रामायण 1.41 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

बाल काण्ड→

←अध्याय 41→

[rm-1-41] • 24 श्लोकाः

कालधर्मं गते राम सगरे प्रकृतीजनाः। राजानं रोचयाम् आसुर् अंशुमन्तं सुधार्मिकम्।

kāladharmaṃ gate rāma sagare prakṛtījanāḥ. rājānaṃ rocayām āsur aṃśumantaṃ sudhārmikam.

स राजा सुमहान् आसीद् अंशुमान् रघुनन्दन। तस्य पुत्रो महान् आसीद् दिलीप इति विश्रुतः।

sa rājā sumahān āsīd aṃśumān raghunandana. tasya putro mahān āsīd dilīpa iti viśrutaḥ.

तस्मिन् राज्यं समावेश्य दिलीपे रघुनन्दन। हिमवच्छिखरे रम्ये तपस् तेपे सुदारुणम्।

tasmin rājyaṃ samāveśya dilīpe raghunandana. himavacchikhare ramye tapas tepe sudāruṇam.

द्वात्रिंशच् च सहस्राणि वर्षाणि सुमहायशाः। तपोवनगतो राजा स्वर्गं लेभे तपोधनः।

dvātriṃśac ca sahasrāṇi varṣāṇi sumahāyaśāḥ. tapovanagato rājā svargaṃ lebhe tapodhanaḥ.

दिलीपस् तु महातेजाः श्रुत्वा पैतामहं वधम्। दुःखोपहतया बुद्ध्या निश्चयं नाध्यगच्छत।

dilīpas tu mahātejāḥ śrutvā paitāmahaṃ vadham. duḥkhopahatayā buddhyā niścayaṃ nādhyagacchata.

कथं गङ्गावतरणं कथं तेषां जलक्रिया। तारयेयं कथं चैतान् इति चिन्ता परो ऽभवत्।

kathaṃ gaṅgāvataraṇaṃ kathaṃ teṣāṃ jalakriyā. tārayeyaṃ kathaṃ caitān iti cintā paro 'bhavat.

तस्य चिन्तयतो नित्यं धर्मेण विदितात्मनः। पुत्रो भगीरथो नाम जज्ञे परमधार्मिकः।

tasya cintayato nityaṃ dharmeṇa viditātmanaḥ. putro bhagīratho nāma jajñe paramadhārmikaḥ.

दिलीपस् तु महातेजा यज्ञैर् बहुभिर् इष्टवान्। त्रिंशद्वर्षसहस्राणि राजा राज्यम् अकारयत्।

dilīpas tu mahātejā yajñair bahubhir iṣṭavān. triṃśadvarṣasahasrāṇi rājā rājyam akārayat.

अगत्वा निश्चयं राजा तेषाम् उद्धरणं प्रति। व्याधिना नरशार्दूल कालधर्मम् उपेयिवान्।

agatvā niścayaṃ rājā teṣām uddharaṇaṃ prati. vyādhinā naraśārdūla kāladharmam upeyivān.

इन्द्रलोकं गतो राजा स्वार्जितेनैव कर्मणा। राज्ये भगीरथं पुत्रम् अभिषिच्य नरर्षभः।

indralokaṃ gato rājā svārjitenaiva karmaṇā. rājye bhagīrathaṃ putram abhiṣicya nararṣabhaḥ.

भगीरथस् तु राजर्षिर् धार्मिको रघुनन्दन। अनपत्यो महातेजाः प्रजाकामः स चाप्रजः।

bhagīrathas tu rājarṣir dhārmiko raghunandana. anapatyo mahātejāḥ prajākāmaḥ sa cāprajaḥ.

स तपो दीर्घम् आतिष्ठद् गोकर्णे रघुनन्दन। ऊर्ध्वबाहुः पञ्चतपा मासाहारो जितेन्द्रियः।

sa tapo dīrgham ātiṣṭhad gokarṇe raghunandana. ūrdhvabāhuḥ pañcatapā māsāhāro jitendriyaḥ.

