रामायण 1.53 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

बाल काण्ड→

←अध्याय 53→

[rm-1-53] • 23 श्लोकाः

कामधेनुं वसिष्ठो ऽपि यदा न त्यजते मुनिः। तदास्य शबलां राम विश्वामित्रो ऽन्वकर्षत।

kāmadhenuṃ vasiṣṭho 'pi yadā na tyajate muniḥ. tadāsya śabalāṃ rāma viśvāmitro 'nvakarṣata.

नीयमाना तु शबला राम राज्ञा महात्मना। दुःखिता चिन्तयाम् आस रुदन्ती शोककर्शिता।

nīyamānā tu śabalā rāma rājñā mahātmanā. duḥkhitā cintayām āsa rudantī śokakarśitā.

परित्यक्ता वसिष्ठेन किम् अहं सुमहात्मना। याहं राजभृतैर् दीना ह्रियेयं भृशदुःखिता।

parityaktā vasiṣṭhena kim ahaṃ sumahātmanā. yāhaṃ rājabhṛtair dīnā hriyeyaṃ bhṛśaduḥkhitā.

किं मयापकृतं तस्य महर्षेर् भावितात्मनः। यन् माम् अनागसं भक्ताम् इष्टां त्यजति धार्मिकः।

kiṃ mayāpakṛtaṃ tasya maharṣer bhāvitātmanaḥ. yan mām anāgasaṃ bhaktām iṣṭāṃ tyajati dhārmikaḥ.

इति सा चिन्तयित्वा तु निःश्वस्य च पुनः पुनः। जगाम वेगेन तदा वसिष्ठं परमौजसं।

iti sā cintayitvā tu niḥśvasya ca punaḥ punaḥ. jagāma vegena tadā vasiṣṭhaṃ paramaujasaṃ.

निर्धूय तांस् तदा भृत्याञ् शतशः शत्रुसूदन। जगामानिलवेगेन पादमूलं महात्मनः।

nirdhūya tāṃs tadā bhṛtyāñ śataśaḥ śatrusūdana. jagāmānilavegena pādamūlaṃ mahātmanaḥ.

शबला सा रुदन्ती च क्रोशन्ती चेदम् अब्रवीत्। वसिष्ठस्याग्रतः स्थित्वा मेघदुन्दुभिराविणी।

śabalā sā rudantī ca krośantī cedam abravīt. vasiṣṭhasyāgrataḥ sthitvā meghadundubhirāviṇī.

भगवन् किं परित्यक्ता त्वयाहं ब्रह्मणः सुत। यस्माद् राजभृता मां हि नयन्ते त्वत्सकाशतः।

bhagavan kiṃ parityaktā tvayāhaṃ brahmaṇaḥ suta. yasmād rājabhṛtā māṃ hi nayante tvatsakāśataḥ.

एवम् उक्तस् तु ब्रह्मर्षिर् इदं वचनम् अब्रवीत्। शोकसंतप्तहृदयां स्वसारम् इव दुःखिताम्।

evam uktas tu brahmarṣir idaṃ vacanam abravīt. śokasaṃtaptahṛdayāṃ svasāram iva duḥkhitām.

न त्वां त्यजामि शबले नापि मे ऽपकृतं त्वया। एष त्वां नयते राजा बलान् मत्तो महाबलः।

na tvāṃ tyajāmi śabale nāpi me 'pakṛtaṃ tvayā. eṣa tvāṃ nayate rājā balān matto mahābalaḥ.

न हि तुल्यं बलं मह्यं राजा त्व् अद्य विशेषतः। बली राजा क्षत्रियश् च पृथिव्याः पतिर् एव च।

na hi tulyaṃ balaṃ mahyaṃ rājā tv adya viśeṣataḥ. balī rājā kṣatriyaś ca pṛthivyāḥ patir eva ca.

