रामायण 3.11 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←अरण्य काण्ड→

←अध्याय 11→

[rm-3-11] • 34 श्लोकाः

स प्रविश्याश्रमपदं लक्ष्मणो राघवानुजः। अगस्त्यशिष्यम् आसाद्य वाक्यम् एतद् उवाच ह।

sa praviśyāśramapadaṃ lakṣmaṇo rāghavānujaḥ. agastyaśiṣyam āsādya vākyam etad uvāca ha.

राजा दशरथो नाम ज्येष्ठस् तस्य सुतो बली। रामः प्राप्तो मुनिं द्रष्टुं भार्यया सह सीतया।

rājā daśaratho nāma jyeṣṭhas tasya suto balī. rāmaḥ prāpto muniṃ draṣṭuṃ bhāryayā saha sītayā.

लक्ष्मणो नाम तस्याहं भ्राता त्व् अवरजो हितः। अनुकूलश् च भक्तश् च यदि ते श्रोत्रम् आगतः।

lakṣmaṇo nāma tasyāhaṃ bhrātā tv avarajo hitaḥ. anukūlaś ca bhaktaś ca yadi te śrotram āgataḥ.

ते वयं वनम् अत्युग्रं प्रविष्टाः पितृशासनात्। द्रष्टुम् इच्छामहे सर्वे भगवन्तं निवेद्यताम्।

te vayaṃ vanam atyugraṃ praviṣṭāḥ pitṛśāsanāt. draṣṭum icchāmahe sarve bhagavantaṃ nivedyatām.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा लक्ष्मणस्य तपोधनः। तथेत्य् उक्त्वाग्निशरणं प्रविवेश निवेदितुम्।

tasya tad vacanaṃ śrutvā lakṣmaṇasya tapodhanaḥ. tathety uktvāgniśaraṇaṃ praviveśa niveditum.

स प्रविश्य मुनिश्रेष्ठं तपसा दुष्प्रधर्षणम्। कृताञ्जलिर् उवाचेदं रामागमनम् अञ्जसा।

sa praviśya muniśreṣṭhaṃ tapasā duṣpradharṣaṇam. kṛtāñjalir uvācedaṃ rāmāgamanam añjasā.

पुत्रौ दशरथस्येमौ रामो लक्ष्मण एव च। प्रविष्टाव् आश्रमपदं सीतया सह भार्यया।

putrau daśarathasyemau rāmo lakṣmaṇa eva ca. praviṣṭāv āśramapadaṃ sītayā saha bhāryayā.

द्रष्टुं भवन्तम् आयातौ शुश्रूषार्थम् अरिंदमौ। यद् अत्रानन्तरं तत्त्वम् आज्ञापयितुम् अर्हसि।

draṣṭuṃ bhavantam āyātau śuśrūṣārtham ariṃdamau. yad atrānantaraṃ tattvam ājñāpayitum arhasi.

ततः शिष्याद् उपश्रुत्य प्राप्तं रामं सलक्ष्मणम्। वैदेहीं च महाभागाम् इदं वचनम् अब्रवीत्।

tataḥ śiṣyād upaśrutya prāptaṃ rāmaṃ salakṣmaṇam. vaidehīṃ ca mahābhāgām idaṃ vacanam abravīt.

दिष्ट्या रामश् चिरस्याद्य द्रष्टुं मां समुपागतः। मनसा काङ्क्षितं ह्य् अस्य मयाप्य् आगमनं प्रति।

diṣṭyā rāmaś cirasyādya draṣṭuṃ māṃ samupāgataḥ. manasā kāṅkṣitaṃ hy asya mayāpy āgamanaṃ prati.

गम्यतां सत्कृतो रामः सभार्यः सहलक्ष्मणः। प्रवेश्यतां समीपं मे किं चासौ न प्रवेशितः।

gamyatāṃ satkṛto rāmaḥ sabhāryaḥ sahalakṣmaṇaḥ. praveśyatāṃ samīpaṃ me kiṃ cāsau na praveśitaḥ.

