महाभारत 9.8 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←शल्य पर्व→

←अध्याय 8→

[mh-9-8] • 46 श्लोकाः

संजय उवाच। ततः प्रववृते युद्धं कुरूणां भयवर्धनम्। सृञ्जयैः सह राजेन्द्र घोरं देवासुरोपमम्।

saṃjaya uvāca. tataḥ pravavṛte yuddhaṃ kurūṇāṃ bhayavardhanam. sṛñjayaiḥ saha rājendra ghoraṃ devāsuropamam.

नरा रथा गजौघाश् च सादिनश् च सहस्रशः। वाजिनश् च पराक्रान्ताः समाजग्मुः परस्परम्।

narā rathā gajaughāś ca sādinaś ca sahasraśaḥ. vājinaś ca parākrāntāḥ samājagmuḥ parasparam.

नागानां भीमरूपाणां द्रवतां निस्वनो महान्। अश्रूयत यथा काले जलदानां नभस्तले।

nāgānāṃ bhīmarūpāṇāṃ dravatāṃ nisvano mahān. aśrūyata yathā kāle jaladānāṃ nabhastale.

नागैर् अभ्याहताः के चित् सरथा रथिनो ऽपतन्। व्यद्रवन्त रणे वीरा द्राव्यमाणा मदोत्कटैः।

nāgair abhyāhatāḥ ke cit sarathā rathino 'patan. vyadravanta raṇe vīrā drāvyamāṇā madotkaṭaiḥ.

हयौघान् पादरक्षांश् च रथिनस् तत्र शिक्षिताः। शरैः संप्रेषयाम् आसुः परलोकाय भारत।

hayaughān pādarakṣāṃś ca rathinas tatra śikṣitāḥ. śaraiḥ saṃpreṣayām āsuḥ paralokāya bhārata.

सादिनः शिक्षिता राजन् परिवार्य महारथान्। विचरन्तो रणे ऽभ्यघ्नन् प्रासशक्त्यृष्टिभिस् तथा।

sādinaḥ śikṣitā rājan parivārya mahārathān. vicaranto raṇe 'bhyaghnan prāsaśaktyṛṣṭibhis tathā.

धन्विनः पुरुषाः के चित् संनिवार्य महारथान्। एकं बहव आसाद्य प्रेषयेयुर् यमक्षयम्।

dhanvinaḥ puruṣāḥ ke cit saṃnivārya mahārathān. ekaṃ bahava āsādya preṣayeyur yamakṣayam.

नागं रथवरांश् चान्ये परिवार्य महारथाः। सोत्तरायुधिनं जघ्नुर् द्रवमाणा महारवम्।

nāgaṃ rathavarāṃś cānye parivārya mahārathāḥ. sottarāyudhinaṃ jaghnur dravamāṇā mahāravam.

तथा च रथिनं क्रुद्धं विकिरन्तं शरान् बहून्। नागा जघ्नुर् महाराज परिवार्य समन्ततः।

tathā ca rathinaṃ kruddhaṃ vikirantaṃ śarān bahūn. nāgā jaghnur mahārāja parivārya samantataḥ.

नागो नागम् अभिद्रुत्य रथी च रथिनं रणे। शक्तितोमरनाराचैर् निजघ्नुस् तत्र तत्र ह।

nāgo nāgam abhidrutya rathī ca rathinaṃ raṇe. śaktitomaranārācair nijaghnus tatra tatra ha.

पादातान् अवमृद्नन्तो रथवारणवाजिनः। रणमध्ये व्यदृश्यन्त कुर्वन्तो महद् आकुलम्।

pādātān avamṛdnanto rathavāraṇavājinaḥ. raṇamadhye vyadṛśyanta kurvanto mahad ākulam.

हयाश् च पर्यधावन्त चामरैर् उपशोभिताः। हंसा हिमवतः प्रस्थे पिबन्त इव मेदिनीम्।

hayāś ca paryadhāvanta cāmarair upaśobhitāḥ. haṃsā himavataḥ prasthe pibanta iva medinīm.

