रामायण 1.59 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

रामायण

बाल काण्ड→

←अध्याय 59→

[rm-1-59] • 33 श्लोकाः

तपोबलहतान् कृत्वा वासिष्ठान् समहोदयान्। ऋषिमध्ये महातेजा विश्वामित्रो ऽभ्यभाषत।

tapobalahatān kṛtvā vāsiṣṭhān samahodayān. ṛṣimadhye mahātejā viśvāmitro 'bhyabhāṣata.

अयम् इक्ष्वाकुदायादस् त्रिशङ्कुर् इति विश्रुतः। धर्मिष्ठश् च वदान्यश् च मां चैव शरणं गतः। स्वेनानेन शरीरेण देवलोकजिगीषया।

ayam ikṣvākudāyādas triśaṅkur iti viśrutaḥ. dharmiṣṭhaś ca vadānyaś ca māṃ caiva śaraṇaṃ gataḥ. svenānena śarīreṇa devalokajigīṣayā.

यथायं स्वशरीरेण देवलोकं गमिष्यति। तथा प्रवर्त्यतां यज्ञो भवद्भिश् च मया सह।

yathāyaṃ svaśarīreṇa devalokaṃ gamiṣyati. tathā pravartyatāṃ yajño bhavadbhiś ca mayā saha.

विश्वामित्रवचः श्रुत्वा सर्व एव महर्षयः। ऊचुः समेत्य सहिता धर्मज्ञा धर्मसंहितम्।

viśvāmitravacaḥ śrutvā sarva eva maharṣayaḥ. ūcuḥ sametya sahitā dharmajñā dharmasaṃhitam.

अयं कुशिकदायादो मुनिः परमकोपनः। यद् आह वचनं सम्यग् एतत् कार्यं न संशयः।

ayaṃ kuśikadāyādo muniḥ paramakopanaḥ. yad āha vacanaṃ samyag etat kāryaṃ na saṃśayaḥ.

अग्निकल्पो हि भगवाञ् शापं दास्यति रोषितः। तस्मात् प्रवर्त्यतां यज्ञः सशरीरो यथा दिवम्। गच्छेद् इक्ष्वाकुदायादो विश्वामित्रस्य तेजसा।

agnikalpo hi bhagavāñ śāpaṃ dāsyati roṣitaḥ. tasmāt pravartyatāṃ yajñaḥ saśarīro yathā divam. gacched ikṣvākudāyādo viśvāmitrasya tejasā.

ततः प्रवर्त्यतां यज्ञः सर्वे समधितिष्ठते।

tataḥ pravartyatāṃ yajñaḥ sarve samadhitiṣṭhate.

एवम् उक्त्वा महर्षयः संजह्रुस् ताः क्रियास् तदा। याजकाश् च महातेजा विश्वामित्रो ऽभवत् क्रतौ।

evam uktvā maharṣayaḥ saṃjahrus tāḥ kriyās tadā. yājakāś ca mahātejā viśvāmitro 'bhavat kratau.

ऋत्विजश् चानुपूर्व्येण मन्त्रवन् मन्त्रकोविदाः। चक्रुः सर्वाणि कर्माणि यथाकल्पं यथाविधि।

ṛtvijaś cānupūrvyeṇa mantravan mantrakovidāḥ. cakruḥ sarvāṇi karmāṇi yathākalpaṃ yathāvidhi.

ततः कालेन महता विश्वामित्रो महातपाः। चकारावाहनं तत्र भागार्थं सर्वदेवताः।

tataḥ kālena mahatā viśvāmitro mahātapāḥ. cakārāvāhanaṃ tatra bhāgārthaṃ sarvadevatāḥ.

नाह्यागमंस् तदाहूता भागार्थं सर्वदेवताः। ततः क्रोधसमाविष्टो विश्वमित्रो महामुनिः।

nāhyāgamaṃs tadāhūtā bhāgārthaṃ sarvadevatāḥ. tataḥ krodhasamāviṣṭo viśvamitro mahāmuniḥ.

