रामायण 1.29 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

बाल काण्ड→

←अध्याय 29→

[rm-1-29] • 23 श्लोकाः

अथ तौ देशकालज्ञौ राजपुत्राव् अरिंदमौ। देशे काले च वाक्यज्ञाव् अब्रूतां कौशिकं वचः।

atha tau deśakālajñau rājaputrāv ariṃdamau. deśe kāle ca vākyajñāv abrūtāṃ kauśikaṃ vacaḥ.

भगवञ् श्रोतुम् इच्छावो यस्मिन् काले निशाचरौ। संरक्षणीयौ तौ ब्रह्मन् नातिवर्तेत तत्क्षणम्।

bhagavañ śrotum icchāvo yasmin kāle niśācarau. saṃrakṣaṇīyau tau brahman nātivarteta tatkṣaṇam.

एवं ब्रुवाणौ काकुत्स्थौ त्वरमाणौ युयुत्सया। सर्वे ते मुनयः प्रीताः प्रशशंसुर् नृपात्मजौ।

evaṃ bruvāṇau kākutsthau tvaramāṇau yuyutsayā. sarve te munayaḥ prītāḥ praśaśaṃsur nṛpātmajau.

अद्य प्रभृति षड्रात्रं रक्षतं राघवौ युवाम्। दीक्षां गतो ह्य् एष मुनिर् मौनित्वं च गमिष्यति।

adya prabhṛti ṣaḍrātraṃ rakṣataṃ rāghavau yuvām. dīkṣāṃ gato hy eṣa munir maunitvaṃ ca gamiṣyati.

तौ तु तद् वचनं श्रुत्वा राजपुत्रौ यशस्विनौ। अनिद्रौ षडहोरात्रं तपोवनम् अरक्षताम्।

tau tu tad vacanaṃ śrutvā rājaputrau yaśasvinau. anidrau ṣaḍahorātraṃ tapovanam arakṣatām.

उपासां चक्रतुर् वीरौ यत्तौ परमधन्विनौ। ररक्षतुर् मुनिवरं विश्वामित्रम् अरिंदमौ।

upāsāṃ cakratur vīrau yattau paramadhanvinau. rarakṣatur munivaraṃ viśvāmitram ariṃdamau.

अथ काले गते तस्मिन् षष्ठे ऽहनि समागते। सौमित्रम् अब्रवीद् रामो यत्तो भव समाहितः।

atha kāle gate tasmin ṣaṣṭhe 'hani samāgate. saumitram abravīd rāmo yatto bhava samāhitaḥ.

रामस्यैवं ब्रुवाणस्य त्वरितस्य युयुत्सया। प्रजज्वाल ततो वेदिः सोपाध्यायपुरोहिता।

rāmasyaivaṃ bruvāṇasya tvaritasya yuyutsayā. prajajvāla tato vediḥ sopādhyāyapurohitā.

मन्त्रवच् च यथान्यायं यज्ञो ऽसौ संप्रवर्तते। आकाशे च महाञ् शब्दः प्रादुर् आसीद् भयानकः।

mantravac ca yathānyāyaṃ yajño 'sau saṃpravartate. ākāśe ca mahāñ śabdaḥ prādur āsīd bhayānakaḥ.

आवार्य गगनं मेघो यथा प्रावृषि निर्गतः। तथा मायां विकुर्वाणौ राक्षसाव् अभ्यधावताम्।

āvārya gaganaṃ megho yathā prāvṛṣi nirgataḥ. tathā māyāṃ vikurvāṇau rākṣasāv abhyadhāvatām.

मारीचश् च सुबाहुश् च तयोर् अनुचरास् तथा। आगम्य भीमसंकाशा रुधिरौघान् अवासृजन्।

mārīcaś ca subāhuś ca tayor anucarās tathā. āgamya bhīmasaṃkāśā rudhiraughān avāsṛjan.

