रामायण 1.65 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

बाल काण्ड→

←अध्याय 65→

[rm-1-65] • 27 श्लोकाः

ततः प्रभाते विमले कृतकर्मा नराधिपः। विश्वामित्रं महात्मानम् आजुहाव सराघवम्।

tataḥ prabhāte vimale kṛtakarmā narādhipaḥ. viśvāmitraṃ mahātmānam ājuhāva sarāghavam.

तम् अर्चयित्वा धर्मात्मा शास्त्रदृष्ट्तेन कर्मणा। राघवौ च महात्मानौ तदा वाक्यम् उवाच ह।

tam arcayitvā dharmātmā śāstradṛṣṭtena karmaṇā. rāghavau ca mahātmānau tadā vākyam uvāca ha.

भगवन् स्वागतं ते ऽस्तु किं करोमि तवानघ। भवान् आज्ञापयतु माम् आज्ञाप्यो भवता ह्य् अहम्।

bhagavan svāgataṃ te 'stu kiṃ karomi tavānagha. bhavān ājñāpayatu mām ājñāpyo bhavatā hy aham.

एवम् उक्तः स धर्मात्मा जनकेन महात्मना। प्रत्युवाच मुनिर् वीरं वाक्यं वाक्यविशारदः।

evam uktaḥ sa dharmātmā janakena mahātmanā. pratyuvāca munir vīraṃ vākyaṃ vākyaviśāradaḥ.

पुत्रौ दशरथस्येमौ क्षत्रियौ लोकविश्रुतौ। द्रष्टुकामौ धनुः श्रेष्ठं यद् एतत् त्वयि तिष्ठति।

putrau daśarathasyemau kṣatriyau lokaviśrutau. draṣṭukāmau dhanuḥ śreṣṭhaṃ yad etat tvayi tiṣṭhati.

एतद् दर्शय भद्रं ते कृतकामौ नृपात्मजौ। दर्शनाद् अस्य धनुषो यथेष्टं प्रतियास्यतः।

etad darśaya bhadraṃ te kṛtakāmau nṛpātmajau. darśanād asya dhanuṣo yatheṣṭaṃ pratiyāsyataḥ.

एवम् उक्तस् तु जनकः प्रत्युवाच महामुनिम्। श्रूयताम् अस्य धनुषो यद् अर्थम् इह तिष्ठति।

evam uktas tu janakaḥ pratyuvāca mahāmunim. śrūyatām asya dhanuṣo yad artham iha tiṣṭhati.

देवरात इति ख्यातो निमेः षष्ठो महीपतिः। न्यासो ऽयं तस्य भगवन् हस्ते दत्तो महात्मना।

devarāta iti khyāto nimeḥ ṣaṣṭho mahīpatiḥ. nyāso 'yaṃ tasya bhagavan haste datto mahātmanā.

दक्षयज्ञवधे पूर्वं धनुर् आयम्य वीर्यवान्। रुद्रस् तु त्रिदशान् रोषात् सलीलम् इदम् अब्रवीत्।

dakṣayajñavadhe pūrvaṃ dhanur āyamya vīryavān. rudras tu tridaśān roṣāt salīlam idam abravīt.

यस्माद् भागार्थिनो भागान् नाकल्पयत मे सुराः। वराङ्गानि महार्हाणि धनुषा शातयामि वः।

yasmād bhāgārthino bhāgān nākalpayata me surāḥ. varāṅgāni mahārhāṇi dhanuṣā śātayāmi vaḥ.

ततो विमनसः सर्वे देवा वै मुनिपुंगव। प्रसादयन्ति देवेशं तेषां प्रीतो ऽभवद् भवः।

tato vimanasaḥ sarve devā vai munipuṃgava. prasādayanti deveśaṃ teṣāṃ prīto 'bhavad bhavaḥ.

प्रीतियुक्तः स सर्वेषां ददौ तेषां महात्मनाम्।

prītiyuktaḥ sa sarveṣāṃ dadau teṣāṃ mahātmanām.

तद् एतद् देवदेवस्य धनूरत्नं महात्मनः। न्यासभूतं तदा न्यस्तम् अस्माकं पूर्वके विभो।

tad etad devadevasya dhanūratnaṃ mahātmanaḥ. nyāsabhūtaṃ tadā nyastam asmākaṃ pūrvake vibho.

