रामायण 1.73 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

बाल काण्ड→

←अध्याय 73→

[rm-1-73] • 22 श्लोकाः

अथ रात्र्यां व्यतीतायां विश्वामित्रो महामुनिः। आपृच्छ्य तौ च राजानौ जगामोत्तरपर्वतम्।

atha rātryāṃ vyatītāyāṃ viśvāmitro mahāmuniḥ. āpṛcchya tau ca rājānau jagāmottaraparvatam.

विश्वामित्रो गते राजा वैदेहं मिथिलाधिपम्। आपृच्छ्याथ जगामाशु राजा दशरथः पुरीम्।

viśvāmitro gate rājā vaidehaṃ mithilādhipam. āpṛcchyātha jagāmāśu rājā daśarathaḥ purīm.

अथ राजा विदेहानां ददौ कन्याधनं बहु। गवां शतसहस्राणि बहूनि मिथिलेश्वरः।

atha rājā videhānāṃ dadau kanyādhanaṃ bahu. gavāṃ śatasahasrāṇi bahūni mithileśvaraḥ.

कम्बलानां च मुख्यानां क्षौमकोट्यम्बराणि च। हस्त्यश्वरथपादातं दिव्यरूपं स्वलंकृतम्।

kambalānāṃ ca mukhyānāṃ kṣaumakoṭyambarāṇi ca. hastyaśvarathapādātaṃ divyarūpaṃ svalaṃkṛtam.

ददौ कन्या पिता तासां दासीदासम् अनुत्तमम्। हिरण्यस्य सुवर्णस्य मुक्तानां विद्रुमस्य च।

dadau kanyā pitā tāsāṃ dāsīdāsam anuttamam. hiraṇyasya suvarṇasya muktānāṃ vidrumasya ca.

ददौ परमसंहृष्टः कन्याधनम् अनुत्तमम्। दत्त्वा बहुधनं राजा समनुज्ञाप्य पार्थिवम्।

dadau paramasaṃhṛṣṭaḥ kanyādhanam anuttamam. dattvā bahudhanaṃ rājā samanujñāpya pārthivam.

प्रविवेश स्वनिलयं मिथिलां मिथिलेश्वरः। राजाप्य् अयोध्याधिपतिः सह पुत्रैर् महात्मभिः।

praviveśa svanilayaṃ mithilāṃ mithileśvaraḥ. rājāpy ayodhyādhipatiḥ saha putrair mahātmabhiḥ.

ऋषीन् सर्वान् पुरस्कृत्य जगाम सबलानुगः। गच्छन्तं तु नरव्याघ्रं सर्षिसंघं सराघवम्।

ṛṣīn sarvān puraskṛtya jagāma sabalānugaḥ. gacchantaṃ tu naravyāghraṃ sarṣisaṃghaṃ sarāghavam.

घोराः स्म पक्षिणो वाचो व्याहरन्ति ततस् ततः। भौमाश् चैव मृगाः सर्वे गच्छन्ति स्म प्रदक्षिणम्।

ghorāḥ sma pakṣiṇo vāco vyāharanti tatas tataḥ. bhaumāś caiva mṛgāḥ sarve gacchanti sma pradakṣiṇam.

तान् दृष्ट्वा राजशार्दूलो वसिष्ठं पर्यपृच्छत। असौम्याः पक्षिणो घोरा मृगाश् चापि प्रदक्षिणाः। किम् इदं हृदयोत्कम्पि मनो मम विषीदति।

tān dṛṣṭvā rājaśārdūlo vasiṣṭhaṃ paryapṛcchata. asaumyāḥ pakṣiṇo ghorā mṛgāś cāpi pradakṣiṇāḥ. kim idaṃ hṛdayotkampi mano mama viṣīdati.

राज्ञो दशरथस्यैतच् छ्रुत्वा वाक्यं महान् ऋषिः। उवाच मधुरां वाणीं श्रूयताम् अस्य यत् फलम्।

rājño daśarathasyaitac chrutvā vākyaṃ mahān ṛṣiḥ. uvāca madhurāṃ vāṇīṃ śrūyatām asya yat phalam.