तेषां तु वाजिनां भूमिः खुरैश् चित्रा विशां पते। अशोभत यथा नारी करजक्षतविक्षता।

teṣāṃ tu vājināṃ bhūmiḥ khuraiś citrā viśāṃ pate. aśobhata yathā nārī karajakṣatavikṣatā.

वाजिनां खुरशब्देन रथनेमिस्वनेन च। पत्तीनां चापि शब्देन नागानां बृंहितेन च।

vājināṃ khuraśabdena rathanemisvanena ca. pattīnāṃ cāpi śabdena nāgānāṃ bṛṃhitena ca.

वादित्राणां च घोषेण शङ्खानां निस्वनेन च। अभवन् नादिता भूमिर् निर्घातैर् इव भारत।

vāditrāṇāṃ ca ghoṣeṇa śaṅkhānāṃ nisvanena ca. abhavan nāditā bhūmir nirghātair iva bhārata.

धनुषां कूजमानानां निस्त्रिंशानां च दीप्यताम्। कवचानां प्रभाभिश् च न प्राज्ञायत किं चन।

dhanuṣāṃ kūjamānānāṃ nistriṃśānāṃ ca dīpyatām. kavacānāṃ prabhābhiś ca na prājñāyata kiṃ cana.

बहवो बाहवश् छिन्ना नागराजकरोपमाः। उद्वेष्टन्ते विवेष्टन्ते वेगं कुर्वन्ति दारुणम्।

bahavo bāhavaś chinnā nāgarājakaropamāḥ. udveṣṭante viveṣṭante vegaṃ kurvanti dāruṇam.

शिरसां च महाराज पततां वसुधातले। च्युतानाम् इव तालेभ्यः फलानां श्रूयते स्वनः।

śirasāṃ ca mahārāja patatāṃ vasudhātale. cyutānām iva tālebhyaḥ phalānāṃ śrūyate svanaḥ.

शिरोभिः पतितैर् भाति रुधिरार्द्रैर् वसुंधरा। तपनीयनिभैः काले नलिनैर् इव भारत।

śirobhiḥ patitair bhāti rudhirārdrair vasuṃdharā. tapanīyanibhaiḥ kāle nalinair iva bhārata.

उद्वृत्तनयनैस् तैस् तु गतसत्त्वैः सुविक्षतैः। व्यभ्राजत महाराज पुण्डरीकैर् इवावृता।

udvṛttanayanais tais tu gatasattvaiḥ suvikṣataiḥ. vyabhrājata mahārāja puṇḍarīkair ivāvṛtā.

बाहुभिश् चन्दनादिग्धैः सकेयूरैर् महाधनैः। पतितैर् भाति राजेन्द्र मही शक्रध्वजैर् इव।

bāhubhiś candanādigdhaiḥ sakeyūrair mahādhanaiḥ. patitair bhāti rājendra mahī śakradhvajair iva.

ऊरुभिश् च नरेन्द्राणां विनिकृत्तैर् महाहवे। हस्तिहस्तोपमैर् अन्यैः संवृतं तद् रणाङ्गणम्।

ūrubhiś ca narendrāṇāṃ vinikṛttair mahāhave. hastihastopamair anyaiḥ saṃvṛtaṃ tad raṇāṅgaṇam.

कबन्धशतसंकीर्णं छत्रचामरशोभितम्। सेनावनं तच् छुशुभे वनं पुष्पाचितं यथा।

kabandhaśatasaṃkīrṇaṃ chatracāmaraśobhitam. senāvanaṃ tac chuśubhe vanaṃ puṣpācitaṃ yathā.

