रामायण 1.62 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

बाल काण्ड→

←अध्याय 62→

[rm-1-62] • 26 श्लोकाः

पूर्णे वर्षसहस्रे तु व्रतस्नातं महामुनिम्। अभ्यागच्छन् सुराः सर्वे तपःफलचिकीर्षवः।

pūrṇe varṣasahasre tu vratasnātaṃ mahāmunim. abhyāgacchan surāḥ sarve tapaḥphalacikīrṣavaḥ.

अब्रवीत् सुमहातेजा ब्रह्मा सुरुचिरं वचः। ऋषिस् त्वम् असि भद्रं ते स्वार्जितैः कर्मभिः शुभैः।

abravīt sumahātejā brahmā suruciraṃ vacaḥ. ṛṣis tvam asi bhadraṃ te svārjitaiḥ karmabhiḥ śubhaiḥ.

तम् एवम् उक्त्वा देवेशस् त्रिदिवं पुनर् अभ्यगात्। विश्वामित्रो महातेजा भूयस् तेपे महत् तपः।

tam evam uktvā deveśas tridivaṃ punar abhyagāt. viśvāmitro mahātejā bhūyas tepe mahat tapaḥ.

ततः कालेन महता मेनका परमाप्सराः। पुष्करेषु नरश्रेष्ठ स्नातुं समुपचक्रमे।

tataḥ kālena mahatā menakā paramāpsarāḥ. puṣkareṣu naraśreṣṭha snātuṃ samupacakrame.

तां ददर्श महातेजा मेनकां कुशिकात्मजः। रूपेणाप्रतिमां तत्र विद्युतं जलदे यथा।

tāṃ dadarśa mahātejā menakāṃ kuśikātmajaḥ. rūpeṇāpratimāṃ tatra vidyutaṃ jalade yathā.

दृष्ट्वा कन्दर्पवशगो मुनिस् ताम् इदम् अब्रवीत्। अप्सरः स्वागतं ते ऽस्तु वस चेह ममाश्रमे। अनुगृह्णीष्व भद्रं ते मदनेन सुमोहितम्।

dṛṣṭvā kandarpavaśago munis tām idam abravīt. apsaraḥ svāgataṃ te 'stu vasa ceha mamāśrame. anugṛhṇīṣva bhadraṃ te madanena sumohitam.

इत्य् उक्ता सा वरारोहा तत्रावासम् अथाकरोत्। तपसो हि महाविघ्नो विश्वामित्रम् उपागतः।

ity uktā sā varārohā tatrāvāsam athākarot. tapaso hi mahāvighno viśvāmitram upāgataḥ.

तस्यां वसन्त्यां वर्षाणि पञ्च पञ्च च राघव। विश्वामित्राश्रमे सौम्य सुखेन व्यतिचक्रमुः।

tasyāṃ vasantyāṃ varṣāṇi pañca pañca ca rāghava. viśvāmitrāśrame saumya sukhena vyaticakramuḥ.

अथ काले गते तस्मिन् विश्वामित्रो महामुनिः। सव्रीड इव संवृत्तश् चिन्ताशोकपरायणः।

atha kāle gate tasmin viśvāmitro mahāmuniḥ. savrīḍa iva saṃvṛttaś cintāśokaparāyaṇaḥ.

बुद्धिर् मुनेः समुत्पन्ना सामर्षा रघुनन्दन। सर्वं सुराणां कर्मैतत् तपोऽपहरणं महत्।

buddhir muneḥ samutpannā sāmarṣā raghunandana. sarvaṃ surāṇāṃ karmaitat tapo'paharaṇaṃ mahat.

अहोरात्रापदेशेन गताः संवत्सरा दश। काममोहाभिभूतस्य विघ्नो ऽयं प्रत्युपस्थितः।

ahorātrāpadeśena gatāḥ saṃvatsarā daśa. kāmamohābhibhūtasya vighno 'yaṃ pratyupasthitaḥ.

विनिःश्वसन् मुनिवरः पश्चात्तापेन दुःखितः।

viniḥśvasan munivaraḥ paścāttāpena duḥkhitaḥ.

भीताम् अप्सरसं दृष्ट्वा वेपन्तीं प्राञ्जलिं स्थिताम्। मेनकां मधुरैर् वाक्यैर् विसृज्य कुशिकात्मजः। उत्तरं पर्वतं राम विश्वामित्रो जगाम ह।

bhītām apsarasaṃ dṛṣṭvā vepantīṃ prāñjaliṃ sthitām. menakāṃ madhurair vākyair visṛjya kuśikātmajaḥ. uttaraṃ parvataṃ rāma viśvāmitro jagāma ha.

