रामायण 1.69 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

बाल काण्ड→

←अध्याय 69→

[rm-1-69] • 32 श्लोकाः

ततः प्रभाते जनकः कृतकर्मा महर्षिभिः। उवाच वाक्यं वाक्यज्ञः शतानन्दं पुरोहितम्।

tataḥ prabhāte janakaḥ kṛtakarmā maharṣibhiḥ. uvāca vākyaṃ vākyajñaḥ śatānandaṃ purohitam.

भ्राता मम महातेजा यवीयान् अतिधार्मिकः। कुशध्वज इति ख्यातः पुरीम् अध्यवसच् छुभाम्।

bhrātā mama mahātejā yavīyān atidhārmikaḥ. kuśadhvaja iti khyātaḥ purīm adhyavasac chubhām.

वार्याफलकपर्यन्तां पिबन्न् इक्षुमतीं नदीम्। सांकाश्यां पुण्यसंकाशां विमानम् इव पुष्पकम्।

vāryāphalakaparyantāṃ pibann ikṣumatīṃ nadīm. sāṃkāśyāṃ puṇyasaṃkāśāṃ vimānam iva puṣpakam.

तम् अहं द्रष्टुम् इच्छामि यज्ञगोप्ता स मे मतः। प्रीतिं सो ऽपि महातेजा इंमां भोक्ता मया सह।

tam ahaṃ draṣṭum icchāmi yajñagoptā sa me mataḥ. prītiṃ so 'pi mahātejā iṃmāṃ bhoktā mayā saha.

शासनात् तु नरेन्द्रस्य प्रययुः शीघ्रवाजिभिः। समानेतुं नरव्याघ्रं विष्णुम् इन्द्राज्ञया यथा।

śāsanāt tu narendrasya prayayuḥ śīghravājibhiḥ. samānetuṃ naravyāghraṃ viṣṇum indrājñayā yathā.

आज्ञया तु नरेन्द्रस्य आजगाम कुशध्वजः।

ājñayā tu narendrasya ājagāma kuśadhvajaḥ.

स ददर्श महात्मानं जनकं धर्मवत्सलम्। सो ऽभिवाद्य शतानन्दं राजानं चापि धार्मिकम्।

sa dadarśa mahātmānaṃ janakaṃ dharmavatsalam. so 'bhivādya śatānandaṃ rājānaṃ cāpi dhārmikam.

राजार्हं परमं दिव्यम् आसनं चाध्यरोहत। उपविष्टाव् उभौ तौ तु भ्रातराव् अमितौजसौ।

rājārhaṃ paramaṃ divyam āsanaṃ cādhyarohata. upaviṣṭāv ubhau tau tu bhrātarāv amitaujasau.

प्रेषयाम् आसतुर् वीरौ मन्त्रिश्रेष्ठं सुदामनम्। गच्छ मन्त्रिपते शीघ्रम् ऐक्ष्वाकम् अमितप्रभम्। आत्मजैः सह दुर्धर्षम् आनयस्व समन्त्रिणम्।

preṣayām āsatur vīrau mantriśreṣṭhaṃ sudāmanam. gaccha mantripate śīghram aikṣvākam amitaprabham. ātmajaiḥ saha durdharṣam ānayasva samantriṇam.

औपकार्यां स गत्वा तु रघूणां कुलवर्धनम्। ददर्श शिरसा चैनम् अभिवाद्येदम् अब्रवीत्।

aupakāryāṃ sa gatvā tu raghūṇāṃ kulavardhanam. dadarśa śirasā cainam abhivādyedam abravīt.

अयोध्याधिपते वीर वैदेहो मिथिलाधिपः। स त्वां द्रष्टुं व्यवसितः सोपाध्यायपुरोहितम्।

ayodhyādhipate vīra vaideho mithilādhipaḥ. sa tvāṃ draṣṭuṃ vyavasitaḥ sopādhyāyapurohitam.

मन्त्रिश्रेष्ठवचः श्रुत्वा राजा सर्षिगणस् तदा। सबन्धुर् अगमत् तत्र जनको यत्र वर्तते।

mantriśreṣṭhavacaḥ śrutvā rājā sarṣigaṇas tadā. sabandhur agamat tatra janako yatra vartate.

स राजा मन्त्रिसहितः सोपाध्यायः सबान्धवः। वाक्यं वाक्यविदां श्रेष्ठो वैदेहम् इदम् अब्रवीत्।

sa rājā mantrisahitaḥ sopādhyāyaḥ sabāndhavaḥ. vākyaṃ vākyavidāṃ śreṣṭho vaideham idam abravīt.

विदितं ते महाराज इक्ष्वाकुकुलदैवतम्। वक्ता सर्वेषु कृत्येषु वसिष्ठो भगवान् ऋषिः।

viditaṃ te mahārāja ikṣvākukuladaivatam. vaktā sarveṣu kṛtyeṣu vasiṣṭho bhagavān ṛṣiḥ.

विश्वामित्राभ्यनुज्ञातः सह सर्वैर् महर्षिभिः। एष वक्ष्यति धर्मात्मा वसिष्ठो मे यथाक्रमम्।

viśvāmitrābhyanujñātaḥ saha sarvair maharṣibhiḥ. eṣa vakṣyati dharmātmā vasiṣṭho me yathākramam.

तूष्णींभूते दशरथे वसिष्ठो भगवान् ऋषिः। उवाच वाक्यं वाक्यज्ञो वैदेहं सपुरोहितम्।

tūṣṇīṃbhūte daśarathe vasiṣṭho bhagavān ṛṣiḥ. uvāca vākyaṃ vākyajño vaidehaṃ sapurohitam.

