रामायण 1.15 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

बाल काण्ड→

←अध्याय 15→

[rm-1-15] • 28 श्लोकाः

ततो नारायणो विष्णुर् नियुक्तः सुरसत्तमैः। जानन्न् अपि सुरान् एवं श्लक्ष्णं वचनम् अब्रवीत्।

tato nārāyaṇo viṣṇur niyuktaḥ surasattamaiḥ. jānann api surān evaṃ ślakṣṇaṃ vacanam abravīt.

उपायः को वधे तस्य राक्षसाधिपतेः सुराः। यम् अहं तं समास्थाय निहन्याम् ऋषिकण्टकम्।

upāyaḥ ko vadhe tasya rākṣasādhipateḥ surāḥ. yam ahaṃ taṃ samāsthāya nihanyām ṛṣikaṇṭakam.

एवम् उक्ताः सुराः सर्वे प्रत्यूचुर् विष्णुम् अव्ययम्। मानुषीं तनुम् आस्थाय रावणं जहि संयुगे।

evam uktāḥ surāḥ sarve pratyūcur viṣṇum avyayam. mānuṣīṃ tanum āsthāya rāvaṇaṃ jahi saṃyuge.

स हि तेपे तपस् तीव्रं दीर्घकालम् अरिंदम। येन तुष्टो ऽभवद् ब्रह्मा लोककृल् लोकपूजितः।

sa hi tepe tapas tīvraṃ dīrghakālam ariṃdama. yena tuṣṭo 'bhavad brahmā lokakṛl lokapūjitaḥ.

संतुष्टः प्रददौ तस्मै राक्षसाय वरं प्रभुः। नानाविधेभ्यो भूतेभ्यो भयं नान्यत्र मानुषात्।

saṃtuṣṭaḥ pradadau tasmai rākṣasāya varaṃ prabhuḥ. nānāvidhebhyo bhūtebhyo bhayaṃ nānyatra mānuṣāt.

अवज्ञाताः पुरा तेन वरदानेन मानवाः। तस्मात् तस्य वधो दृष्टो मानुषेभ्यः परंतप।

avajñātāḥ purā tena varadānena mānavāḥ. tasmāt tasya vadho dṛṣṭo mānuṣebhyaḥ paraṃtapa.

इत्य् एतद् वचनं श्रुत्वा सुराणां विष्णुर् आत्मवान्। पितरं रोचयाम् आस तदा दशरथं नृपम्।

ity etad vacanaṃ śrutvā surāṇāṃ viṣṇur ātmavān. pitaraṃ rocayām āsa tadā daśarathaṃ nṛpam.

स चाप्य् अपुत्रो नृपतिस् तस्मिन् काले महाद्युतिः। अयजत् पुत्रियाम् इष्टिं पुत्रेप्सुर् अरिसूदनः।

sa cāpy aputro nṛpatis tasmin kāle mahādyutiḥ. ayajat putriyām iṣṭiṃ putrepsur arisūdanaḥ.

ततो वै यजमानस्य पावकाद् अतुलप्रभम्। प्रादुर्भूतं महद् भूतं महावीर्यं महाबलम्।

tato vai yajamānasya pāvakād atulaprabham. prādurbhūtaṃ mahad bhūtaṃ mahāvīryaṃ mahābalam.

कृष्णं रक्ताम्बरधरं रक्तास्यं दुन्दुभिस्वनम्। स्निग्धहर्यक्षतनुजश्मश्रुप्रवरमूर्धजम्।

kṛṣṇaṃ raktāmbaradharaṃ raktāsyaṃ dundubhisvanam. snigdhaharyakṣatanujaśmaśrupravaramūrdhajam.

शुभलक्षणसंपन्नं दिव्याभरणभूषितम्। शैलशृङ्गसमुत्सेधं दृप्तशार्दूलविक्रमम्।

śubhalakṣaṇasaṃpannaṃ divyābharaṇabhūṣitam. śailaśṛṅgasamutsedhaṃ dṛptaśārdūlavikramam.

दिवाकरसमाकारं दीप्तानलशिखोपमम्। तप्तजाम्बूनदमयीं राजतान्तपरिच्छदाम्।

divākarasamākāraṃ dīptānalaśikhopamam. taptajāmbūnadamayīṃ rājatāntaparicchadām.

दिव्यपायससंपूर्णां पात्रीं पत्नीम् इव प्रियाम्। प्रगृह्य विपुलां दोर्भ्यां स्वयं मायामयीम् इव।

divyapāyasasaṃpūrṇāṃ pātrīṃ patnīm iva priyām. pragṛhya vipulāṃ dorbhyāṃ svayaṃ māyāmayīm iva.

समवेक्ष्याब्रवीद् वाक्यम् इदं दशरथं नृपम्। प्राजापत्यं नरं विद्धि माम् इहाभ्यागतं नृप।

samavekṣyābravīd vākyam idaṃ daśarathaṃ nṛpam. prājāpatyaṃ naraṃ viddhi mām ihābhyāgataṃ nṛpa.