स्रुवम् उद्यम्य सक्रोधस् त्रिशङ्कुम् इदम् अब्रवीत्। पश्य मे तपसो वीर्यं स्वार्जितस्य नरेश्वर।

sruvam udyamya sakrodhas triśaṅkum idam abravīt. paśya me tapaso vīryaṃ svārjitasya nareśvara.

एष त्वां स्वशरीरेण नयामि स्वर्गम् ओजसा। दुष्प्रापं स्वशरीरेण दिवं गच्छ नराधिप।

eṣa tvāṃ svaśarīreṇa nayāmi svargam ojasā. duṣprāpaṃ svaśarīreṇa divaṃ gaccha narādhipa.

स्वार्जितं किं चिद् अप्य् अस्ति मया हि तपसः फलम्। राजंस् त्वं तेजसा तस्य सशरीरो दिवं व्रज।

svārjitaṃ kiṃ cid apy asti mayā hi tapasaḥ phalam. rājaṃs tvaṃ tejasā tasya saśarīro divaṃ vraja.

उक्तवाक्ये मुनौ तस्मिन् सशरीरो नरेश्वरः। दिवं जगाम काकुत्स्थ मुनीनां पश्यतां तदा।

uktavākye munau tasmin saśarīro nareśvaraḥ. divaṃ jagāma kākutstha munīnāṃ paśyatāṃ tadā.

देवलोकगतं दृष्ट्वा त्रिशङ्कुं पाकशासनः। सह सर्वैः सुरगणैर् इदं वचनम् अब्रवीत्।

devalokagataṃ dṛṣṭvā triśaṅkuṃ pākaśāsanaḥ. saha sarvaiḥ suragaṇair idaṃ vacanam abravīt.

त्रिशङ्को गच्छ भूयस् त्वं नासि स्वर्गकृतालयः। गुरुशापहतो मूढ पत भूमिम् अवाक्शिराः।

triśaṅko gaccha bhūyas tvaṃ nāsi svargakṛtālayaḥ. guruśāpahato mūḍha pata bhūmim avākśirāḥ.

एवम् उक्तो महेन्द्रेण त्रिशङ्कुर् अपतत् पुनः। विक्रोशमानस् त्राहीति विश्वामित्रं तपोधनम्।

evam ukto mahendreṇa triśaṅkur apatat punaḥ. vikrośamānas trāhīti viśvāmitraṃ tapodhanam.

तच् छ्रुत्वा वचनं तस्य क्रोशमानस्य कौशिकः। रोषम् आहारयत् तीव्रं तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत्।

tac chrutvā vacanaṃ tasya krośamānasya kauśikaḥ. roṣam āhārayat tīvraṃ tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt.

ऋषिमध्ये स तेजस्वी प्रजापतिर् इवापरः। सृजन् दक्षिणमार्गस्थान् सप्तर्षीन् अपरान् पुनः।

ṛṣimadhye sa tejasvī prajāpatir ivāparaḥ. sṛjan dakṣiṇamārgasthān saptarṣīn aparān punaḥ.

नक्षत्रमालाम् अपराम् असृजत् क्रोधमूर्छितः। दक्षिणां दिशम् आस्थाय मुनिमध्ये महायशाः।

nakṣatramālām aparām asṛjat krodhamūrchitaḥ. dakṣiṇāṃ diśam āsthāya munimadhye mahāyaśāḥ.

सृष्ट्वा नक्षत्रवंशं च क्रोधेन कलुषीकृतः। अन्यम् इन्द्रं करिष्यामि लोको वा स्याद् अनिन्द्रकः। दैवतान्य् अपि स क्रोधात् स्रष्टुं समुपचक्रमे।

sṛṣṭvā nakṣatravaṃśaṃ ca krodhena kaluṣīkṛtaḥ. anyam indraṃ kariṣyāmi loko vā syād anindrakaḥ. daivatāny api sa krodhāt sraṣṭuṃ samupacakrame.

