रामायण 1.39 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

बाल काण्ड→

←अध्याय 39→

[rm-1-39] • 28 श्लोकाः

देवतानां वचः श्रुत्वा भगवान् वै पितामहः। प्रत्युवाच सुसंत्रस्तान् कृतान्तबलमोहितान्।

devatānāṃ vacaḥ śrutvā bhagavān vai pitāmahaḥ. pratyuvāca susaṃtrastān kṛtāntabalamohitān.

यस्येयं वसुधा कृत्स्ना वासुदेवस्य धीमतः। कापिलं रूपम् आस्थाय धारयत्य् अनिशं धराम्।

yasyeyaṃ vasudhā kṛtsnā vāsudevasya dhīmataḥ. kāpilaṃ rūpam āsthāya dhārayaty aniśaṃ dharām.

पृथिव्याश् चापि निर्भेदो दृष्ट एव सनातनः। सगरस्य च पुत्राणां विनाशो ऽदीर्घजीविनाम्।

pṛthivyāś cāpi nirbhedo dṛṣṭa eva sanātanaḥ. sagarasya ca putrāṇāṃ vināśo 'dīrghajīvinām.

पितामहवचः श्रुत्वा त्रयस् त्रिंशद् अरिंदमः। देवाः परमसंहृष्टाः पुनर् जग्मुर् यथागतम्।

pitāmahavacaḥ śrutvā trayas triṃśad ariṃdamaḥ. devāḥ paramasaṃhṛṣṭāḥ punar jagmur yathāgatam.

सगरस्य च पुत्राणां प्रादुर् आसीन् महात्मनाम्। पृथिव्यां भिद्यमानायां निर्घातसमनिस्वनः।

sagarasya ca putrāṇāṃ prādur āsīn mahātmanām. pṛthivyāṃ bhidyamānāyāṃ nirghātasamanisvanaḥ.

ततो भित्त्वा महीं सर्वां कृत्वा चापि प्रदक्षिणम्। सहिताः सगराः सर्वे पितरं वाक्यम् अब्रुवन्।

tato bhittvā mahīṃ sarvāṃ kṛtvā cāpi pradakṣiṇam. sahitāḥ sagarāḥ sarve pitaraṃ vākyam abruvan.

परिक्रान्ता मही सर्वा सत्त्ववन्तश् च सूदिताः। देवदानवरक्षांसि पिशाचोरगकिंनराः।

parikrāntā mahī sarvā sattvavantaś ca sūditāḥ. devadānavarakṣāṃsi piśācoragakiṃnarāḥ.

न च पश्यामहे ऽश्वं तम् अश्वहर्तारम् एव च। किं करिष्याम भद्रं ते बुद्धिर् अत्र विचार्यताम्।

na ca paśyāmahe 'śvaṃ tam aśvahartāram eva ca. kiṃ kariṣyāma bhadraṃ te buddhir atra vicāryatām.

तेषां तद् वचनं श्रुत्वा पुत्राणां राजसत्तमः। समन्युर् अब्रवीद् वाक्यं सगरो रघुनन्दन।

teṣāṃ tad vacanaṃ śrutvā putrāṇāṃ rājasattamaḥ. samanyur abravīd vākyaṃ sagaro raghunandana.

भूयः खनत भद्रं वो निर्भिद्य वसुधातलम्। अश्वहर्तारम् आसाद्य कृतार्थाश् च निवर्तथ।

bhūyaḥ khanata bhadraṃ vo nirbhidya vasudhātalam. aśvahartāram āsādya kṛtārthāś ca nivartatha.

पितुर् वचनम् आस्थाय सगरस्य महात्मनः। षष्टिः पुत्रसहस्राणि रसातलम् अभिद्रवन्।

pitur vacanam āsthāya sagarasya mahātmanaḥ. ṣaṣṭiḥ putrasahasrāṇi rasātalam abhidravan.

खन्यमाने ततस् तस्मिन् ददृशुः पर्वतोपमम्। दिशागजं विरूपाक्षं धारयन्तं महीतलम्।

khanyamāne tatas tasmin dadṛśuḥ parvatopamam. diśāgajaṃ virūpākṣaṃ dhārayantaṃ mahītalam.

सपर्वतवनां कृत्स्नां पृथिवीं रघुनन्दन। शिरसा धारयाम् आस विरूपाक्षो महागजः।

saparvatavanāṃ kṛtsnāṃ pṛthivīṃ raghunandana. śirasā dhārayām āsa virūpākṣo mahāgajaḥ.

यदा पर्वणि काकुत्स्थ विश्रमार्थं महागजः। खेदाच् चालयते शीर्षं भूमिकम्पस् तधा भवेत्।

yadā parvaṇi kākutstha viśramārthaṃ mahāgajaḥ. khedāc cālayate śīrṣaṃ bhūmikampas tadhā bhavet.