तत्र योधा महाराज विचरन्तो ह्य् अभीतवत्। दृश्यन्ते रुधिराक्ताङ्गाः पुष्पिता इव किंशुकाः।

tatra yodhā mahārāja vicaranto hy abhītavat. dṛśyante rudhirāktāṅgāḥ puṣpitā iva kiṃśukāḥ.

मातङ्गाश् चाप्य् अदृश्यन्त शरतोमरपीडिताः। पतन्तस् तत्र तत्रैव छिन्नाभ्रसदृशा रणे।

mātaṅgāś cāpy adṛśyanta śaratomarapīḍitāḥ. patantas tatra tatraiva chinnābhrasadṛśā raṇe.

गजानीकं महाराज वध्यमानं महात्मभिः। व्यदीर्यत दिशः सर्वा वातनुन्ना घना इव।

gajānīkaṃ mahārāja vadhyamānaṃ mahātmabhiḥ. vyadīryata diśaḥ sarvā vātanunnā ghanā iva.

ते गजा घनसंकाशाः पेतुर् उर्व्यां समन्ततः। वज्ररुग्णा इव बभुः पर्वता युगसंक्षये।

te gajā ghanasaṃkāśāḥ petur urvyāṃ samantataḥ. vajrarugṇā iva babhuḥ parvatā yugasaṃkṣaye.

हयानां सादिभिः सार्धं पतितानां महीतले। राशयः संप्रदृश्यन्ते गिरिमात्रास् ततस् ततः।

hayānāṃ sādibhiḥ sārdhaṃ patitānāṃ mahītale. rāśayaḥ saṃpradṛśyante girimātrās tatas tataḥ.

संजज्ञे रणभूमौ तु परलोकवहा नदी। शोणितोदा रथावर्ता ध्वजवृक्षास्थिशर्करा।

saṃjajñe raṇabhūmau tu paralokavahā nadī. śoṇitodā rathāvartā dhvajavṛkṣāsthiśarkarā.

भुजनक्रा धनुःस्रोता हस्तिशैला हयोपला। मेदोमज्जाकर्दमिनी छत्रहंसा गदोडुपा।

bhujanakrā dhanuḥsrotā hastiśailā hayopalā. medomajjākardaminī chatrahaṃsā gadoḍupā.

कवचोष्णीषसंछन्ना पताकारुचिरद्रुमा। चक्रचक्रावलीजुष्टा त्रिवेणूदण्डकावृता।

kavacoṣṇīṣasaṃchannā patākāruciradrumā. cakracakrāvalījuṣṭā triveṇūdaṇḍakāvṛtā.

शूराणां हर्षजननी भीरूणां भयवर्धिनी। प्रावर्तत नदी रौद्रा कुरुसृञ्जयसंकुला।

śūrāṇāṃ harṣajananī bhīrūṇāṃ bhayavardhinī. prāvartata nadī raudrā kurusṛñjayasaṃkulā.

तां नदीं पितृलोकाय वहन्तीम् अतिभैरवाम्। तेरुर् वाहननौभिस् ते शूराः परिघबाहवः।

tāṃ nadīṃ pitṛlokāya vahantīm atibhairavām. terur vāhananaubhis te śūrāḥ parighabāhavaḥ.

वर्तमाने तथा युद्धे निर्मर्यादे विशां पते। चतुरङ्गक्षये घोरे पूर्वं देवासुरोपमे।

vartamāne tathā yuddhe nirmaryāde viśāṃ pate. caturaṅgakṣaye ghore pūrvaṃ devāsuropame.

अक्रोशन् बान्धवान् अन्ये तत्र तत्र परंतप। क्रोशद्भिर् बान्धवैश् चान्ये भयार्ता न निवर्तिरे।

akrośan bāndhavān anye tatra tatra paraṃtapa. krośadbhir bāndhavaiś cānye bhayārtā na nivartire.

निर्मर्यादे तथा युद्धे वर्तमाने भयानके। अर्जुनो भीमसेनश् च मोहयां चक्रतुः परान्।

nirmaryāde tathā yuddhe vartamāne bhayānake. arjuno bhīmasenaś ca mohayāṃ cakratuḥ parān.

