रामायण 1.37 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

बाल काण्ड→

←अध्याय 37→

[rm-1-37] • 24 श्लोकाः

तां कथां कौशिको रामे निवेद्य मधुराक्षरम्। पुनर् एवापरं वाक्यं काकुत्स्थम् इदम् अब्रवीत्।

tāṃ kathāṃ kauśiko rāme nivedya madhurākṣaram. punar evāparaṃ vākyaṃ kākutstham idam abravīt.

अयोध्याधिपतिः शूरः पूर्वम् आसीन् नराधिपः। सगरो नाम धर्मात्मा प्रजाकामः स चाप्रजः।

ayodhyādhipatiḥ śūraḥ pūrvam āsīn narādhipaḥ. sagaro nāma dharmātmā prajākāmaḥ sa cāprajaḥ.

वैदर्भदुहिता राम केशिनी नाम नामतः। ज्येष्ठा सगरपत्नी सा धर्मिष्ठा सत्यवादिनी।

vaidarbhaduhitā rāma keśinī nāma nāmataḥ. jyeṣṭhā sagarapatnī sā dharmiṣṭhā satyavādinī.

अरिष्टनेमिदुहिता रूपेणाप्रतिमा भुवि। द्वितीया सगरस्यासीत् पत्नी सुमतिसंज्ञिता।

ariṣṭanemiduhitā rūpeṇāpratimā bhuvi. dvitīyā sagarasyāsīt patnī sumatisaṃjñitā.

ताभ्यां सह तदा राजा पत्नीभ्यां तप्तवांस् तपः। हिमवन्तं समासाद्य भृगुप्रस्रवणे गिरौ।

tābhyāṃ saha tadā rājā patnībhyāṃ taptavāṃs tapaḥ. himavantaṃ samāsādya bhṛguprasravaṇe girau.

अथ वर्ष शते पूर्णे तपसाराधितो मुनिः। सगराय वरं प्रादाद् भृगुः सत्यवतां वरः।

atha varṣa śate pūrṇe tapasārādhito muniḥ. sagarāya varaṃ prādād bhṛguḥ satyavatāṃ varaḥ.

अपत्यलाभः सुमहान् भविष्यति तवानघ। कीर्तिं चाप्रतिमां लोके प्राप्स्यसे पुरुषर्षभ।

apatyalābhaḥ sumahān bhaviṣyati tavānagha. kīrtiṃ cāpratimāṃ loke prāpsyase puruṣarṣabha.

एका जनयिता तात पुत्रं वंशकरं तव। षष्टिं पुत्रसहस्राणि अपरा जनयिष्यति।

ekā janayitā tāta putraṃ vaṃśakaraṃ tava. ṣaṣṭiṃ putrasahasrāṇi aparā janayiṣyati.

भाषमाणं नरव्याघ्रं राजपत्न्यौ प्रसाद्य तम्। ऊचतुः परमप्रीते कृताञ्जलिपुटे तदा।

bhāṣamāṇaṃ naravyāghraṃ rājapatnyau prasādya tam. ūcatuḥ paramaprīte kṛtāñjalipuṭe tadā.

एकः कस्याः सुतो ब्रह्मन् का बहूञ् जनयिष्यति। श्रोतुम् इच्छावहे ब्रह्मन् सत्यम् अस्तु वचस् तव।

ekaḥ kasyāḥ suto brahman kā bahūñ janayiṣyati. śrotum icchāvahe brahman satyam astu vacas tava.

तयोस् तद् वचनं श्रुत्वा भृगुः परम धार्मिकः। उवाच परमां वाणीं स्वच्छन्दो ऽत्र विधीयताम्।

tayos tad vacanaṃ śrutvā bhṛguḥ parama dhārmikaḥ. uvāca paramāṃ vāṇīṃ svacchando 'tra vidhīyatām.

एको वंशकरो वास्तु बहवो वा महाबलाः। कीर्तिमन्तो महोत्साहाः का वा कं वरम् इच्छति।

eko vaṃśakaro vāstu bahavo vā mahābalāḥ. kīrtimanto mahotsāhāḥ kā vā kaṃ varam icchati.

