamūlā iva drumāḥ.

अवश्यं लभते कर्ता फलं पापस्य कर्मणः। घोरं पर्यागते काले द्रुमः पुष्पम् इवार्तवम्।

avaśyaṃ labhate kartā phalaṃ pāpasya karmaṇaḥ. ghoraṃ paryāgate kāle drumaḥ puṣpam ivārtavam.

नचिरात् प्राप्यते लोके पापानां कर्मणां फलम्। सविषाणाम् इवान्नानां भुक्तानां क्षणदाचर।

nacirāt prāpyate loke pāpānāṃ karmaṇāṃ phalam. saviṣāṇām ivānnānāṃ bhuktānāṃ kṣaṇadācara.

पापम् आच्चरतां घोरं लोकस्याप्रियम् इच्छताम्। अहम् आसादितो राजा प्राणान् हन्तुं निशाचर।

pāpam āccaratāṃ ghoraṃ lokasyāpriyam icchatām. aham āsādito rājā prāṇān hantuṃ niśācara.

अद्य हि त्वां मया मुक्ताः शराः काञ्चनभूषणाः। विदार्य निपतिष्यन्ति वल्मीकम् इव पन्नगाः।

adya hi tvāṃ mayā muktāḥ śarāḥ kāñcanabhūṣaṇāḥ. vidārya nipatiṣyanti valmīkam iva pannagāḥ.

ये त्वया दण्डकारण्ये भक्षिता धर्मचारिणः। तान् अद्य निहतः संख्ये ससैन्यो ऽनुगमिष्यसि।

ye tvayā daṇḍakāraṇye bhakṣitā dharmacāriṇaḥ. tān adya nihataḥ saṃkhye sasainyo 'nugamiṣyasi.

अद्य त्वां निहतं बाणैः पश्यन्तु परमर्षयः। निरयस्थं विमानस्था ये त्वया हिंसिताः पुरा।

adya tvāṃ nihataṃ bāṇaiḥ paśyantu paramarṣayaḥ. nirayasthaṃ vimānasthā ye tvayā hiṃsitāḥ purā.

प्रहर त्वं यथाकामं कुरु यत्नं कुलाधम। अद्य ते पातयिष्यामि शिरस् तालफलं यथा।

prahara tvaṃ yathākāmaṃ kuru yatnaṃ kulādhama. adya te pātayiṣyāmi śiras tālaphalaṃ yathā.

एवम् उक्तस् तु रामेण क्रुद्धः संरक्तलोचनः। प्रत्युवाच ततो रामं प्रहसन् क्रोधमूर्छितः।

evam uktas tu rāmeṇa kruddhaḥ saṃraktalocanaḥ. pratyuvāca tato rāmaṃ prahasan krodhamūrchitaḥ.

प्राकृतान् राक्षसान् हत्वा युद्धे दशरथात्मज। आत्मना कथम् आत्मानम् अप्रशस्यं प्रशंससि।

prākṛtān rākṣasān hatvā yuddhe daśarathātmaja. ātmanā katham ātmānam apraśasyaṃ praśaṃsasi.

विक्रान्ता बलवन्तो वा ये भवन्ति नरर्षभाः। कथयन्ति न ते किं चित् तेजसा स्वेन गर्विताः।

vikrāntā balavanto vā ye bhavanti nararṣabhāḥ. kathayanti na te kiṃ cit tejasā svena garvitāḥ.

प्राकृतास् त्व् अकृतात्मानो लोके क्षत्रियपांसनाः। निरर्थकं विकत्थन्ते यथा राम विकत्थसे।

prākṛtās tv akṛtātmāno loke kṣatriyapāṃsanāḥ. nirarthakaṃ vikatthante yathā rāma vikatthase.

कुलं व्यपदिशन् वीरः समरे को ऽभिधास्यति। मृत्युकाले हि संप्राप्ते स्वयम् अप्रस्तवे स्तवम्।

kulaṃ vyapadiśan vīraḥ samare ko 'bhidhāsyati. mṛtyukāle hi saṃprāpte svayam aprastave stavam.

सर्वथा तु लघुत्वं ते कत्थनेन विदर्शितम्। सुवर्णप्रतिरूपेण तप्तेनेव कुशाग्निना।

sarvathā tu laghutvaṃ te katthanena vidarśitam. suvarṇapratirūpeṇa tapteneva kuśāgninā.

न तु माम् इह तिष्ठन्तं पश्यसि त्वं गदाधरम्। धराधरम् इवाकम्प्यं पर्वतं धातुभिश् चितम्।

na tu mām iha tiṣṭhantaṃ paśyasi tvaṃ gadādharam. dharādharam ivākampyaṃ parvataṃ dhātubhiś citam.

पर्याप्तो ऽहं गदापाणिर् हन्तुं प्राणान् रणे तव। त्रयाणाम् अपि लोकानां पाशहस्त इवान्तकः।

paryāpto 'haṃ gadāpāṇir hantuṃ prāṇān raṇe tava. trayāṇām api lokānāṃ pāśahasta ivāntakaḥ.

कामं बह्व् अपि वक्तव्यं त्वयि वक्ष्यामि न त्व् अहम्। अस्तं गच्छेद् धि सविता युद्धविघ्रस् ततो भवेत्।

kāmaṃ bahv api vaktavyaṃ tvayi vakṣyāmi na tv aham. astaṃ gacched dhi savitā yuddhavighras tato bhavet.

चतुर्दश सहस्राणि राक्षसानां हतानि ते। त्वद्विनाशात् करोम्य् अद्य तेषाम् अश्रुप्रमार्जनम्।

caturdaśa sahasrāṇi rākṣasānāṃ hatāni te. tvadvināśāt karomy adya teṣām aśrupramārjanam.

इत्य् उक्त्वा परमक्रुद्धस् तां गदां परमाङ्गदाम्। खरश् चिक्षेप रामाय प्रदीप्ताम् अशनिं यथा।

ity uktvā paramakruddhas tāṃ gadāṃ paramāṅgadām. kharaś cikṣepa rāmāya pradīptām aśaniṃ yathā.

खरबाहुप्रमुक्ता सा प्रदीप्ता महती गदा। भस्मवृक्षांश् च गुल्मांश् च कृत्वागात् तत्समीपतः।

kharabāhupramuktā sā pradīptā mahatī gadā. bhasmavṛkṣāṃś ca gulmāṃś ca kṛtvāgāt tatsamīpataḥ.

ताम् आपतन्तीं ज्वलितां मृत्युपाशोपमां गदा। अन्तरिक्षगतां रामश् चिच्छेद बहुधा शरैः।

tām āpatantīṃ jvalitāṃ mṛtyupāśopamāṃ gadā. antarikṣagatāṃ rāmaś ciccheda bahudhā śaraiḥ.

सा विशीर्णा शरैर् भिन्ना पपात धरणीतले। गदामन्त्रौषधिबलैर् व्यालीव विनिपातिता।

sā viśīrṇā śarair bhinnā papāta dharaṇītale. gadāmantrauṣadhibalair vyālīva vinipātitā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...