ताव् आपतन्तौ सहसा दृष्ट्वा राजीवलोचनः। लक्ष्मणं त्व् अभिसंप्रेक्ष्य रामो वचनम् अब्रवीत्।

tāv āpatantau sahasā dṛṣṭvā rājīvalocanaḥ. lakṣmaṇaṃ tv abhisaṃprekṣya rāmo vacanam abravīt.

पश्य लक्ष्मण दुर्वृत्तान् राक्षसान् पिशिताशनान्। मानवास्त्रसमाधूतान् अनिलेन यथाघनान्।

paśya lakṣmaṇa durvṛttān rākṣasān piśitāśanān. mānavāstrasamādhūtān anilena yathāghanān.

मानवं परमोदारम् अस्त्रं परमभास्वरम्। चिक्षेप परमक्रुद्धो मारीचोर् असि राघवः।

mānavaṃ paramodāram astraṃ paramabhāsvaram. cikṣepa paramakruddho mārīcor asi rāghavaḥ.

स तेन परमास्त्रेण मानवेन समाहितः। संपूर्णं योजनशतं क्षिप्तः सागरसंप्लवे।

sa tena paramāstreṇa mānavena samāhitaḥ. saṃpūrṇaṃ yojanaśataṃ kṣiptaḥ sāgarasaṃplave.

विचेतनं विघूर्णन्तं शीतेषुबलपीडितम्। निरस्तं दृश्य मारीचं रामो लक्ष्मणम् अब्रवीत्।

vicetanaṃ vighūrṇantaṃ śīteṣubalapīḍitam. nirastaṃ dṛśya mārīcaṃ rāmo lakṣmaṇam abravīt.

पश्य लक्ष्मण शीतेषुं मानवं धर्मसंहितम्। मोहयित्वा नयत्य् एनं न च प्राणैर् वियुज्यते।

paśya lakṣmaṇa śīteṣuṃ mānavaṃ dharmasaṃhitam. mohayitvā nayaty enaṃ na ca prāṇair viyujyate.

इमान् अपि वधिष्यामि निर्घृणान् दुष्टचारिणः। राक्षसान् पापकर्मस्थान् यज्ञघ्नान् रुधिराशनान्।

imān api vadhiṣyāmi nirghṛṇān duṣṭacāriṇaḥ. rākṣasān pāpakarmasthān yajñaghnān rudhirāśanān.

विगृह्य सुमहच् चास्त्रम् आग्नेयं रघुनन्दनः। सुबाहुर् असि चिक्षेप स विद्धः प्रापतद् भुवि।

vigṛhya sumahac cāstram āgneyaṃ raghunandanaḥ. subāhur asi cikṣepa sa viddhaḥ prāpatad bhuvi.

शेषान् वायव्यम् आदाय निजघान महायशाः। राघवः परमोदारो मुनीनां मुदम् आवहन्।

śeṣān vāyavyam ādāya nijaghāna mahāyaśāḥ. rāghavaḥ paramodāro munīnāṃ mudam āvahan.

स हत्वा राक्षसान् सर्वान् यज्ञघ्नान् रघुनन्दनः। ऋषिभिः पूजितस् तत्र यथेन्द्रो विजये पुरा।

sa hatvā rākṣasān sarvān yajñaghnān raghunandanaḥ. ṛṣibhiḥ pūjitas tatra yathendro vijaye purā.

अथ यज्ञे समाप्ते तु विश्वामित्रो महामुनिः। निरीतिका दिशो दृष्ट्वा काकुत्स्थम् इदम् अब्रवीत्।

atha yajñe samāpte tu viśvāmitro mahāmuniḥ. nirītikā diśo dṛṣṭvā kākutstham idam abravīt.

कृतार्थो ऽस्मि महाबाहो कृतं गुरुवचस् त्वया। सिद्धाश्रमम् इदं सत्यं कृतं राम महायशः।

kṛtārtho 'smi mahābāho kṛtaṃ guruvacas tvayā. siddhāśramam idaṃ satyaṃ kṛtaṃ rāma mahāyaśaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...