इयम् अक्षौहिणीपूर्णा सवाजिरथसंकुला। हस्तिध्वजसमाकीर्णा तेनासौ बलवत्तरः।

iyam akṣauhiṇīpūrṇā savājirathasaṃkulā. hastidhvajasamākīrṇā tenāsau balavattaraḥ.

एवम् उक्ता वसिष्ठेन प्रत्युवाच विनीतवत्। वचनं वचनज्ञा सा ब्रह्मर्षिम् अमितप्रभम्।

evam uktā vasiṣṭhena pratyuvāca vinītavat. vacanaṃ vacanajñā sā brahmarṣim amitaprabham.

न बलं क्षत्रियस्याहुर् ब्राह्मणो बलवत्तरः। ब्रह्मन् ब्रह्मबलं दिव्यं क्षत्रात् तु बलवत्तरम्।

na balaṃ kṣatriyasyāhur brāhmaṇo balavattaraḥ. brahman brahmabalaṃ divyaṃ kṣatrāt tu balavattaram.

अप्रमेयबलं तुभ्यं न त्वया बलवत्तरः। विश्वामित्रो महावीर्यस् तेजस् तव दुरासदम्।

aprameyabalaṃ tubhyaṃ na tvayā balavattaraḥ. viśvāmitro mahāvīryas tejas tava durāsadam.

नियुङ्क्ष्व मां महातेजस् त्वद्ब्रह्मबलसंभृताम्। तस्य दर्पं बलं यत् तन् नाशयामि दुरात्मनः।

niyuṅkṣva māṃ mahātejas tvadbrahmabalasaṃbhṛtām. tasya darpaṃ balaṃ yat tan nāśayāmi durātmanaḥ.

इत्य् उक्तस् तु तया राम वसिष्ठः सुमहायशाः। सृजस्वेति तदोवाच बलं परबलारुजम्।

ity uktas tu tayā rāma vasiṣṭhaḥ sumahāyaśāḥ. sṛjasveti tadovāca balaṃ parabalārujam.

तस्या हुम्भारवोत्सृष्टाः पह्लवाः शतशो नृप। नाशयन्ति बलं सर्वं विश्वामित्रस्य पश्यतः।

tasyā humbhāravotsṛṣṭāḥ pahlavāḥ śataśo nṛpa. nāśayanti balaṃ sarvaṃ viśvāmitrasya paśyataḥ.

स राजा परमक्रुद्धः क्रोधविस्फारितेक्षणः। पह्लवान् नाशयाम् आस शस्त्रैर् उच्चावचैर् अपि।

sa rājā paramakruddhaḥ krodhavisphāritekṣaṇaḥ. pahlavān nāśayām āsa śastrair uccāvacair api.

विश्वामित्रार्दितान् दृष्ट्वा पह्लवाञ् शतशस् तदा। भूय एवासृजद् घोराञ् शकान् यवनमिश्रितान्।

viśvāmitrārditān dṛṣṭvā pahlavāñ śataśas tadā. bhūya evāsṛjad ghorāñ śakān yavanamiśritān.

तैर् आसीत् संवृता भूमिः शकैर् यवनमिश्रितैः। प्रभावद्भिर् महावीर्यैर् हेमकिञ्जल्कसंनिभैः।

tair āsīt saṃvṛtā bhūmiḥ śakair yavanamiśritaiḥ. prabhāvadbhir mahāvīryair hemakiñjalkasaṃnibhaiḥ.

दीर्घासिपट्टिशधरैर् हेमवर्णाम्बरावृतैः। निर्दग्धं तद् बलं सर्वं प्रदीप्तैर् इव पावकैः।

dīrghāsipaṭṭiśadharair hemavarṇāmbarāvṛtaiḥ. nirdagdhaṃ tad balaṃ sarvaṃ pradīptair iva pāvakaiḥ.

ततो ऽस्त्राणि महातेजा विश्वामित्रो मुमोच ह।

tato 'strāṇi mahātejā viśvāmitro mumoca ha.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...