रामायण 1.42 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

बाल काण्ड→

←अध्याय 42→

[rm-1-42] • 24 श्लोकाः

देवदेवे गते तस्मिन् सो ऽङ्गुष्ठाग्रनिपीडिताम्। कृत्वा वसुमतीं राम संवत्सरम् उपासत।

devadeve gate tasmin so 'ṅguṣṭhāgranipīḍitām. kṛtvā vasumatīṃ rāma saṃvatsaram upāsata.

अथ संवत्सरे पूर्णे सर्वलोकनमस्कृतः। उमापतिः पशुपती राजानम् इदम् अब्रवीत्।

atha saṃvatsare pūrṇe sarvalokanamaskṛtaḥ. umāpatiḥ paśupatī rājānam idam abravīt.

प्रीतस् ते ऽहं नरश्रेष्ठ करिष्यामि तव प्रियम्। शिरसा धारयिष्यामि शैलराजसुताम् अहम्।

prītas te 'haṃ naraśreṣṭha kariṣyāmi tava priyam. śirasā dhārayiṣyāmi śailarājasutām aham.

ततो हैमवती ज्येष्ठा सर्वलोकनमस्कृता। तदा सातिमहद् रूपं कृत्वा वेगं च दुःसहम्। आकाशाद् अपतद् राम शिवे शिवशिरस्य् उत।

tato haimavatī jyeṣṭhā sarvalokanamaskṛtā. tadā sātimahad rūpaṃ kṛtvā vegaṃ ca duḥsaham. ākāśād apatad rāma śive śivaśirasy uta.

नैव सा निर्गमं लेभे जटामण्डलमोहिता। तत्रैवाबभ्रमद् देवी संवत्सरगणान् बहून्।

naiva sā nirgamaṃ lebhe jaṭāmaṇḍalamohitā. tatraivābabhramad devī saṃvatsaragaṇān bahūn.

अनेन तोषितश् चासीद् अत्यर्थं रघुनन्दन। विससर्ज ततो गङ्गां हरो बिन्दुसरः प्रति।

anena toṣitaś cāsīd atyarthaṃ raghunandana. visasarja tato gaṅgāṃ haro bindusaraḥ prati.

गगनाच् छंकरशिरस् ततो धरणिम् आगता। व्यसर्पत जलं तत्र तीव्रशब्दपुरस्कृतम्।

gaganāc chaṃkaraśiras tato dharaṇim āgatā. vyasarpata jalaṃ tatra tīvraśabdapuraskṛtam.

ततो देवर्षिगन्धर्वा यक्षाः सिद्धगणास् तथा। व्यलोकयन्त ते तत्र गगनाद् गां गतां तदा।

tato devarṣigandharvā yakṣāḥ siddhagaṇās tathā. vyalokayanta te tatra gaganād gāṃ gatāṃ tadā.

विमानैर् नगराकारैर् हयैर् गजवरैस् तथा। पारिप्लवगताश् चापि देवतास् तत्र विष्ठिताः।

vimānair nagarākārair hayair gajavarais tathā. pāriplavagatāś cāpi devatās tatra viṣṭhitāḥ.

तद् अद्भुततमं लोके गङ्गापतनम् उत्तमम्। दिदृक्षवो देवगणाः समेयुर् अमितौजसः।

tad adbhutatamaṃ loke gaṅgāpatanam uttamam. didṛkṣavo devagaṇāḥ sameyur amitaujasaḥ.

संपतद्भिः सुरगणैस् तेषां चाभरणौजसा। शतादित्यम् इवाभाति गगनं गततोयदम्।

saṃpatadbhiḥ suragaṇais teṣāṃ cābharaṇaujasā. śatādityam ivābhāti gaganaṃ gatatoyadam.

शिंशुमारोरगगणैर् मीनैर् अपि च चञ्चलैः। विद्युद्भिर् इव विक्षिप्तैर् आकाशम् अभवत् तदा।

śiṃśumāroragagaṇair mīnair api ca cañcalaiḥ. vidyudbhir iva vikṣiptair ākāśam abhavat tadā.