ततः परमसंभ्रान्ताः सर्षिसंघाः सुरर्षभाः। विश्वामित्रं महात्मानम् ऊचुः सानुनयं वचः।

tataḥ paramasaṃbhrāntāḥ sarṣisaṃghāḥ surarṣabhāḥ. viśvāmitraṃ mahātmānam ūcuḥ sānunayaṃ vacaḥ.

अयं राजा महाभाग गुरुशापपरिक्षतः। सशरीरो दिवं यातुं नार्हत्य् एव तपोधन।

ayaṃ rājā mahābhāga guruśāpaparikṣataḥ. saśarīro divaṃ yātuṃ nārhaty eva tapodhana.

तेषां तद् वचनं श्रुत्वा देवानां मुनिपुंगवः। अब्रवीत् सुमहद् वाक्यं कौशिकः सर्वदेवताः।

teṣāṃ tad vacanaṃ śrutvā devānāṃ munipuṃgavaḥ. abravīt sumahad vākyaṃ kauśikaḥ sarvadevatāḥ.

सशरीरस्य भद्रं वस् त्रिशङ्कोर् अस्य भूपतेः। आरोहणं प्रतिज्ञाय नानृतं कर्तुम् उत्सहे।

saśarīrasya bhadraṃ vas triśaṅkor asya bhūpateḥ. ārohaṇaṃ pratijñāya nānṛtaṃ kartum utsahe.

सर्गो ऽस्तु सशरीरस्य त्रिशङ्कोर् अस्य शाश्वतः। नक्षत्राणि च सर्वाणि मामकानि ध्रुवाण्य् अथ।

sargo 'stu saśarīrasya triśaṅkor asya śāśvataḥ. nakṣatrāṇi ca sarvāṇi māmakāni dhruvāṇy atha.

यावल् लोका धरिष्यन्ति तिष्ठन्त्व् एतानि सर्वशः। मत्कृतानि सुराः सर्वे तद् अनुज्ञातुम् अर्हथ।

yāval lokā dhariṣyanti tiṣṭhantv etāni sarvaśaḥ. matkṛtāni surāḥ sarve tad anujñātum arhatha.

एवम् उक्ताः सुराः सर्वे प्रत्यूचुर् मुनिपुंगवम्।

evam uktāḥ surāḥ sarve pratyūcur munipuṃgavam.

एवं भवतु भद्रं ते तिष्ठन्त्व् एतानि सर्वशः। गगने तान्य् अनेकानि वैश्वानरपथाद् बहिः।

evaṃ bhavatu bhadraṃ te tiṣṭhantv etāni sarvaśaḥ. gagane tāny anekāni vaiśvānarapathād bahiḥ.

नक्षत्राणि मुनिश्रेष्ठ तेषु ज्योतिःषु जाज्वलन्। अवाक्शिरास् त्रिशङ्कुश् च तिष्ठत्व् अमरसंनिभः।

nakṣatrāṇi muniśreṣṭha teṣu jyotiḥṣu jājvalan. avākśirās triśaṅkuś ca tiṣṭhatv amarasaṃnibhaḥ.

विश्वामित्रस् तु धर्मात्मा सर्वदेवैर् अभिष्टुतः। ऋषिभिश् च महातेजा बाढम् इत्य् आह देवताः।

viśvāmitras tu dharmātmā sarvadevair abhiṣṭutaḥ. ṛṣibhiś ca mahātejā bāḍham ity āha devatāḥ.

ततो देवा महात्मानो मुनयश् च तपोधनाः। जग्मुर् यथागतं सर्वे यज्ञस्यान्ते नरोत्तम।

tato devā mahātmāno munayaś ca tapodhanāḥ. jagmur yathāgataṃ sarve yajñasyānte narottama.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents