रामायण 1.44 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

बाल काण्ड→

←अध्याय 44→

[rm-1-44] • 27 श्लोकाः

विश्वामित्रवचः श्रुत्वा राघवः सहलक्ष्मणः। विस्मयं परमं गत्वा विश्वामित्रम् अथाब्रवीत्।

viśvāmitravacaḥ śrutvā rāghavaḥ sahalakṣmaṇaḥ. vismayaṃ paramaṃ gatvā viśvāmitram athābravīt.

अत्यद्भुतम् इदं ब्रह्मन् कथितं परमं त्वया। गङ्गावतरणं पुण्यं सागरस्य च पूरणम्।

atyadbhutam idaṃ brahman kathitaṃ paramaṃ tvayā. gaṅgāvataraṇaṃ puṇyaṃ sāgarasya ca pūraṇam.

तस्य सा शर्वरी सर्वा सह सौमित्रिणा तदा। जगाम चिन्तयानस्य विश्वामित्रकथां शुभाम्।

tasya sā śarvarī sarvā saha saumitriṇā tadā. jagāma cintayānasya viśvāmitrakathāṃ śubhām.

ततः प्रभाते विमले विश्वामित्रं महामुनिम्। उवाच राघवो वाक्यं कृताह्निकम् अरिंदमः।

tataḥ prabhāte vimale viśvāmitraṃ mahāmunim. uvāca rāghavo vākyaṃ kṛtāhnikam ariṃdamaḥ.

गता भगवती रात्रिः श्रोतव्यं परमं श्रुतम्। क्षणभूतेव सा रात्रिः संवृत्तेयं महातपः। इमां चिन्तयतः सर्वां निखिलेन कथां तव।

gatā bhagavatī rātriḥ śrotavyaṃ paramaṃ śrutam. kṣaṇabhūteva sā rātriḥ saṃvṛtteyaṃ mahātapaḥ. imāṃ cintayataḥ sarvāṃ nikhilena kathāṃ tava.

तराम सरितां श्रेष्ठां पुण्यां त्रिपथगां नदीम्। नौर् एषा हि सुखास्तीर्णा ऋषीणां पुण्यकर्मणाम्। भगवन्तम् इह प्राप्तं ज्ञात्वा त्वरितम् आगता।

tarāma saritāṃ śreṣṭhāṃ puṇyāṃ tripathagāṃ nadīm. naur eṣā hi sukhāstīrṇā ṛṣīṇāṃ puṇyakarmaṇām. bhagavantam iha prāptaṃ jñātvā tvaritam āgatā.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा राघवस्य महात्मनः। संतारं कारयाम् आस सर्षिसंघः सराघवः।

tasya tad vacanaṃ śrutvā rāghavasya mahātmanaḥ. saṃtāraṃ kārayām āsa sarṣisaṃghaḥ sarāghavaḥ.

उत्तरं तीरम् आसाद्य संपूज्यर्षिगणं तथ। गङ्गाकूले निविष्टास् ते विशालां ददृशुः पुरीम्।

uttaraṃ tīram āsādya saṃpūjyarṣigaṇaṃ tatha. gaṅgākūle niviṣṭās te viśālāṃ dadṛśuḥ purīm.

ततो मुनिवरस् तूर्णं जगाम सहराघवः। विशालां नगरीं रम्यां दिव्यां स्वर्गोपमां तदा।

tato munivaras tūrṇaṃ jagāma saharāghavaḥ. viśālāṃ nagarīṃ ramyāṃ divyāṃ svargopamāṃ tadā.

अथ रामो महाप्राज्ञो विश्वामित्रं महामुनिम्। पप्रच्छ प्राञ्जलिर् भूत्वा विशालाम् उत्तमां पुरीम्।

atha rāmo mahāprājño viśvāmitraṃ mahāmunim. papraccha prāñjalir bhūtvā viśālām uttamāṃ purīm.

कतरो राजवंशो ऽयं विशालायां महामुने। श्रोतुम् इच्छामि भद्रं ते परं कौतूहलं हि मे।

kataro rājavaṃśo 'yaṃ viśālāyāṃ mahāmune. śrotum icchāmi bhadraṃ te paraṃ kautūhalaṃ hi me.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा रामस्य मुनिपुंगवः। आख्यातुं तत् समारेभे विशालस्य पुरातनम्।

tasya tad vacanaṃ śrutvā rāmasya munipuṃgavaḥ. ākhyātuṃ tat samārebhe viśālasya purātanam.

श्रूयतां राम शक्रस्य कथां कथयतः शुभाम्। अस्मिन् देशे हि यद् वृत्तं शृणु तत्त्वेन राघव।

śrūyatāṃ rāma śakrasya kathāṃ kathayataḥ śubhām. asmin deśe hi yad vṛttaṃ śṛṇu tattvena rāghava.