पाण्डुरैः सलिलोत्पीडैः कीर्यमाणैः सहस्रधा। शारदाभ्रैर् इवाकीर्णं गगनं हंससंप्लवैः।

pāṇḍuraiḥ salilotpīḍaiḥ kīryamāṇaiḥ sahasradhā. śāradābhrair ivākīrṇaṃ gaganaṃ haṃsasaṃplavaiḥ.

क्व चिद् द्रुततरं याति कुटिलं क्व चिद् आयतम्। विनतं क्व चिद् उद्धूतं क्व चिद् याति शनैः शनैः।

kva cid drutataraṃ yāti kuṭilaṃ kva cid āyatam. vinataṃ kva cid uddhūtaṃ kva cid yāti śanaiḥ śanaiḥ.

सलिलेनैव सलिलं क्व चिद् अभ्याहतं पुनः। मुहुर् ऊर्ध्वपथं गत्वा पपात वसुधां पुनः।

salilenaiva salilaṃ kva cid abhyāhataṃ punaḥ. muhur ūrdhvapathaṃ gatvā papāta vasudhāṃ punaḥ.

तच् छंकरशिरोभ्रष्टं भ्रष्टं भूमितले पुनः। व्यरोचत तदा तोयं निर्मलं गतकल्मषम्।

tac chaṃkaraśirobhraṣṭaṃ bhraṣṭaṃ bhūmitale punaḥ. vyarocata tadā toyaṃ nirmalaṃ gatakalmaṣam.

तत्रर्षिगणगन्धर्वा वसुधातलवासिनः। भवाङ्गपतितं तोयं पवित्रम् इति पस्पृशुः।

tatrarṣigaṇagandharvā vasudhātalavāsinaḥ. bhavāṅgapatitaṃ toyaṃ pavitram iti paspṛśuḥ.

शापात् प्रपतिता ये च गगनाद् वसुधातलम्। कृत्वा तत्राभिषेकं ते बभूवुर् गतकल्मषाः।

śāpāt prapatitā ye ca gaganād vasudhātalam. kṛtvā tatrābhiṣekaṃ te babhūvur gatakalmaṣāḥ.

धूपपापाः पुनस् तेन तोयेनाथ सुभास्वता। पुनर् आकाशम् आविश्य स्वांल् लोकान् प्रतिपेदिरे।

dhūpapāpāḥ punas tena toyenātha subhāsvatā. punar ākāśam āviśya svāṃl lokān pratipedire.

मुमुदे मुदितो लोकस् तेन तोयेन भास्वता। कृताभिषेको गङ्गायां बभूव विगतक्लमः।

mumude mudito lokas tena toyena bhāsvatā. kṛtābhiṣeko gaṅgāyāṃ babhūva vigataklamaḥ.

भगीरथो ऽपि राजर्षिर् दिव्यं स्यन्दनम् आस्थितः। प्रायाद् अग्रे महातेजास् तं गङ्गा पृष्ठतो ऽन्वगात्।

bhagīratho 'pi rājarṣir divyaṃ syandanam āsthitaḥ. prāyād agre mahātejās taṃ gaṅgā pṛṣṭhato 'nvagāt.

देवाः सर्षिगणाः सर्वे दैत्यदानवराक्षसाः। गन्धर्वयक्षप्रवराः सकिंनरमहोरगाः।

devāḥ sarṣigaṇāḥ sarve daityadānavarākṣasāḥ. gandharvayakṣapravarāḥ sakiṃnaramahoragāḥ.

सर्वाश् चाप्सरसो राम भगीरथरथानुगाः। गङ्गाम् अन्वगमन् प्रीताः सर्वे जलचराश् च ये।

sarvāś cāpsaraso rāma bhagīratharathānugāḥ. gaṅgām anvagaman prītāḥ sarve jalacarāś ca ye.

यतो भगीरथो राजा ततो गङ्गा यशस्विनी। जगाम सरितां श्रेष्ठा सर्वपापविनाशिनी।

yato bhagīratho rājā tato gaṅgā yaśasvinī. jagāma saritāṃ śreṣṭhā sarvapāpavināśinī.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...