महाभारत 9.51 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←शल्य पर्व→

←अध्याय 51→

[mh-9-51] • 26 श्लोकाः

जनमेजय उवाच। कथं कुमारी भगवंस् तपोयुक्ता ह्य् अभूत् पुरा। किमर्थं च तपस् तेपे को वास्या नियमो ऽभवत्।

janamejaya uvāca. kathaṃ kumārī bhagavaṃs tapoyuktā hy abhūt purā. kimarthaṃ ca tapas tepe ko vāsyā niyamo 'bhavat.

सुदुष्करम् इदं ब्रह्मंस् त्वत्तः श्रुतम् अनुत्तमम्। आख्याहि तत्त्वम् अखिलं यथा तपसि सा स्थिता।

suduṣkaram idaṃ brahmaṃs tvattaḥ śrutam anuttamam. ākhyāhi tattvam akhilaṃ yathā tapasi sā sthitā.

वैशंपायन उवाच। ऋषिर् आसीन् महावीर्यः कुणिर् गार्ग्यो महायशाः। स तप्त्वा विपुलं राजंस् तपो वै तपतां वरः। मानसीं स सुतां सुभ्रूं समुत्पादितवान् विभुः।

vaiśaṃpāyana uvāca. ṛṣir āsīn mahāvīryaḥ kuṇir gārgyo mahāyaśāḥ. sa taptvā vipulaṃ rājaṃs tapo vai tapatāṃ varaḥ. mānasīṃ sa sutāṃ subhrūṃ samutpāditavān vibhuḥ.

तां च दृष्ट्वा भृशं प्रीतः कुणिर् गार्ग्यो महायशाः। जगाम त्रिदिवं राजन् संत्यज्येह कलेवरम्।

tāṃ ca dṛṣṭvā bhṛśaṃ prītaḥ kuṇir gārgyo mahāyaśāḥ. jagāma tridivaṃ rājan saṃtyajyeha kalevaram.

सुभ्रूः सा ह्य् अथ कल्याणी पुण्डरीकनिभेक्षणा। महता तपसोग्रेण कृत्वाश्रमम् अनिन्दिता।

subhrūḥ sā hy atha kalyāṇī puṇḍarīkanibhekṣaṇā. mahatā tapasogreṇa kṛtvāśramam aninditā.

उपवासैः पूजयन्ती पितॄन् देवांश् च सा पुरा। तस्यास् तु तपसोग्रेण महान् कालो ऽत्यगान् नृप।

upavāsaiḥ pūjayantī pitṝn devāṃś ca sā purā. tasyās tu tapasogreṇa mahān kālo 'tyagān nṛpa.

सा पित्रा दीयमानापि भर्त्रे नैच्छद् अनिन्दिता। आत्मनः सदृशं सा तु भर्तारं नान्वपश्यत।

sā pitrā dīyamānāpi bhartre naicchad aninditā. ātmanaḥ sadṛśaṃ sā tu bhartāraṃ nānvapaśyata.

ततः सा तपसोग्रेण पीडयित्वात्मनस् तनुम्। पितृदेवार्चनरता बभूव विजने वने।

tataḥ sā tapasogreṇa pīḍayitvātmanas tanum. pitṛdevārcanaratā babhūva vijane vane.

सात्मानं मन्यमानापि कृतकृत्यं श्रमान्विता। जगाम वृद्धभावं च कौमारब्रह्मचारिणी। वार्द्धकेन च राजेन्द्र तपसा चैव कर्शिता।

sātmānaṃ manyamānāpi kṛtakṛtyaṃ śramānvitā. jagāma vṛddhabhāvaṃ ca kaumārabrahmacāriṇī. vārddhakena ca rājendra tapasā caiva karśitā.

सा नाशकद् यदा गन्तुं पदात् पदम् अपि स्वयम्। चकार गमने बुद्धिं परलोकाय वै तदा।

sā nāśakad yadā gantuṃ padāt padam api svayam. cakāra gamane buddhiṃ paralokāya vai tadā.

मोक्तुकामां तु तां दृष्ट्वा शरीरं नारदो ऽब्रवीत्। असंस्कृतायाः कन्यायाः कुतो लोकास् तवानघे।

moktukāmāṃ tu tāṃ dṛṣṭvā śarīraṃ nārado 'bravīt. asaṃskṛtāyāḥ kanyāyāḥ kuto lokās tavānaghe.

एवं हि श्रुतम् अस्माभिर् देवलोके महाव्रते। तपः परमकं प्राप्तं न तु लोकास् त्वया जिताः।

evaṃ hi śrutam asmābhir devaloke mahāvrate. tapaḥ paramakaṃ prāptaṃ na tu lokās tvayā jitāḥ.

तन् नारदवचः श्रुत्वा साब्रवीद् ऋषिसंसदि। तपसो ऽर्धं प्रयच्छामि पाणिग्राहस्य सत्तमाः।

tan nāradavacaḥ śrutvā sābravīd ṛṣisaṃsadi. tapaso 'rdhaṃ prayacchāmi pāṇigrāhasya sattamāḥ.