तं ते प्रदक्षिणं कृत्वा दिशापालं महागजम्। मानयन्तो हि ते राम जग्मुर् भित्त्वा रसातलम्।

taṃ te pradakṣiṇaṃ kṛtvā diśāpālaṃ mahāgajam. mānayanto hi te rāma jagmur bhittvā rasātalam.

ततः पूर्वां दिशं भित्त्वा दक्षिणां बिभिदुः पुनः। दक्षिणस्याम् अपि दिशि ददृशुस् ते महागजम्।

tataḥ pūrvāṃ diśaṃ bhittvā dakṣiṇāṃ bibhiduḥ punaḥ. dakṣiṇasyām api diśi dadṛśus te mahāgajam.

महापद्मं महात्मानं सुमहापर्वतोपमम्। शिरसा धारयन्तं ते विस्मयं जग्मुर् उत्तमम्।

mahāpadmaṃ mahātmānaṃ sumahāparvatopamam. śirasā dhārayantaṃ te vismayaṃ jagmur uttamam.

ततः प्रदक्षिणं कृत्वा सगरस्य महात्मनः। षष्टिः पुत्रसहस्राणि पश्चिमां बिभिदुर् दिशम्।

tataḥ pradakṣiṇaṃ kṛtvā sagarasya mahātmanaḥ. ṣaṣṭiḥ putrasahasrāṇi paścimāṃ bibhidur diśam.

पश्चिमायाम् अपि दिशि महान्तम् अचलोपमम्। दिशागजं सौमनसं ददृशुस् ते महाबलाः।

paścimāyām api diśi mahāntam acalopamam. diśāgajaṃ saumanasaṃ dadṛśus te mahābalāḥ.

तं ते प्रदक्षिणं कृत्वा पृष्ट्वा चापि निरामयम्। खनन्तः समुपक्रान्ता दिशं सोमवतीं तदा।

taṃ te pradakṣiṇaṃ kṛtvā pṛṣṭvā cāpi nirāmayam. khanantaḥ samupakrāntā diśaṃ somavatīṃ tadā.

उत्तरस्यां रघुश्रेष्ठ ददृशुर् हिमपाण्डुरम्। भद्रं भद्रेण वपुषा धारयन्तं महीम् इमाम्।

uttarasyāṃ raghuśreṣṭha dadṛśur himapāṇḍuram. bhadraṃ bhadreṇa vapuṣā dhārayantaṃ mahīm imām.

समालभ्य ततः सर्वे कृत्वा चैनं प्रदक्षिणम्। षष्टिः पुत्रसहस्राणि बिभिदुर् वसुधातलम्।

samālabhya tataḥ sarve kṛtvā cainaṃ pradakṣiṇam. ṣaṣṭiḥ putrasahasrāṇi bibhidur vasudhātalam.

ततः प्रागुत्तरां गत्वा सागराः प्रथितां दिशम्। रोषाद् अभ्यखनन् सर्वे पृथिवीं सगरात्मजाः।

tataḥ prāguttarāṃ gatvā sāgarāḥ prathitāṃ diśam. roṣād abhyakhanan sarve pṛthivīṃ sagarātmajāḥ.

ददृशुः कपिलं तत्र वासुदेवं सनातनम्। हयं च तस्य देवस्य चरन्तम् अविदूरतः।

dadṛśuḥ kapilaṃ tatra vāsudevaṃ sanātanam. hayaṃ ca tasya devasya carantam avidūrataḥ.

ते तं यज्ञहनं ज्ञात्वा क्रोधपर्याकुलेक्षणाः। अभ्यधावन्त संक्रुद्धास् तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रुवन्।

te taṃ yajñahanaṃ jñātvā krodhaparyākulekṣaṇāḥ. abhyadhāvanta saṃkruddhās tiṣṭha tiṣṭheti cābruvan.

अस्माकं त्वं हि तुरगं यज्ञियं हृतवान् असि। दुर्मेधस् त्वं हि संप्राप्तान् विद्धि नः सगरात्मजान्।

asmākaṃ tvaṃ hi turagaṃ yajñiyaṃ hṛtavān asi. durmedhas tvaṃ hi saṃprāptān viddhi naḥ sagarātmajān.

श्रुत्वा तद् वचनं तेषां कपिलो रघुनन्दन। रोषेण महताविष्टो हुंकारम् अकरोत् तदा।

śrutvā tad vacanaṃ teṣāṃ kapilo raghunandana. roṣeṇa mahatāviṣṭo huṃkāram akarot tadā.

ततस् तेनाप्रमेयेन कपिलेन महात्मना। भस्मराशीकृताः सर्वे काकुत्स्थ सगरात्मजाः।

tatas tenāprameyena kapilena mahātmanā. bhasmarāśīkṛtāḥ sarve kākutstha sagarātmajāḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...