तस्य वर्षसहस्राणि घोरे तपसि तिष्ठतः। सुप्रीतो भगवान् ब्रह्मा प्रजानां पतिर् ईश्वरः।

tasya varṣasahasrāṇi ghore tapasi tiṣṭhataḥ. suprīto bhagavān brahmā prajānāṃ patir īśvaraḥ.

ततः सुरगणैः सार्धम् उपागम्य पितामहः। भगीरथं महात्मानं तप्यमानम् अथाब्रवीत्।

tataḥ suragaṇaiḥ sārdham upāgamya pitāmahaḥ. bhagīrathaṃ mahātmānaṃ tapyamānam athābravīt.

भगीरथ महाभाग प्रीतस् ते ऽहं जनेश्वर। तपसा च सुतप्तेन वरं वरय सुव्रत।

bhagīratha mahābhāga prītas te 'haṃ janeśvara. tapasā ca sutaptena varaṃ varaya suvrata.

तम् उवाच महातेजाः सर्वलोकपितामहम्। भगीरथो महाभागः कृताञ्जलिर् अवस्थितः।

tam uvāca mahātejāḥ sarvalokapitāmaham. bhagīratho mahābhāgaḥ kṛtāñjalir avasthitaḥ.

यदि मे भगवान् प्रीतो यद्य् अस्ति तपसः फलम्। सगरस्यात्मजाः सर्वे मत्तः सलिलम् आप्नुयुः।

yadi me bhagavān prīto yady asti tapasaḥ phalam. sagarasyātmajāḥ sarve mattaḥ salilam āpnuyuḥ.

गङ्गायाः सलिलक्लिन्ने भस्मन्य् एषां महात्मनाम्। स्वर्गं गच्छेयुर् अत्यन्तं सर्वे मे प्रपितामहाः।

gaṅgāyāḥ salilaklinne bhasmany eṣāṃ mahātmanām. svargaṃ gaccheyur atyantaṃ sarve me prapitāmahāḥ.

देया च संततिर् देव नावसीदेत् कुलं च नः। इक्ष्वाकूणां कुले देव एष मे ऽस्तु वरः परः।

deyā ca saṃtatir deva nāvasīdet kulaṃ ca naḥ. ikṣvākūṇāṃ kule deva eṣa me 'stu varaḥ paraḥ.

उक्तवाक्यं तु राजानं सर्वलोकपितामहः। प्रत्युवाच शुभां वाणीं मधुरां मधुराक्षराम्।

uktavākyaṃ tu rājānaṃ sarvalokapitāmahaḥ. pratyuvāca śubhāṃ vāṇīṃ madhurāṃ madhurākṣarām.

मनोरथो महान् एष भगीरथ महारथ। एवं भवतु भद्रं ते इक्ष्वाकुकुलवर्धन।

manoratho mahān eṣa bhagīratha mahāratha. evaṃ bhavatu bhadraṃ te ikṣvākukulavardhana.

इयं हैमवती गङ्गा ज्येष्ठा हिमवतः सुता। तां वै धारयितुं राजन् हरस् तत्र नियुज्यताम्।

iyaṃ haimavatī gaṅgā jyeṣṭhā himavataḥ sutā. tāṃ vai dhārayituṃ rājan haras tatra niyujyatām.

गङ्गायाः पतनं राजन् पृथिवी न सहिष्यते। तां वै धारयितुं वीर नान्यं पश्यामि शूलिनः।

gaṅgāyāḥ patanaṃ rājan pṛthivī na sahiṣyate. tāṃ vai dhārayituṃ vīra nānyaṃ paśyāmi śūlinaḥ.

तम् एवम् उक्त्वा राजानं गङ्गां चाभाष्य लोककृत्। जगाम त्रिदिवं देवः सह सर्वैर् मरुद्गणैः।

tam evam uktvā rājānaṃ gaṅgāṃ cābhāṣya lokakṛt. jagāma tridivaṃ devaḥ saha sarvair marudgaṇaiḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...