एवम् उक्तस् तु मुनिना धर्मज्ञेन महात्मना। अभिवाद्याब्रवीच् छिष्यस् तथेति नियताञ्जलिः।

evam uktas tu muninā dharmajñena mahātmanā. abhivādyābravīc chiṣyas tatheti niyatāñjaliḥ.

ततो निष्क्रम्य संभ्रान्तः शिष्यो लक्ष्मणम् अब्रवीत्। क्वासौ रामो मुनिं द्रष्टुम् एतु प्रविशतु स्वयम्।

tato niṣkramya saṃbhrāntaḥ śiṣyo lakṣmaṇam abravīt. kvāsau rāmo muniṃ draṣṭum etu praviśatu svayam.

ततो गत्वाश्रमपदं शिष्येण सह लक्ष्मणः। दर्शयाम् आस काकुत्स्थं सीतां च जनकात्मजाम्।

tato gatvāśramapadaṃ śiṣyeṇa saha lakṣmaṇaḥ. darśayām āsa kākutsthaṃ sītāṃ ca janakātmajām.

तं शिष्यः प्रश्रितं वाक्यम् अगस्त्यवचनं ब्रुवन्। प्रावेशयद् यथान्यायं सत्कारार्थं सुसत्कृतम्।

taṃ śiṣyaḥ praśritaṃ vākyam agastyavacanaṃ bruvan. prāveśayad yathānyāyaṃ satkārārthaṃ susatkṛtam.

प्रविवेश ततो रामः सीतया सहलक्ष्मणः। प्रशान्तहरिणाकीर्णम् आश्रमं ह्य् अवलोकयन्।

praviveśa tato rāmaḥ sītayā sahalakṣmaṇaḥ. praśāntahariṇākīrṇam āśramaṃ hy avalokayan.

स तत्र ब्रह्मणः स्थानम् अग्नेः स्थानं तथैव च। विष्णोः स्थानं महेन्द्रस्य स्थानं चैव विवस्वतः।

sa tatra brahmaṇaḥ sthānam agneḥ sthānaṃ tathaiva ca. viṣṇoḥ sthānaṃ mahendrasya sthānaṃ caiva vivasvataḥ.

सोमस्थानं भगस्थानं स्थानं कौबेरम् एव च। धातुर् विधातुः स्थानं च वायोः स्थानं तथैव च।

somasthānaṃ bhagasthānaṃ sthānaṃ kauberam eva ca. dhātur vidhātuḥ sthānaṃ ca vāyoḥ sthānaṃ tathaiva ca.

ततः शिष्यैः परिवृतो मुनिर् अप्य् अभिनिष्पतत्। तं ददर्शाग्रतो रामो मुनीनां दीप्ततेजसं। अब्रवीद् वचनं वीरो लक्ष्मणं लक्ष्मिवर्धनम्।

tataḥ śiṣyaiḥ parivṛto munir apy abhiniṣpatat. taṃ dadarśāgrato rāmo munīnāṃ dīptatejasaṃ. abravīd vacanaṃ vīro lakṣmaṇaṃ lakṣmivardhanam.

एष लक्ष्मण निष्क्रामत्य् अगस्त्यो भगवान् ऋषिः। औदार्येणावगच्छामि निधानं तपसाम् इमम्।

eṣa lakṣmaṇa niṣkrāmaty agastyo bhagavān ṛṣiḥ. audāryeṇāvagacchāmi nidhānaṃ tapasām imam.

एवम् उक्त्वा महाबाहुर् अगस्त्यं सूर्यवर्चसं। जग्राह परमप्रीतस् तस्य पादौ परंतपः।

evam uktvā mahābāhur agastyaṃ sūryavarcasaṃ. jagrāha paramaprītas tasya pādau paraṃtapaḥ.

अभिवाद्य तु धर्मात्मा तस्थौ रामः कृताञ्जलिः। सीतया सह वैदेह्या तदा राम सलक्ष्मणः।

abhivādya tu dharmātmā tasthau rāmaḥ kṛtāñjaliḥ. sītayā saha vaidehyā tadā rāma salakṣmaṇaḥ.

