महाभारत 9.5 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←शल्य पर्व→

←अध्याय 5→

[mh-9-5] • 27 श्लोकाः

संजय उवाच। अथ हैमवते प्रस्थे स्थित्वा युद्धाभिनन्दिनः। सर्व एव महाराज योधास् तत्र समागताः।

saṃjaya uvāca. atha haimavate prasthe sthitvā yuddhābhinandinaḥ. sarva eva mahārāja yodhās tatra samāgatāḥ.

शल्यश् च चित्रसेनश् च शकुनिश् च महारथः। अश्वत्थामा कृपश् चैव कृतवर्मा च सात्वतः।

śalyaś ca citrasenaś ca śakuniś ca mahārathaḥ. aśvatthāmā kṛpaś caiva kṛtavarmā ca sātvataḥ.

सुषेणो ऽरिष्टसेनश् च धृतसेनश् च वीर्यवान्। जयत्सेनश् च राजानस् ते रात्रिम् उषितास् ततः।

suṣeṇo 'riṣṭasenaś ca dhṛtasenaś ca vīryavān. jayatsenaś ca rājānas te rātrim uṣitās tataḥ.

रणे कर्णे हते वीरे त्रासिता जितकाशिभिः। नालभञ् शर्म ते पुत्रा हिमवन्तम् ऋते गिरिम्।

raṇe karṇe hate vīre trāsitā jitakāśibhiḥ. nālabhañ śarma te putrā himavantam ṛte girim.

ते ऽब्रुवन् सहितास् तत्र राजानं सैन्यसंनिधौ। कृतयत्ना रणे राजन् संपूज्य विधिवत् तदा।

te 'bruvan sahitās tatra rājānaṃ sainyasaṃnidhau. kṛtayatnā raṇe rājan saṃpūjya vidhivat tadā.

कृत्वा सेनाप्रणेतारं परांस् त्वं योद्धुम् अर्हसि। येनाभिगुप्ताः संग्रामे जयेमासुहृदो वयम्।

kṛtvā senāpraṇetāraṃ parāṃs tvaṃ yoddhum arhasi. yenābhiguptāḥ saṃgrāme jayemāsuhṛdo vayam.

ततो दुर्योधनः स्थित्वा रथे रथवरोत्तमम्। सर्वयुद्धविभागज्ञम् अन्तकप्रतिमं युधि।

tato duryodhanaḥ sthitvā rathe rathavarottamam. sarvayuddhavibhāgajñam antakapratimaṃ yudhi.

स्वङ्गं प्रच्छन्नशिरसं कम्बुग्रीवं प्रियंवदम्। व्याकोशपद्माभिमुखं व्याघ्रास्यं मेरुगौरवम्।

svaṅgaṃ pracchannaśirasaṃ kambugrīvaṃ priyaṃvadam. vyākośapadmābhimukhaṃ vyāghrāsyaṃ merugauravam.

स्थाणोर् वृषस्य सदृशं स्कन्धनेत्रगतिस्वरैः। पुष्टश्लिष्टायतभुजं सुविस्तीर्णघनोरसम्।

sthāṇor vṛṣasya sadṛśaṃ skandhanetragatisvaraiḥ. puṣṭaśliṣṭāyatabhujaṃ suvistīrṇaghanorasam.

जवे बले च सदृशम् अरुणानुजवातयोः। आदित्यस्य त्विषा तुल्यं बुद्ध्या चोशनसा समम्।

jave bale ca sadṛśam aruṇānujavātayoḥ. ādityasya tviṣā tulyaṃ buddhyā cośanasā samam.

कान्तिरूपमुखैश्वर्यैस् त्रिभिश् चन्द्रमसोपमम्। काञ्चनोपलसंघातैः सदृशं श्लिष्टसंधिकम्।

kāntirūpamukhaiśvaryais tribhiś candramasopamam. kāñcanopalasaṃghātaiḥ sadṛśaṃ śliṣṭasaṃdhikam.

सुवृत्तोरुकटीजङ्घं सुपादं स्वङ्गुलीनखम्। स्मृत्वा स्मृत्वैव च गुणान् धात्रा यत्नाद् विनिर्मितम्।

suvṛttorukaṭījaṅghaṃ supādaṃ svaṅgulīnakham. smṛtvā smṛtvaiva ca guṇān dhātrā yatnād vinirmitam.

सर्वलक्षणसंपन्नं निपुणं श्रुतिसागरम्। जेतारं तरसारीणाम् अजेयं शत्रुभिर् बलात्। प्रयोगबलसंहारप्रायश्चित्तं सुमङ्गलम्। प्रयोगविनियोगौ च स्मृतिं यस्य गुणान् विदुः।

sarvalakṣaṇasaṃpannaṃ nipuṇaṃ śrutisāgaram. jetāraṃ tarasārīṇām ajeyaṃ śatrubhir balāt. prayogabalasaṃhāraprāyaścittaṃ sumaṅgalam. prayogaviniyogau ca smṛtiṃ yasya guṇān viduḥ.

दशाङ्गं यश् चतुष्पादम् इष्वस्त्रं वेद तत्त्वतः। साङ्गांश् च चतुरो वेदान् सम्यग् आख्यानपञ्चमान्।

daśāṅgaṃ yaś catuṣpādam iṣvastraṃ veda tattvataḥ. sāṅgāṃś ca caturo vedān samyag ākhyānapañcamān.

