रामायण 2.29 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←अयोध्या काण्ड→

←अध्याय 29→

[rm-2-29] • 27 श्लोकाः

ततः शासनम् आज्ञाय भ्रातुः शुभतरं प्रियम्। गत्वा स प्रविवेशाशु सुयज्ञस्य निवेशनम्।

tataḥ śāsanam ājñāya bhrātuḥ śubhataraṃ priyam. gatvā sa praviveśāśu suyajñasya niveśanam.

तं विप्रम् अग्न्यगारस्थं वन्दित्वा लक्ष्मणो ऽब्रवीत्। सखे ऽभ्यागच्छ पश्य त्वं वेश्म दुष्करकारिणः।

taṃ vipram agnyagārasthaṃ vanditvā lakṣmaṇo 'bravīt. sakhe 'bhyāgaccha paśya tvaṃ veśma duṣkarakāriṇaḥ.

ततः संध्याम् उपास्याशु गत्वा सौमित्रिणा सह। जुष्टं तत् प्राविशल् लक्ष्म्या रम्यं रामनिवेशनम्।

tataḥ saṃdhyām upāsyāśu gatvā saumitriṇā saha. juṣṭaṃ tat prāviśal lakṣmyā ramyaṃ rāmaniveśanam.

तम् आगतं वेदविदं प्राञ्जलिः सीतया सह। सुयज्ञम् अभिचक्राम राघवो ऽग्निम् इवार्चितम्।

tam āgataṃ vedavidaṃ prāñjaliḥ sītayā saha. suyajñam abhicakrāma rāghavo 'gnim ivārcitam.

जातरूपमयैर् मुख्यैर् अङ्गदैः कुण्डलैः शुभैः। सहेम सूत्रैर् मणिभिः केयूरैर् वलयैर् अपि।

jātarūpamayair mukhyair aṅgadaiḥ kuṇḍalaiḥ śubhaiḥ. sahema sūtrair maṇibhiḥ keyūrair valayair api.

अन्यैश् च रत्नैर् बहुभिः काकुत्स्थः प्रत्यपूजयत्। सुयज्ञं स तदोवाच रामः सीताप्रचोदितः।

anyaiś ca ratnair bahubhiḥ kākutsthaḥ pratyapūjayat. suyajñaṃ sa tadovāca rāmaḥ sītāpracoditaḥ.

हारं च हेमसूत्रं च भार्यायै सौम्य हारय। रशनां चाधुना सीता दातुम् इच्छति ते सखे।

hāraṃ ca hemasūtraṃ ca bhāryāyai saumya hāraya. raśanāṃ cādhunā sītā dātum icchati te sakhe.

पर्यङ्कम् अग्र्यास्तरणं नानारत्नविभूषितम्। तम् अपीच्छति वैदेही प्रतिष्ठापयितुं त्वयि।

paryaṅkam agryāstaraṇaṃ nānāratnavibhūṣitam. tam apīcchati vaidehī pratiṣṭhāpayituṃ tvayi.

नागः शत्रुं जयो नाम मातुलो यं ददौ मम। तं ते गजसहस्रेण ददामि द्विजपुंगव।

nāgaḥ śatruṃ jayo nāma mātulo yaṃ dadau mama. taṃ te gajasahasreṇa dadāmi dvijapuṃgava.

इत्य् उक्तः स हि रामेण सुयज्ञः प्रतिगृह्य तत्। रामलक्ष्मणसीतानां प्रयुयोजाशिषः शिवाः।

ity uktaḥ sa hi rāmeṇa suyajñaḥ pratigṛhya tat. rāmalakṣmaṇasītānāṃ prayuyojāśiṣaḥ śivāḥ.

अथ भ्रातरम् अव्यग्रं प्रियं रामः प्रियंवदः। सौमित्रिं तम् उवाचेदं ब्रह्मेव त्रिदशेश्वरम्।

atha bhrātaram avyagraṃ priyaṃ rāmaḥ priyaṃvadaḥ. saumitriṃ tam uvācedaṃ brahmeva tridaśeśvaram.

अगस्त्यं कौशिकं चैव ताव् उभौ ब्राह्मणोत्तमौ। अर्चयाहूय सौमित्रे रत्नैः सस्यम् इवाम्बुभिः।

agastyaṃ kauśikaṃ caiva tāv ubhau brāhmaṇottamau. arcayāhūya saumitre ratnaiḥ sasyam ivāmbubhiḥ.

कौसल्यां च य आशीर्भिर् भक्तः पर्युपतिष्ठति। आचार्यस् तैत्तिरीयाणाम् अभिरूपश् च वेदवित्।

kausalyāṃ ca ya āśīrbhir bhaktaḥ paryupatiṣṭhati. ācāryas taittirīyāṇām abhirūpaś ca vedavit.

तस्य यानं च दासीश् च सौमित्रे संप्रदापय। कौशेयानि च वस्त्राणि यावत् तुष्यति स द्विजः।

tasya yānaṃ ca dāsīś ca saumitre saṃpradāpaya. kauśeyāni ca vastrāṇi yāvat tuṣyati sa dvijaḥ.