अव्यक्तप्रभवो ब्रह्मा शाश्वतो नित्य अव्ययः। तस्मान् मरीचिः संजज्ञे मरीचेः कश्यपः सुतः।

avyaktaprabhavo brahmā śāśvato nitya avyayaḥ. tasmān marīciḥ saṃjajñe marīceḥ kaśyapaḥ sutaḥ.

विवस्वान् कश्यपाज् जज्ञे मनुर् वैवैस्वतः स्मृतः। मनुः प्रजापतिः पूर्वम् इक्ष्वाकुस् तु मनोः सुतः।

vivasvān kaśyapāj jajñe manur vaivaisvataḥ smṛtaḥ. manuḥ prajāpatiḥ pūrvam ikṣvākus tu manoḥ sutaḥ.

तम् इक्ष्वाकुम् अयोध्यायां राजानं विद्धि पूर्वकम्। इक्ष्वाकोस् तु सुतः श्रीमान् विकुक्षिर् उदपद्यत।

tam ikṣvākum ayodhyāyāṃ rājānaṃ viddhi pūrvakam. ikṣvākos tu sutaḥ śrīmān vikukṣir udapadyata.

विकुक्षेस् तु महातेजा बाणः पुत्रः प्रतापवान्। बाणस्य तु महातेजा अनरण्यः प्रतापवान्।

vikukṣes tu mahātejā bāṇaḥ putraḥ pratāpavān. bāṇasya tu mahātejā anaraṇyaḥ pratāpavān.

अनरण्यात् पृथुर् जज्ञे त्रिशङ्कुस् तु पृथोः सुतः। त्रिशङ्कोर् अभवत् पुत्रो धुन्धुमारो महायशाः।

anaraṇyāt pṛthur jajñe triśaṅkus tu pṛthoḥ sutaḥ. triśaṅkor abhavat putro dhundhumāro mahāyaśāḥ.

धुन्धुमारान् महातेजा युवनाश्वो महारथः। युवनाश्वसुतः श्रीमान् मान्धाता पृथिवीपतिः।

dhundhumārān mahātejā yuvanāśvo mahārathaḥ. yuvanāśvasutaḥ śrīmān māndhātā pṛthivīpatiḥ.

मान्धातुस् तु सुतः श्रीमान् सुसंधिर् उदपद्यत। सुसंधेर् अपि पुत्रौ द्वौ ध्रुवसंधिः प्रसेनजित्।

māndhātus tu sutaḥ śrīmān susaṃdhir udapadyata. susaṃdher api putrau dvau dhruvasaṃdhiḥ prasenajit.

यशस्वी ध्रुवसंधेस् तु भरतो नाम नामतः। भरतात् तु महातेजा असितो नाम जायत।

yaśasvī dhruvasaṃdhes tu bharato nāma nāmataḥ. bharatāt tu mahātejā asito nāma jāyata.

सह तेन गरेणैव जातः स सगरो ऽभवत्। सगरस्यासमञ्जस् तु असमञ्जाद् अथांशुमान्।

saha tena gareṇaiva jātaḥ sa sagaro 'bhavat. sagarasyāsamañjas tu asamañjād athāṃśumān.

दिलीपो ऽंशुमतः पुत्रो दिलीपस्य भगीरथः। भगीरथात् ककुत्स्थश् च ककुत्स्थस्य रघुस् तथा।

dilīpo 'ṃśumataḥ putro dilīpasya bhagīrathaḥ. bhagīrathāt kakutsthaś ca kakutsthasya raghus tathā.

रघोस् तु पुत्रस् तेजस्वी प्रवृद्धः पुरुषादकः। कल्माषपादो ह्य् अभवत् तस्माज् जातस् तु शङ्खणः।

raghos tu putras tejasvī pravṛddhaḥ puruṣādakaḥ. kalmāṣapādo hy abhavat tasmāj jātas tu śaṅkhaṇaḥ.

सुदर्शनः शङ्खणस्य अग्निवर्णः सुदर्शनात्। शीघ्रगस् त्व् अग्निवर्णस्य शीघ्रगस्य मरुः सुतः।

sudarśanaḥ śaṅkhaṇasya agnivarṇaḥ sudarśanāt. śīghragas tv agnivarṇasya śīghragasya maruḥ sutaḥ.

मरोः प्रशुश्रुकस् त्व् आसीद् अम्बरीषः प्रशुश्रुकात्। अम्बरीषस्य पुत्रो ऽभून् नहुषः पृथिवीपतिः।

maroḥ praśuśrukas tv āsīd ambarīṣaḥ praśuśrukāt. ambarīṣasya putro 'bhūn nahuṣaḥ pṛthivīpatiḥ.

नहुषस्य ययातिस् तु नाभागस् तु ययातिजः। नाभागस्य बभूवाज अजाद् दशरथो ऽभवत्। तस्माद् दशरथाज् जातौ भ्रातरौ रामलक्ष्मणौ।

nahuṣasya yayātis tu nābhāgas tu yayātijaḥ. nābhāgasya babhūvāja ajād daśaratho 'bhavat. tasmād daśarathāj jātau bhrātarau rāmalakṣmaṇau.

आदिवंशविशुद्धानां राज्ञां परमधर्मिणाम्। इक्ष्वाकुकुलजातानां वीराणां सत्यवादिनाम्।

ādivaṃśaviśuddhānāṃ rājñāṃ paramadharmiṇām. ikṣvākukulajātānāṃ vīrāṇāṃ satyavādinām.

रामलक्ष्मणयोर् अर्थे त्वत्सुते वरये नृप। सदृशाभ्यां नरश्रेष्ठ सदृशे दातुम् अर्हसि।

rāmalakṣmaṇayor arthe tvatsute varaye nṛpa. sadṛśābhyāṃ naraśreṣṭha sadṛśe dātum arhasi.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...