रामायण 1.60 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

बाल काण्ड→

←अध्याय 60→

[rm-1-60] • 22 श्लोकाः

विश्वामित्रो महात्माथ प्रस्थितान् प्रेक्ष्य तान् ऋषीन्। अब्रवीन् नरशार्दूल सर्वांस् तान् वनवासिनः।

viśvāmitro mahātmātha prasthitān prekṣya tān ṛṣīn. abravīn naraśārdūla sarvāṃs tān vanavāsinaḥ.

महाविघ्नः प्रवृत्तो ऽयं दक्षिणाम् आस्थितो दिशम्। दिशम् अन्यां प्रपत्स्यामस् तत्र तप्स्यामहे तपः।

mahāvighnaḥ pravṛtto 'yaṃ dakṣiṇām āsthito diśam. diśam anyāṃ prapatsyāmas tatra tapsyāmahe tapaḥ.

पश्चिमायां विशालायां पुष्करेषु महात्मनः। सुखं तपश् चरिष्यामः परं तद् धि तपोवनम्।

paścimāyāṃ viśālāyāṃ puṣkareṣu mahātmanaḥ. sukhaṃ tapaś cariṣyāmaḥ paraṃ tad dhi tapovanam.

एवम् उक्त्वा महातेजाः पुष्करेषु महामुनिः। तप उग्रं दुराधर्षं तेपे मूलफलाशनः।

evam uktvā mahātejāḥ puṣkareṣu mahāmuniḥ. tapa ugraṃ durādharṣaṃ tepe mūlaphalāśanaḥ.

एतस्मिन्न् एव काले तु अयोध्याधिपतिर् नृपः। अम्बरीष इति ख्यातो यष्टुं समुपचक्रमे।

etasminn eva kāle tu ayodhyādhipatir nṛpaḥ. ambarīṣa iti khyāto yaṣṭuṃ samupacakrame.

तस्य वै यजमानस्य पशुम् इन्द्रो जहार ह। प्रनष्टे तु पशौ विप्रो राजानम् इदम् अब्रवीत्।

tasya vai yajamānasya paśum indro jahāra ha. pranaṣṭe tu paśau vipro rājānam idam abravīt.

पशुर् अद्य हृतो राजन् प्रनष्टस् तव दुर्नयात्। अरक्षितारं राजानं घ्नन्ति दोषा नरेश्वर।

paśur adya hṛto rājan pranaṣṭas tava durnayāt. arakṣitāraṃ rājānaṃ ghnanti doṣā nareśvara.

प्रायश्चित्तं महद् ध्य् एतन् नरं वा पुरुषर्षभ। आनयस्व पशुं शीघ्रं यावत् कर्म प्रवर्तते।

prāyaścittaṃ mahad dhy etan naraṃ vā puruṣarṣabha. ānayasva paśuṃ śīghraṃ yāvat karma pravartate.

उपाध्याय वचः श्रुत्वा स राजा पुरुषर्षभ। अन्वियेष महाबुद्धिः पशुं गोभिः सहस्रशः।

upādhyāya vacaḥ śrutvā sa rājā puruṣarṣabha. anviyeṣa mahābuddhiḥ paśuṃ gobhiḥ sahasraśaḥ.

देशाञ् जनपदांस् तांस् तान् नगराणि वनानि च। आश्रमाणि च पुण्यानि मार्गमाणो महीपतिः।

deśāñ janapadāṃs tāṃs tān nagarāṇi vanāni ca. āśramāṇi ca puṇyāni mārgamāṇo mahīpatiḥ.

स पुत्रसहितं तात सभार्यं रघुनन्दन। भृगुतुङ्गे समासीनम् ऋचीकं संददर्श ह।

sa putrasahitaṃ tāta sabhāryaṃ raghunandana. bhṛgutuṅge samāsīnam ṛcīkaṃ saṃdadarśa ha.

तम् उवाच महातेजाः प्रणम्याभिप्रसाद्य च। ब्रह्मर्षिं तपसा दीप्तं राजर्षिर् अमितप्रभः। पृष्ट्वा सर्वत्र कुशलम् ऋचीकं तम् इदं वचः।

tam uvāca mahātejāḥ praṇamyābhiprasādya ca. brahmarṣiṃ tapasā dīptaṃ rājarṣir amitaprabhaḥ. pṛṣṭvā sarvatra kuśalam ṛcīkaṃ tam idaṃ vacaḥ.

गवां शतसहस्रेण विक्रिणीषे सुतं यदि। पशोर् अर्थे महाभाग कृतकृत्यो ऽस्मि भार्गव।

gavāṃ śatasahasreṇa vikriṇīṣe sutaṃ yadi. paśor arthe mahābhāga kṛtakṛtyo 'smi bhārgava.

सर्वे परिसृता देशा यज्ञियं न लभे पशुम्। दातुम् अर्हसि मूल्येन सुतम् एकम् इतो मम।

sarve parisṛtā deśā yajñiyaṃ na labhe paśum. dātum arhasi mūlyena sutam ekam ito mama.

एवम् उक्तो महातेजा ऋचीकस् त्व् अब्रवीद् वचः। नाहं ज्येष्ठं नरश्रेष्ठं विक्रीणीयां कथं चन।

evam ukto mahātejā ṛcīkas tv abravīd vacaḥ. nāhaṃ jyeṣṭhaṃ naraśreṣṭhaṃ vikrīṇīyāṃ kathaṃ cana.

ऋचीकस्य वचः श्रुत्वा तेषां माता महात्मनाम्। उवाच नरशार्दूलम् अम्बरीषं तपस्विनी।

ṛcīkasya vacaḥ śrutvā teṣāṃ mātā mahātmanām. uvāca naraśārdūlam ambarīṣaṃ tapasvinī.

ममापि दयितं विद्धि कनिष्ठं शुनकं नृप।

mamāpi dayitaṃ viddhi kaniṣṭhaṃ śunakaṃ nṛpa.

प्रायेण हि नरश्रेष्ठ ज्येष्ठाः पितृषु वल्लभाः। मातॄणां च कनीयांसस् तस्माद् रक्षे कनीयसं।

prāyeṇa hi naraśreṣṭha jyeṣṭhāḥ pitṛṣu vallabhāḥ. mātṝṇāṃ ca kanīyāṃsas tasmād rakṣe kanīyasaṃ.

उक्तवाक्ये मुनौ तस्मिन् मुनिपत्न्यां तथैव च। शुनःशेपः स्वयं राम मध्यमो वाक्यम् अब्रवीत्।

uktavākye munau tasmin munipatnyāṃ tathaiva ca. śunaḥśepaḥ svayaṃ rāma madhyamo vākyam abravīt.

पिता ज्येष्ठम् अविक्रेयं माता चाह कनीयसं। विक्रीतं मध्यमं मन्ये राजन् पुत्रं नयस्व माम्।

pitā jyeṣṭham avikreyaṃ mātā cāha kanīyasaṃ. vikrītaṃ madhyamaṃ manye rājan putraṃ nayasva mām.

गवां शतसहस्रेण शुनःशेपं नरेश्वरः। गृहीत्वा परमप्रीतो जगाम रघुनन्दन।

gavāṃ śatasahasreṇa śunaḥśepaṃ nareśvaraḥ. gṛhītvā paramaprīto jagāma raghunandana.

अम्बरीषस् तु राजर्षी रथम् आरोप्य सत्वरः। शुनःशेपं महातेजा जगामाशु महायशाः।

ambarīṣas tu rājarṣī ratham āropya satvaraḥ. śunaḥśepaṃ mahātejā jagāmāśu mahāyaśāḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...