इत्य् उक्ते चास्या जग्राह पाणिं गालवसंभवः। ऋषिः प्राक् शृङ्गवान् नाम समयं चेदम् अब्रवीत्।

ity ukte cāsyā jagrāha pāṇiṃ gālavasaṃbhavaḥ. ṛṣiḥ prāk śṛṅgavān nāma samayaṃ cedam abravīt.

समयेन तवाद्याहं पाणिं स्प्रक्ष्यामि शोभने। यद्य् एकरात्रं वस्तव्यं त्वया सह मयेति ह।

samayena tavādyāhaṃ pāṇiṃ sprakṣyāmi śobhane. yady ekarātraṃ vastavyaṃ tvayā saha mayeti ha.

तथेति सा प्रतिश्रुत्य तस्मै पाणिं ददौ तदा। यथादृष्टेन विधिना हुत्वा चाग्निं विधानतः। चक्रे च पाणिग्रहणं तस्योद्वाहं च गालविः।

tatheti sā pratiśrutya tasmai pāṇiṃ dadau tadā. yathādṛṣṭena vidhinā hutvā cāgniṃ vidhānataḥ. cakre ca pāṇigrahaṇaṃ tasyodvāhaṃ ca gālaviḥ.

सा रात्राव् अभवद् राजंस् तरुणी देववर्णिनी। दिव्याभरणवस्त्रा च दिव्यस्रगनुलेपना।

sā rātrāv abhavad rājaṃs taruṇī devavarṇinī. divyābharaṇavastrā ca divyasraganulepanā.

तां दृष्ट्वा गालविः प्रीतो दीपयन्तीम् इवात्मना। उवास च क्षपाम् एकां प्रभाते साब्रवीच् च तम्।

tāṃ dṛṣṭvā gālaviḥ prīto dīpayantīm ivātmanā. uvāsa ca kṣapām ekāṃ prabhāte sābravīc ca tam.

यस् त्वया समयो विप्र कृतो मे तपतां वर। तेनोषितास्मि भद्रं ते स्वस्ति ते ऽस्तु व्रजाम्य् अहम्।

yas tvayā samayo vipra kṛto me tapatāṃ vara. tenoṣitāsmi bhadraṃ te svasti te 'stu vrajāmy aham.

सानुज्ञाताब्रवीद् भूयो यो ऽस्मिंस् तीर्थे समाहितः। वत्स्यते रजनीम् एकां तर्पयित्वा दिवौकसः।

sānujñātābravīd bhūyo yo 'smiṃs tīrthe samāhitaḥ. vatsyate rajanīm ekāṃ tarpayitvā divaukasaḥ.

चत्वारिंशतम् अष्टौ च द्वे चाष्टौ सम्यग् आचरेत्। यो ब्रह्मचर्यं वर्षाणि फलं तस्य लभेत सः। एवम् उक्त्वा ततः साध्वी देहं त्यक्त्वा दिवं गता।

catvāriṃśatam aṣṭau ca dve cāṣṭau samyag ācaret. yo brahmacaryaṃ varṣāṇi phalaṃ tasya labheta saḥ. evam uktvā tataḥ sādhvī dehaṃ tyaktvā divaṃ gatā.

ऋषिर् अप्य् अभवद् दीनस् तस्या रूपं विचिन्तयन्। समयेन तपो ऽर्धं च कृच्छ्रात् प्रतिगृहीतवान्।

ṛṣir apy abhavad dīnas tasyā rūpaṃ vicintayan. samayena tapo 'rdhaṃ ca kṛcchrāt pratigṛhītavān.

साधयित्वा तदात्मानं तस्याः स गतिम् अन्वयात्। दुःखितो भरतश्रेष्ठ तस्या रूपबलात्कृतः। एतत् ते वृद्धकन्याया व्याख्यातं चरितं महत्। तथैव ब्रह्मचर्यं च स्वर्गस्य च गतिः शुभा।

sādhayitvā tadātmānaṃ tasyāḥ sa gatim anvayāt. duḥkhito bharataśreṣṭha tasyā rūpabalātkṛtaḥ. etat te vṛddhakanyāyā vyākhyātaṃ caritaṃ mahat. tathaiva brahmacaryaṃ ca svargasya ca gatiḥ śubhā.

तत्रस्थश् चापि शुश्राव हतं शल्यं हलायुधः। तत्रापि दत्त्वा दानानि द्विजातिभ्यः परंतप। शुशोच शल्यं संग्रामे निहतं पाण्डवैस् तदा।

tatrasthaś cāpi śuśrāva hataṃ śalyaṃ halāyudhaḥ. tatrāpi dattvā dānāni dvijātibhyaḥ paraṃtapa. śuśoca śalyaṃ saṃgrāme nihataṃ pāṇḍavais tadā.

समन्तपञ्चकद्वारात् ततो निष्क्रम्य माधवः। पप्रच्छर्षिगणान् रामः कुरुक्षेत्रस्य यत् फलम्।

samantapañcakadvārāt tato niṣkramya mādhavaḥ. papraccharṣigaṇān rāmaḥ kurukṣetrasya yat phalam.

ते पृष्टा यदुसिंहेन कुरुक्षेत्रफलं विभो। समाचख्युर् महात्मानस् तस्मै सर्वं यथातथम्।

te pṛṣṭā yadusiṃhena kurukṣetraphalaṃ vibho. samācakhyur mahātmānas tasmai sarvaṃ yathātatham.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...