प्रतिगृह्य च काकुत्स्थम् अर्चयित्वासनोदकैः। कुशलप्रश्नम् उक्त्वा च आस्यताम् इति सो ऽब्रवीत्।

pratigṛhya ca kākutstham arcayitvāsanodakaiḥ. kuśalapraśnam uktvā ca āsyatām iti so 'bravīt.

अग्निं हुत्वा प्रदायार्घ्यम् अतिथिं प्रतिपूज्य च। वानप्रस्थेन धर्मेण स तेषां भोजनं ददौ।

agniṃ hutvā pradāyārghyam atithiṃ pratipūjya ca. vānaprasthena dharmeṇa sa teṣāṃ bhojanaṃ dadau.

प्रथमं चोपविश्याथ धर्मज्ञो मुनिपुंगवः। उवाच रामम् आसीनं प्राञ्जलिं धर्मकोविदम्।

prathamaṃ copaviśyātha dharmajño munipuṃgavaḥ. uvāca rāmam āsīnaṃ prāñjaliṃ dharmakovidam.

अन्यथा खलु काकुत्स्थ तपस्वी समुदाचरन्। दुःसाक्षीव परे लोके स्वानि मांसानि भक्षयेत्।

anyathā khalu kākutstha tapasvī samudācaran. duḥsākṣīva pare loke svāni māṃsāni bhakṣayet.

राजा सर्वस्य लोकस्य धर्मचारी महारथः। पूजनीयश् च मान्यश् च भवान् प्राप्तः प्रियातिथिः।

rājā sarvasya lokasya dharmacārī mahārathaḥ. pūjanīyaś ca mānyaś ca bhavān prāptaḥ priyātithiḥ.

एवम् उक्त्वा फलैर् मूलैः पुष्पैश् चान्यैश् च राघवम्। पूजयित्वा यथाकामं पुनर् एव ततो ऽब्रवीत्।

evam uktvā phalair mūlaiḥ puṣpaiś cānyaiś ca rāghavam. pūjayitvā yathākāmaṃ punar eva tato 'bravīt.

इदं दिव्यं महच् चापं हेमवज्रविभूषितम्। वैष्णवं पुरुषव्याघ्र निर्मितं विश्वकर्मणा।

idaṃ divyaṃ mahac cāpaṃ hemavajravibhūṣitam. vaiṣṇavaṃ puruṣavyāghra nirmitaṃ viśvakarmaṇā.

अमोघः सूर्यसंकाशो ब्रह्मदत्तः शरोत्तमः। दत्तो मम महेन्द्रेण तूणी चाक्षयसायकौ।

amoghaḥ sūryasaṃkāśo brahmadattaḥ śarottamaḥ. datto mama mahendreṇa tūṇī cākṣayasāyakau.

संपूर्णौ निशितैर् बाणैर् ज्वलद्भिर् इव पावकैः। महाराजत कोशो ऽयम् असिर् हेमविभूषितः।

saṃpūrṇau niśitair bāṇair jvaladbhir iva pāvakaiḥ. mahārājata kośo 'yam asir hemavibhūṣitaḥ.

अनेन धनुषा राम हत्वा संख्ये महासुरान्। आजहार श्रियं दीप्तां पुरा विष्णुर् दिवौकसाम्।

anena dhanuṣā rāma hatvā saṃkhye mahāsurān. ājahāra śriyaṃ dīptāṃ purā viṣṇur divaukasām.

तद् धनुस् तौ च तूणीरौ शरं खड्गं च मानद। जयाय प्रतिगृह्णीष्व वज्रं वज्रधरो यथा।

tad dhanus tau ca tūṇīrau śaraṃ khaḍgaṃ ca mānada. jayāya pratigṛhṇīṣva vajraṃ vajradharo yathā.

एवम् उक्त्वा महातेजाः समस्तं तद् वरायुधम्। दत्त्वा रामाय भगवान् अगस्त्यः पुनर् अब्रवीत्।

evam uktvā mahātejāḥ samastaṃ tad varāyudham. dattvā rāmāya bhagavān agastyaḥ punar abravīt.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...