अथ मे कृषतः क्षेत्रं लाङ्गलाद् उत्थिता मम। क्षेत्रं शोधयता लब्ध्वा नाम्ना सीतेति विश्रुता।

atha me kṛṣataḥ kṣetraṃ lāṅgalād utthitā mama. kṣetraṃ śodhayatā labdhvā nāmnā sīteti viśrutā.

भूतलाद् उत्थिता सा तु व्यवर्धत ममात्मजा। वीर्यशुल्केति मे कन्या स्थापितेयम् अयोनिजा।

bhūtalād utthitā sā tu vyavardhata mamātmajā. vīryaśulketi me kanyā sthāpiteyam ayonijā.

भूतलाद् उत्थितां तां तु वर्धमानां ममात्मजाम्। वरयाम् आसुर् आगम्य राजानो मुनिपुंगव।

bhūtalād utthitāṃ tāṃ tu vardhamānāṃ mamātmajām. varayām āsur āgamya rājāno munipuṃgava.

तेषां वरयतां कन्यां सर्वेषां पृथिवीक्षिताम्। वीर्यशुल्केति भगवन् न ददामि सुताम् अहम्।

teṣāṃ varayatāṃ kanyāṃ sarveṣāṃ pṛthivīkṣitām. vīryaśulketi bhagavan na dadāmi sutām aham.

ततः सर्वे नृपतयः समेत्य मुनिपुंगव। मिथिलाम् अभ्युपागम्य वीर्यं जिज्ञासवस् तदा।

tataḥ sarve nṛpatayaḥ sametya munipuṃgava. mithilām abhyupāgamya vīryaṃ jijñāsavas tadā.

तेषां जिज्ञासमानानां वीर्यं धनुर् उपाहृतम्। न शेकुर् ग्रहणे तस्य धनुषस् तोलने ऽपि वा।

teṣāṃ jijñāsamānānāṃ vīryaṃ dhanur upāhṛtam. na śekur grahaṇe tasya dhanuṣas tolane 'pi vā.

तेषां वीर्यवतां वीर्यम् अल्पं ज्ञात्वा महामुने। प्रत्याख्याता नृपतयस् तन् निबोध तपोधन।

teṣāṃ vīryavatāṃ vīryam alpaṃ jñātvā mahāmune. pratyākhyātā nṛpatayas tan nibodha tapodhana.

ततः परमकोपेन राजानो मुनिपुंगव। अरुन्धन् मिथिलां सर्वे वीर्यसंदेहम् आगताः।

tataḥ paramakopena rājāno munipuṃgava. arundhan mithilāṃ sarve vīryasaṃdeham āgatāḥ.

आत्मानम् अवधूतं ते विज्ञाय मुनिपुंगव। रोषेण महताविष्टाः पीडयन् मिथिलां पुरीम्।

ātmānam avadhūtaṃ te vijñāya munipuṃgava. roṣeṇa mahatāviṣṭāḥ pīḍayan mithilāṃ purīm.

ततः संवत्सरे पूर्णे क्षयं यातानि सर्वशः। साधनानि मुनिरेष्ठ ततो ऽहं भृशदुःखितः।

tataḥ saṃvatsare pūrṇe kṣayaṃ yātāni sarvaśaḥ. sādhanāni munireṣṭha tato 'haṃ bhṛśaduḥkhitaḥ.

ततो देवगणान् सर्वांस् तपसाहं प्रसादयम्। ददुश् च परमप्रीताश् चतुरङ्गबलं सुराः।

tato devagaṇān sarvāṃs tapasāhaṃ prasādayam. daduś ca paramaprītāś caturaṅgabalaṃ surāḥ.

ततो भग्ना नृपतयो हन्यमाना दिशो ययुः। अवीर्या वीर्यसंदिग्धा सामात्याः पापकारिणः।

tato bhagnā nṛpatayo hanyamānā diśo yayuḥ. avīryā vīryasaṃdigdhā sāmātyāḥ pāpakāriṇaḥ.

तद् एतन् मुनिशार्दूल धनुः परमभास्वरम्। रामलक्ष्मणयोश् चापि दर्शयिष्यामि सुव्रत।

tad etan muniśārdūla dhanuḥ paramabhāsvaram. rāmalakṣmaṇayoś cāpi darśayiṣyāmi suvrata.

यद्य् अस्य धनुषो रामः कुर्याद् आरोपणं मुने। सुताम् अयोनिजां सीतां दद्यां दाशरथेर् अहम्।

yady asya dhanuṣo rāmaḥ kuryād āropaṇaṃ mune. sutām ayonijāṃ sītāṃ dadyāṃ dāśarather aham.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...