सूतश् चित्ररथश् चार्यः सचिवः सुचिरोषितः। तोषयैनं महार्हैश् च रत्नैर् वस्त्रैर् धनैस् तथा।

sūtaś citrarathaś cāryaḥ sacivaḥ suciroṣitaḥ. toṣayainaṃ mahārhaiś ca ratnair vastrair dhanais tathā.

शालिवाहसहस्रं च द्वे शते भद्रकांस् तथा। व्यञ्जनार्थं च सौमित्रे गोसहस्रम् उपाकुरु।

śālivāhasahasraṃ ca dve śate bhadrakāṃs tathā. vyañjanārthaṃ ca saumitre gosahasram upākuru.

ततः स पुरुषव्याघ्रस् तद् धनं लक्ष्मणः स्वयम्। यथोक्तं ब्राह्मणेन्द्राणाम् अददाद् धनदो यथा।

tataḥ sa puruṣavyāghras tad dhanaṃ lakṣmaṇaḥ svayam. yathoktaṃ brāhmaṇendrāṇām adadād dhanado yathā.

अथाब्रवीद् बाष्पकलांस् तिष्ठतश् चोपजीविनः। संप्रदाय बहु द्रव्यम् एकैकस्योपजीविनः।

athābravīd bāṣpakalāṃs tiṣṭhataś copajīvinaḥ. saṃpradāya bahu dravyam ekaikasyopajīvinaḥ.

लक्ष्मणस्य च यद् वेश्म गृहं च यद् इदं मम। अशून्यं कार्यम् एकैकं यावदागमनं मम।

lakṣmaṇasya ca yad veśma gṛhaṃ ca yad idaṃ mama. aśūnyaṃ kāryam ekaikaṃ yāvadāgamanaṃ mama.

इत्य् उक्त्वा दुःखितं सर्वं जनं तम् उपजीविनम्। उवाचेदं धनध्यक्षं धनम् आनीयताम् इति। ततो ऽस्य धनम् आजह्रुः सर्वम् एवोपजीविनः।

ity uktvā duḥkhitaṃ sarvaṃ janaṃ tam upajīvinam. uvācedaṃ dhanadhyakṣaṃ dhanam ānīyatām iti. tato 'sya dhanam ājahruḥ sarvam evopajīvinaḥ.

ततः स पुरुषव्याघ्रस् तद् धनं सहलक्ष्मणः। द्विजेभ्यो बालवृद्धेभ्यः कृपणेभ्यो ऽभ्यदापयत्।

tataḥ sa puruṣavyāghras tad dhanaṃ sahalakṣmaṇaḥ. dvijebhyo bālavṛddhebhyaḥ kṛpaṇebhyo 'bhyadāpayat.

तत्रासीत् पिङ्गलो गार्ग्यस् त्रिजटो नाम वै द्विजः। आ पञ्चमायाः कक्ष्याया नैनं कश् चिद् अवारयत्।

tatrāsīt piṅgalo gārgyas trijaṭo nāma vai dvijaḥ. ā pañcamāyāḥ kakṣyāyā nainaṃ kaś cid avārayat.

स राजपुत्रम् आसाद्य त्रिजटो वाक्यम् अब्रवीत्। निर्धनो बहुपुत्रो ऽस्मि राजपुत्र महायशः। उञ्छवृत्तिर् वने नित्यं प्रत्यवेक्षस्व माम् इति।

sa rājaputram āsādya trijaṭo vākyam abravīt. nirdhano bahuputro 'smi rājaputra mahāyaśaḥ. uñchavṛttir vane nityaṃ pratyavekṣasva mām iti.

तम् उवाच ततो रामः परिहाससमन्वितम्। गवां सहस्रम् अप्य् एकं न तु विश्राणितं मया। परिक्षिपसि दण्डेन यावत् तावद् अवाप्स्यसि।

tam uvāca tato rāmaḥ parihāsasamanvitam. gavāṃ sahasram apy ekaṃ na tu viśrāṇitaṃ mayā. parikṣipasi daṇḍena yāvat tāvad avāpsyasi.

स शाटीं त्वरितः कट्यां संभ्रान्तः परिवेष्ट्य ताम्। आविध्य दण्डं चिक्षेप सर्वप्राणेन वेगितः।

sa śāṭīṃ tvaritaḥ kaṭyāṃ saṃbhrāntaḥ pariveṣṭya tām. āvidhya daṇḍaṃ cikṣepa sarvaprāṇena vegitaḥ.

उवाच च ततो रामस् तं गार्ग्यम् अभिसान्त्वयन्। मन्युर् न खलु कर्तव्यः परिहासो ह्य् अयं मम।

uvāca ca tato rāmas taṃ gārgyam abhisāntvayan. manyur na khalu kartavyaḥ parihāso hy ayaṃ mama.

ततः सभार्यस् त्रिजटो महामुनिर् गवाम् अनीकं प्रतिगृह्य मोदितः। यशोबलप्रीतिसुखोपबृंहिणीस् तद् आशिषः प्रत्यवदन् महात्मनः।

tataḥ sabhāryas trijaṭo mahāmunir gavām anīkaṃ pratigṛhya moditaḥ. yaśobalaprītisukhopabṛṃhiṇīs tad āśiṣaḥ pratyavadan mahātmanaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...