उपस्थितं भयं घोरं दिव्यं पक्षिमुखाच् च्युतम्। मृगाः प्रशमयन्त्य् एते संतापस् त्यज्यताम् अयम्।

upasthitaṃ bhayaṃ ghoraṃ divyaṃ pakṣimukhāc cyutam. mṛgāḥ praśamayanty ete saṃtāpas tyajyatām ayam.

तेषां संवदतां तत्र वायुः प्रादुर् बभूव ह। कम्पयन् मेदिनीं सर्वां पातयंश् च द्रुमाञ् शुभान्।

teṣāṃ saṃvadatāṃ tatra vāyuḥ prādur babhūva ha. kampayan medinīṃ sarvāṃ pātayaṃś ca drumāñ śubhān.

तमसा संवृतः सूर्यः सर्वा न प्रबभुर् दिशः। भस्मना चावृतं सर्वं संमूढम् इव तद् बलम्।

tamasā saṃvṛtaḥ sūryaḥ sarvā na prababhur diśaḥ. bhasmanā cāvṛtaṃ sarvaṃ saṃmūḍham iva tad balam.

वसिष्ठ ऋषयश् चान्ये राजा च ससुतस् तदा। ससंज्ञा इव तत्रासन् सर्वम् अन्यद् विचेतनम्।

vasiṣṭha ṛṣayaś cānye rājā ca sasutas tadā. sasaṃjñā iva tatrāsan sarvam anyad vicetanam.

तस्मिंस् तमसि घोरे तु भस्मच्छन्नेव सा चमूः। ददर्श भीमसंकाशं जटामण्डलधारिणम्।

tasmiṃs tamasi ghore tu bhasmacchanneva sā camūḥ. dadarśa bhīmasaṃkāśaṃ jaṭāmaṇḍaladhāriṇam.

कैलासम् इव दुर्धर्षं कालाग्निम् इव दुःसहम्। ज्वलन्तम् इव तेजोभिर् दुर्निरीक्ष्यं पृथग्जनैः।

kailāsam iva durdharṣaṃ kālāgnim iva duḥsaham. jvalantam iva tejobhir durnirīkṣyaṃ pṛthagjanaiḥ.

स्कन्धे चासज्य परशुं धनुर् विद्युद्गणोपमम्। प्रगृह्य शरमुख्यं च त्रिपुरघ्नं यथा हरम्।

skandhe cāsajya paraśuṃ dhanur vidyudgaṇopamam. pragṛhya śaramukhyaṃ ca tripuraghnaṃ yathā haram.

तं दृष्ट्वा भीमसंकाशं ज्वलन्तम् इव पावकम्। वसिष्ठप्रमुखा विप्रा जपहोमपरायणाः। संगता मुनयः सर्वे संजजल्पुर् अथो मिथः।

taṃ dṛṣṭvā bhīmasaṃkāśaṃ jvalantam iva pāvakam. vasiṣṭhapramukhā viprā japahomaparāyaṇāḥ. saṃgatā munayaḥ sarve saṃjajalpur atho mithaḥ.

कच्चित् पितृवधामर्षी क्षत्रं नोत्सादयिष्यति। पूर्वं क्षत्रवधं कृत्वा गतमन्युर् गतज्वरः। क्षत्रस्योत्सादनं भूयो न खल्व् अस्य चिकीर्षितम्।

kaccit pitṛvadhāmarṣī kṣatraṃ notsādayiṣyati. pūrvaṃ kṣatravadhaṃ kṛtvā gatamanyur gatajvaraḥ. kṣatrasyotsādanaṃ bhūyo na khalv asya cikīrṣitam.

एवम् उक्त्वार्घ्यम् आदाय भार्गवं भीमदर्शनम्। ऋषयो राम रामेति मधुरां वाचम् अब्रुवन्।

evam uktvārghyam ādāya bhārgavaṃ bhīmadarśanam. ṛṣayo rāma rāmeti madhurāṃ vācam abruvan.

प्रतिगृह्य तु तां पूजाम् ऋषिदत्तां प्रतापवान्। रामं दाशरथिं रामो जामदग्न्यो ऽभ्यभाषत।

pratigṛhya tu tāṃ pūjām ṛṣidattāṃ pratāpavān. rāmaṃ dāśarathiṃ rāmo jāmadagnyo 'bhyabhāṣata.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...