पूर्वं कृतयुगे राम दितेः पुत्रा महाबलाः। अदितेश् च महाभागा वीर्यवन्तः सुधार्मिकाः।

pūrvaṃ kṛtayuge rāma diteḥ putrā mahābalāḥ. aditeś ca mahābhāgā vīryavantaḥ sudhārmikāḥ.

ततस् तेषां नरश्रेष्ठ बुद्धिर् आसीन् महात्मनाम्। अमरा निर्जराश् चैव कथं स्याम निरामयाः।

tatas teṣāṃ naraśreṣṭha buddhir āsīn mahātmanām. amarā nirjarāś caiva kathaṃ syāma nirāmayāḥ.

तेषां चिन्तयतां राम बुद्धिर् आसीद् विपश्चिताम्। क्षीरोदमथनं कृत्वा रसं प्राप्स्याम तत्र वै।

teṣāṃ cintayatāṃ rāma buddhir āsīd vipaścitām. kṣīrodamathanaṃ kṛtvā rasaṃ prāpsyāma tatra vai.

ततो निश्चित्य मथनं योक्त्रं कृत्वा च वासुकिम्। मन्थानं मन्दरं कृत्वा ममन्थुर् अमितौजसः।

tato niścitya mathanaṃ yoktraṃ kṛtvā ca vāsukim. manthānaṃ mandaraṃ kṛtvā mamanthur amitaujasaḥ.

अथ धन्वन्तरिर् नाम अप्सराश् च सुवर्चसः। अप्सु निर्मथनाद् एव रसात् तस्माद् वरस्त्रियः। उत्पेतुर् मनुजश्रेष्ठ तस्माद् अप्सरसो ऽभवन्।

atha dhanvantarir nāma apsarāś ca suvarcasaḥ. apsu nirmathanād eva rasāt tasmād varastriyaḥ. utpetur manujaśreṣṭha tasmād apsaraso 'bhavan.

षष्टिः कोट्यो ऽभवंस् तासाम् अप्सराणां सुवर्चसाम्। असंख्येयास् तु काकुत्स्थ यास् तासां परिचारिकाः।

ṣaṣṭiḥ koṭyo 'bhavaṃs tāsām apsarāṇāṃ suvarcasām. asaṃkhyeyās tu kākutstha yās tāsāṃ paricārikāḥ.

न ताः स्म प्रतिगृह्णन्ति सर्वे ते देवदानवाः। अप्रतिग्रहणाच् चैव तेन साधारणाः स्मृताः।

na tāḥ sma pratigṛhṇanti sarve te devadānavāḥ. apratigrahaṇāc caiva tena sādhāraṇāḥ smṛtāḥ.

वरुणस्य ततः कन्या वारुणी रघुनन्दन। उत्पपात महाभागा मार्गमाणा परिग्रहम्।

varuṇasya tataḥ kanyā vāruṇī raghunandana. utpapāta mahābhāgā mārgamāṇā parigraham.

दितेः पुत्रा न तां राम जगृहुर् वरुणात्मजाम्। अदितेस् तु सुता वीर जगृहुस् ताम् अनिन्दिताम्।

diteḥ putrā na tāṃ rāma jagṛhur varuṇātmajām. adites tu sutā vīra jagṛhus tām aninditām.

असुरास् तेन दैतेयाः सुरास् तेनादितेः सुताः। हृष्टाः प्रमुदिताश् चासन् वारुणी ग्रहणात् सुराः।

asurās tena daiteyāḥ surās tenāditeḥ sutāḥ. hṛṣṭāḥ pramuditāś cāsan vāruṇī grahaṇāt surāḥ.

उच्चैःश्रवा हयश्रेष्ठो मणिरत्नं च कौस्तुभम्। उदतिष्ठन् नरश्रेष्ठ तथैवामृतम् उत्तमम्।

uccaiḥśravā hayaśreṣṭho maṇiratnaṃ ca kaustubham. udatiṣṭhan naraśreṣṭha tathaivāmṛtam uttamam.

अथ तस्य कृते राम महान् आसीत् कुलक्षयः। अदितेस् तु ततः पुत्रा दितेः पुत्राण सूदयन्।

atha tasya kṛte rāma mahān āsīt kulakṣayaḥ. adites tu tataḥ putrā diteḥ putrāṇa sūdayan.

अदितेर् आत्मजा वीरा दितेः पुत्रान् निजघ्निरे। तस्मिन् घोरे महायुद्धे दैतेयादित्ययोर् भृशम्।

aditer ātmajā vīrā diteḥ putrān nijaghnire. tasmin ghore mahāyuddhe daiteyādityayor bhṛśam.

निहत्य दितिपुत्रांस् तु राज्यं प्राप्य पुरंदरः। शशास मुदितो लोकान् सर्षिसंघान् सचारणान्।

nihatya ditiputrāṃs tu rājyaṃ prāpya puraṃdaraḥ. śaśāsa mudito lokān sarṣisaṃghān sacāraṇān.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...