आराध्य त्र्यम्बकं यत्नाद् व्रतैर् उग्रैर् महातपाः। अयोनिजायाम् उत्पन्नो द्रोणेनायोनिजेन यः।

ārādhya tryambakaṃ yatnād vratair ugrair mahātapāḥ. ayonijāyām utpanno droṇenāyonijena yaḥ.

तम् अप्रतिमकर्माणं रूपेणासदृशं भुवि। पारगं सर्वविद्यानां गुणार्णवम् अनिन्दितम्। तम् अभ्येत्यात्मजस् तुभ्यम् अश्वत्थामानम् अब्रवीत्।

tam apratimakarmāṇaṃ rūpeṇāsadṛśaṃ bhuvi. pāragaṃ sarvavidyānāṃ guṇārṇavam aninditam. tam abhyetyātmajas tubhyam aśvatthāmānam abravīt.

यं पुरस्कृत्य सहिता युधि जेष्याम पाण्डवान्। गुरुपुत्रो ऽद्य सर्वेषाम् अस्माकं परमा गतिः। भवांस् तस्मान् नियोगात् ते को ऽस्तु सेनापतिर् मम।

yaṃ puraskṛtya sahitā yudhi jeṣyāma pāṇḍavān. guruputro 'dya sarveṣām asmākaṃ paramā gatiḥ. bhavāṃs tasmān niyogāt te ko 'stu senāpatir mama.

द्रौणिर् उवाच। अयं कुलेन वीर्येण तेजसा यशसा श्रिया। सर्वैर् गुणैः समुदितः शल्यो नो ऽस्तु चमूपतिः।

drauṇir uvāca. ayaṃ kulena vīryeṇa tejasā yaśasā śriyā. sarvair guṇaiḥ samuditaḥ śalyo no 'stu camūpatiḥ.

भागिनेयान् निजांस् त्यक्त्वा कृतज्ञो ऽस्मान् उपागतः। महासेनो महाबाहुर् महासेन इवापरः।

bhāgineyān nijāṃs tyaktvā kṛtajño 'smān upāgataḥ. mahāseno mahābāhur mahāsena ivāparaḥ.

एनं सेनापतिं कृत्वा नृपतिं नृपसत्तम। शक्यः प्राप्तुं जयो ऽस्माभिर् देवैः स्कन्दम् इवाजितम्।

enaṃ senāpatiṃ kṛtvā nṛpatiṃ nṛpasattama. śakyaḥ prāptuṃ jayo 'smābhir devaiḥ skandam ivājitam.

तथोक्ते द्रोणपुत्रेण सर्व एव नराधिपाः। परिवार्य स्थिताः शल्यं जयशब्दांश् च चक्रिरे। युद्धाय च मतिं चक्रूर् आवेशं च परं ययुः।

tathokte droṇaputreṇa sarva eva narādhipāḥ. parivārya sthitāḥ śalyaṃ jayaśabdāṃś ca cakrire. yuddhāya ca matiṃ cakrūr āveśaṃ ca paraṃ yayuḥ.

ततो दुर्योधनः शल्यं भूमौ स्थित्वा रथे स्थितम्। उवाच प्राञ्जलिर् भूत्वा रामभीष्मसमं रणे।

tato duryodhanaḥ śalyaṃ bhūmau sthitvā rathe sthitam. uvāca prāñjalir bhūtvā rāmabhīṣmasamaṃ raṇe.

अयं स कालः संप्राप्तो मित्राणां मित्रवत्सल। यत्र मित्रम् अमित्रं वा परीक्षन्ते बुधा जनाः।

ayaṃ sa kālaḥ saṃprāpto mitrāṇāṃ mitravatsala. yatra mitram amitraṃ vā parīkṣante budhā janāḥ.

स भवान् अस्तु नः शूरः प्रणेता वाहिनीमुखे। रणं च याते भवति पाण्डवा मन्दचेतसः। भविष्यन्ति सहामात्याः पाञ्चालाश् च निरुद्यमाः। दुर्योधनवचः श्रुत्वा शल्यो मद्राधिपस् तदा। उवाच वाक्यं धर्मज्ञो राजानं राजसंनिधौ।

sa bhavān astu naḥ śūraḥ praṇetā vāhinīmukhe. raṇaṃ ca yāte bhavati pāṇḍavā mandacetasaḥ. bhaviṣyanti sahāmātyāḥ pāñcālāś ca nirudyamāḥ. duryodhanavacaḥ śrutvā śalyo madrādhipas tadā. uvāca vākyaṃ dharmajño rājānaṃ rājasaṃnidhau.

शल्य उवाच। यत् तु मां मन्यसे राजन् कुरुराज करोमि तत्। त्वत्प्रियार्थं हि मे सर्वं प्राणा राज्यं धनानि च।

śalya uvāca. yat tu māṃ manyase rājan kururāja karomi tat. tvatpriyārthaṃ hi me sarvaṃ prāṇā rājyaṃ dhanāni ca.

दुर्योधन उवाच। सेनापत्येन वरये त्वाम् अहं मातुलातुलम्। सो ऽस्मान् पाहि युधां श्रेष्ठ स्कन्दो देवान् इवाहवे।

duryodhana uvāca. senāpatyena varaye tvām ahaṃ mātulātulam. so 'smān pāhi yudhāṃ śreṣṭha skando devān ivāhave.

अभिषिच्यस्व राजेन्द्र देवानाम् इव पावकिः। जहि शत्रून् रणे वीर महेन्द्रो दानवान् इव।

abhiṣicyasva rājendra devānām iva pāvakiḥ. jahi śatrūn raṇe vīra mahendro dānavān iva.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...