ततः परं तदा राजा प्रत्युवाच कृताञ्जलिः। भगवन् स्वागतं ते ऽस्तु किम् अहं करवाणि ते।

tataḥ paraṃ tadā rājā pratyuvāca kṛtāñjaliḥ. bhagavan svāgataṃ te 'stu kim ahaṃ karavāṇi te.

अथो पुनर् इदं वाक्यं प्राजापत्यो नरो ऽब्रवीत्। राजन्न् अर्चयता देवान् अद्य प्राप्तम् इदं त्वया।

atho punar idaṃ vākyaṃ prājāpatyo naro 'bravīt. rājann arcayatā devān adya prāptam idaṃ tvayā.

इदं तु नरशार्दूल पायसं देवनिर्मितम्। प्रजाकरं गृहाण त्वं धन्यम् आरोग्यवर्धनम्।

idaṃ tu naraśārdūla pāyasaṃ devanirmitam. prajākaraṃ gṛhāṇa tvaṃ dhanyam ārogyavardhanam.

भार्याणाम् अनुरूपाणाम् अश्नीतेति प्रयच्छ वै। तासु त्वं लप्स्यसे पुत्रान् यदर्थं यजसे नृप।

bhāryāṇām anurūpāṇām aśnīteti prayaccha vai. tāsu tvaṃ lapsyase putrān yadarthaṃ yajase nṛpa.

तथेति नृपतिः प्रीतः शिरसा प्रतिगृह्य ताम्। पात्रीं देवान्नसंपूर्णां देवदत्तां हिरण्मयीम्।

tatheti nṛpatiḥ prītaḥ śirasā pratigṛhya tām. pātrīṃ devānnasaṃpūrṇāṃ devadattāṃ hiraṇmayīm.

अभिवाद्य च तद् भूतम् अद्भुतं प्रियदर्शनम्। मुदा परमया युक्तश् चकाराभिप्रदक्षिणम्।

abhivādya ca tad bhūtam adbhutaṃ priyadarśanam. mudā paramayā yuktaś cakārābhipradakṣiṇam.

ततो दशरथः प्राप्य पायसं देवनिर्मितम्। बभूव परमप्रीतः प्राप्य वित्तम् इवाधनः।

tato daśarathaḥ prāpya pāyasaṃ devanirmitam. babhūva paramaprītaḥ prāpya vittam ivādhanaḥ.

ततस् तद् अद्भुतप्रख्यं भूतं परमभास्वरम्। संवर्तयित्वा तत् कर्म तत्रैवान्तरधीयत।

tatas tad adbhutaprakhyaṃ bhūtaṃ paramabhāsvaram. saṃvartayitvā tat karma tatraivāntaradhīyata.

हर्षरश्मिभिर् उद्योतं तस्यान्तःपुरम् आबभौ। शारदस्याभिरामस्य चन्द्रस्येव नभोऽंशुभिः।

harṣaraśmibhir udyotaṃ tasyāntaḥpuram ābabhau. śāradasyābhirāmasya candrasyeva nabho'ṃśubhiḥ.

सो ऽन्तःपुरं प्रविश्यैव कौसल्याम् इदम् अब्रवीत्। पायसं प्रतिगृह्णीष्व पुत्रीयं त्व् इदम् आत्मनः।

so 'ntaḥpuraṃ praviśyaiva kausalyām idam abravīt. pāyasaṃ pratigṛhṇīṣva putrīyaṃ tv idam ātmanaḥ.

कौसल्यायै नरपतिः पायसार्धं ददौ तदा। अर्धाद् अर्धं ददौ चापि सुमित्रायै नराधिपः। कैकेय्यै चावशिष्टार्धं ददौ पुत्रार्थकारणात्।

kausalyāyai narapatiḥ pāyasārdhaṃ dadau tadā. ardhād ardhaṃ dadau cāpi sumitrāyai narādhipaḥ. kaikeyyai cāvaśiṣṭārdhaṃ dadau putrārthakāraṇāt.

प्रददौ चावशिष्टार्धं पायसस्यामृतोपमम्। अनुचिन्त्य सुमित्रायै पुनर् एव महीपतिः।

pradadau cāvaśiṣṭārdhaṃ pāyasasyāmṛtopamam. anucintya sumitrāyai punar eva mahīpatiḥ.

एवं तासां ददौ राजा भार्याणां पायसं पृथक्।

evaṃ tāsāṃ dadau rājā bhāryāṇāṃ pāyasaṃ pṛthak.

तास् त्व् एतत् पायसं प्राप्य नरेन्द्रस्योत्तमाः स्त्रियः। संमानं मेनिरे सर्वाः प्रहर्षोदितचेतसः।

tās tv etat pāyasaṃ prāpya narendrasyottamāḥ striyaḥ. saṃmānaṃ menire sarvāḥ praharṣoditacetasaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...