सा वध्यमाना महती सेना तव जनाधिप। अमुह्यत् तत्र तत्रैव योषिन् मदवशाद् इव।

sā vadhyamānā mahatī senā tava janādhipa. amuhyat tatra tatraiva yoṣin madavaśād iva.

मोहयित्वा च तां सेनां भीमसेनधनंजयौ। दध्मतुर् वारिजौ तत्र सिंहनादं च नेदतुः।

mohayitvā ca tāṃ senāṃ bhīmasenadhanaṃjayau. dadhmatur vārijau tatra siṃhanādaṃ ca nedatuḥ.

श्रुत्वैव तु महाशब्दं धृष्टद्युम्नशिखण्डिनौ। धर्मराजं पुरस्कृत्य मद्रराजम् अभिद्रुतौ।

śrutvaiva tu mahāśabdaṃ dhṛṣṭadyumnaśikhaṇḍinau. dharmarājaṃ puraskṛtya madrarājam abhidrutau.

तत्राश्चर्यम् अपश्याम घोररूपं विशां पते। शल्येन संगताः शूरा यद् अयुध्यन्त भागशः।

tatrāścaryam apaśyāma ghorarūpaṃ viśāṃ pate. śalyena saṃgatāḥ śūrā yad ayudhyanta bhāgaśaḥ.

माद्रीपुत्रौ सरभसौ कृतास्त्रौ युद्धदुर्मदौ। अभ्ययातां त्वरायुक्तौ जिगीषन्तौ बलं तव।

mādrīputrau sarabhasau kṛtāstrau yuddhadurmadau. abhyayātāṃ tvarāyuktau jigīṣantau balaṃ tava.

ततो न्यवर्तत बलं तावकं भरतर्षभ। शरैः प्रणुन्नं बहुधा पाण्डवैर् जितकाशिभिः।

tato nyavartata balaṃ tāvakaṃ bharatarṣabha. śaraiḥ praṇunnaṃ bahudhā pāṇḍavair jitakāśibhiḥ.

वध्यमाना चमूः सा तु पुत्राणां प्रेक्षतां तव। भेजे दिशो महाराज प्रणुन्ना दृढधन्विभिः। हाहाकारो महाञ् जज्ञे योधानां तव भारत।

vadhyamānā camūḥ sā tu putrāṇāṃ prekṣatāṃ tava. bheje diśo mahārāja praṇunnā dṛḍhadhanvibhiḥ. hāhākāro mahāñ jajñe yodhānāṃ tava bhārata.

तिष्ठ तिष्ठेति वाग् आसीद् द्रावितानां महात्मनाम्। क्षत्रियाणां तदान्योन्यं संयुगे जयम् इच्छताम्। आद्रवन्न् एव भग्नास् ते पाण्डवैस् तव सैनिकाः।

tiṣṭha tiṣṭheti vāg āsīd drāvitānāṃ mahātmanām. kṣatriyāṇāṃ tadānyonyaṃ saṃyuge jayam icchatām. ādravann eva bhagnās te pāṇḍavais tava sainikāḥ.

त्यक्त्वा युद्धे प्रियान् पुत्रान् भ्रातॄन् अथ पितामहान्। मातुलान् भागिनेयांश् च तथा संबन्धिबान्धवान्।

tyaktvā yuddhe priyān putrān bhrātṝn atha pitāmahān. mātulān bhāgineyāṃś ca tathā saṃbandhibāndhavān.

हयान् द्विपांस् त्वरयन्तो योधा जग्मुः समन्ततः। आत्मत्राणकृतोत्साहास् तावका भरतर्षभ।

hayān dvipāṃs tvarayanto yodhā jagmuḥ samantataḥ. ātmatrāṇakṛtotsāhās tāvakā bharatarṣabha.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...