स कृत्वा नैष्ठिकीं बुद्धिं जेतुकामो महायशाः। कौशिकीतीरम् आसाद्य तपस् तेपे सुदारुणम्।

sa kṛtvā naiṣṭhikīṃ buddhiṃ jetukāmo mahāyaśāḥ. kauśikītīram āsādya tapas tepe sudāruṇam.

तस्य वर्षसहस्रं तु घोरं तप उपासतः। उत्तरे पर्वते राम देवतानाम् अभूद् भयम्।

tasya varṣasahasraṃ tu ghoraṃ tapa upāsataḥ. uttare parvate rāma devatānām abhūd bhayam.

अमन्त्रयन् समागम्य सर्वे सर्षिगणाः सुराः। महर्षिशब्दं लभतां साध्व् अयं कुशिकात्मजः।

amantrayan samāgamya sarve sarṣigaṇāḥ surāḥ. maharṣiśabdaṃ labhatāṃ sādhv ayaṃ kuśikātmajaḥ.

देवतानां वचः श्रुत्वा सर्वलोकपितामहः। अब्रवीन् मधुरं वाक्यं विश्वामित्रं तपोधनम्।

devatānāṃ vacaḥ śrutvā sarvalokapitāmahaḥ. abravīn madhuraṃ vākyaṃ viśvāmitraṃ tapodhanam.

महर्षे स्वागतं वत्स तपसोग्रेण तोषितः। महत्त्वम् ऋषिमुख्यत्वं ददामि तव कौशिक।

maharṣe svāgataṃ vatsa tapasogreṇa toṣitaḥ. mahattvam ṛṣimukhyatvaṃ dadāmi tava kauśika.

ब्रह्मणः स वचः श्रुत्वा विश्वामित्रस् तपोधनः। प्राञ्जलिः प्रणतो भूत्वा प्रत्युवाच पितामहम्।

brahmaṇaḥ sa vacaḥ śrutvā viśvāmitras tapodhanaḥ. prāñjaliḥ praṇato bhūtvā pratyuvāca pitāmaham.

ब्रह्मर्षि शब्दम् अतुलं स्वार्जितैः कर्मभिः शुभैः। यदि मे भगवान् आह ततो ऽहं विजितेन्द्रियः।

brahmarṣi śabdam atulaṃ svārjitaiḥ karmabhiḥ śubhaiḥ. yadi me bhagavān āha tato 'haṃ vijitendriyaḥ.

तम् उवाच ततो ब्रह्मा न तावत् त्वं जितेन्द्रियः। यतस्व मुनिशार्दूल इत्य् उक्त्वा त्रिदिवं गतः।

tam uvāca tato brahmā na tāvat tvaṃ jitendriyaḥ. yatasva muniśārdūla ity uktvā tridivaṃ gataḥ.

विप्रस्थितेषु देवेषु विश्वामित्रो महामुनिः। ऊर्ध्वबाहुर् निरालम्बो वायुभक्षस् तपश् चरन्।

viprasthiteṣu deveṣu viśvāmitro mahāmuniḥ. ūrdhvabāhur nirālambo vāyubhakṣas tapaś caran.

धर्मे पञ्चतपा भूत्वा वर्षास्व् आकाशसंश्रयः। शिशिरे सलिलस्थायी रात्र्यहानि तपोधनः।

dharme pañcatapā bhūtvā varṣāsv ākāśasaṃśrayaḥ. śiśire salilasthāyī rātryahāni tapodhanaḥ.

एवं वर्षसहस्रं हि तपो घोरम् उपागमत्।

evaṃ varṣasahasraṃ hi tapo ghoram upāgamat.

तस्मिन् संतप्यमाने तु विश्वामित्रे महामुनौ। संभ्रमः सुमहान् आसीत् सुराणां वासवस्य च।

tasmin saṃtapyamāne tu viśvāmitre mahāmunau. saṃbhramaḥ sumahān āsīt surāṇāṃ vāsavasya ca.

रम्भाम् अप्सरसं शक्रः सह सर्वैर् मरुद्गणैः। उवाचात्महितं वाक्यम् अहितं कौशिकस्य च।

rambhām apsarasaṃ śakraḥ saha sarvair marudgaṇaiḥ. uvācātmahitaṃ vākyam ahitaṃ kauśikasya ca.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...