मुनेस् तु वचनं श्रुत्वा केशिनी रघुनन्दन। पुत्रं वंशकरं राम जग्राह नृपसंनिधौ।

munes tu vacanaṃ śrutvā keśinī raghunandana. putraṃ vaṃśakaraṃ rāma jagrāha nṛpasaṃnidhau.

षष्टिं पुत्रसहस्राणि सुपर्णभगिनी तदा। महोत्साहान् कीर्तिमतो जग्राह सुमतिः सुतान्।

ṣaṣṭiṃ putrasahasrāṇi suparṇabhaginī tadā. mahotsāhān kīrtimato jagrāha sumatiḥ sutān.

प्रदक्षिणम् ऋषिं कृत्वा शिरसाभिप्रणम्य च। जगाम स्वपुरं राजा सभार्या रघुनन्दन।

pradakṣiṇam ṛṣiṃ kṛtvā śirasābhipraṇamya ca. jagāma svapuraṃ rājā sabhāryā raghunandana.

अथ काले गते तस्मिञ् ज्येष्ठा पुत्रं व्यजायत। असमञ्ज इति ख्यातं केशिनी सगरात्मजम्।

atha kāle gate tasmiñ jyeṣṭhā putraṃ vyajāyata. asamañja iti khyātaṃ keśinī sagarātmajam.

सुमतिस् तु नरव्याघ्र गर्भतुम्बं व्यजायत। षष्टिः पुत्रसहस्राणि तुम्बभेदाद् विनिःसृताः।

sumatis tu naravyāghra garbhatumbaṃ vyajāyata. ṣaṣṭiḥ putrasahasrāṇi tumbabhedād viniḥsṛtāḥ.

घृतपूर्णेषु कुम्भेषु धात्र्यस् तान् समवर्धयन्। कालेन महता सर्वे यौवनं प्रतिपेदिरे।

ghṛtapūrṇeṣu kumbheṣu dhātryas tān samavardhayan. kālena mahatā sarve yauvanaṃ pratipedire.

अथ दीर्घेण कालेन रूपयौवनशालिनः। षष्टिः पुत्रसहस्राणि सगरस्याभवंस् तदा।

atha dīrgheṇa kālena rūpayauvanaśālinaḥ. ṣaṣṭiḥ putrasahasrāṇi sagarasyābhavaṃs tadā.

स च ज्येष्ठो नरश्रेष्ठ सगरस्यात्मसंभवः। बालान् गृहीत्वा तु जले सरय्वा रघुनन्दन। प्रक्षिप्य प्रहसन् नित्यं मज्जतस् तान् निरीक्ष्य वै।

sa ca jyeṣṭho naraśreṣṭha sagarasyātmasaṃbhavaḥ. bālān gṛhītvā tu jale sarayvā raghunandana. prakṣipya prahasan nityaṃ majjatas tān nirīkṣya vai.

पौराणाम् अहिते युक्तः पित्रा निर्वासितः पुरात्।

paurāṇām ahite yuktaḥ pitrā nirvāsitaḥ purāt.

तस्य पुत्रो ऽंशुमान् नाम असमञ्जस्य वीर्यवान्। संमतः सर्वलोकस्य सर्वस्यापि प्रियंवदः।

tasya putro 'ṃśumān nāma asamañjasya vīryavān. saṃmataḥ sarvalokasya sarvasyāpi priyaṃvadaḥ.

ततः कालेन महता मतिः समभिजायत। सगरस्य नरश्रेष्ठ यजेयम् इति निश्चिता।

tataḥ kālena mahatā matiḥ samabhijāyata. sagarasya naraśreṣṭha yajeyam iti niścitā.

स कृत्वा निश्चयं राजा सोपाध्यायगणस् तदा। यज्ञकर्मणि वेदज्ञो यष्टुं समुपचक्रमे।

sa kṛtvā niścayaṃ rājā sopādhyāyagaṇas tadā. yajñakarmaṇi vedajño yaṣṭuṃ samupacakrame.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...