महाभारत 9.25 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←शल्य पर्व→

←अध्याय 25→

[mh-9-25] • 37 श्लोकाः

संजय उवाच। गजानीके हते तस्मिन् पाण्डुपुत्रेण भारत। वध्यमाने बले चैव भीमसेनेन संयुगे।

saṃjaya uvāca. gajānīke hate tasmin pāṇḍuputreṇa bhārata. vadhyamāne bale caiva bhīmasenena saṃyuge.

चरन्तं च तथा दृष्ट्वा भीमसेनम् अरिंदमम्। दण्डहस्तं यथा क्रुद्धम् अन्तकं प्राणहारिणम्।

carantaṃ ca tathā dṛṣṭvā bhīmasenam ariṃdamam. daṇḍahastaṃ yathā kruddham antakaṃ prāṇahāriṇam.

समेत्य समरे राजन् हतशेषाः सुतास् तव। अदृश्यमाने कौरव्ये पुत्रे दुर्योधने तव। सोदर्याः सहिता भूत्वा भीमसेनम् उपाद्रवन्। श्रुतवान् संजयश् चैव जयत्सेनः श्रुतान्तकः। दुर्विमोचनकश् चैव तथा दुर्विषहो बली। श्रुतवर्मा श्रुतर्वा च सुजातो दुर्विमोचनः।

sametya samare rājan hataśeṣāḥ sutās tava. adṛśyamāne kauravye putre duryodhane tava. sodaryāḥ sahitā bhūtvā bhīmasenam upādravan. śrutavān saṃjayaś caiva jayatsenaḥ śrutāntakaḥ. durvimocanakaś caiva tathā durviṣaho balī. śrutavarmā śrutarvā ca sujāto durvimocanaḥ.

दुर्मर्षणो महाराज जैत्रो भूरिबलो रविः। जयत्सेनः सुजातश् च तथा दुर्विषहो ऽरिहा। दुर्विमोचननामा च दुष्प्रधर्षस् तथैव च। श्रुतर्वा च महाबाहुः सर्वे युद्धविशारदाः। इत्य् एते सहिता भूत्वा तव पुत्राः समन्ततः। भीमसेनम् अभिद्रुत्य रुरुधुः सर्वतोदिशम्।

durmarṣaṇo mahārāja jaitro bhūribalo raviḥ. jayatsenaḥ sujātaś ca tathā durviṣaho 'rihā. durvimocananāmā ca duṣpradharṣas tathaiva ca. śrutarvā ca mahābāhuḥ sarve yuddhaviśāradāḥ. ity ete sahitā bhūtvā tava putrāḥ samantataḥ. bhīmasenam abhidrutya rurudhuḥ sarvatodiśam.

ततो भीमो महाराज स्वरथं पुनर् आस्थितः। मुमोच निशितान् बाणान् पुत्राणां तव मर्मसु।

tato bhīmo mahārāja svarathaṃ punar āsthitaḥ. mumoca niśitān bāṇān putrāṇāṃ tava marmasu.

ते कीर्यमाणा भीमेन पुत्रास् तव महारणे। भीमसेनम् अपासेधन् प्रवणाद् इव कुञ्जरम्। भीमम् एव समाजघ्नुः स्मरन्तं पूर्वकिल्बिषम्।

te kīryamāṇā bhīmena putrās tava mahāraṇe. bhīmasenam apāsedhan pravaṇād iva kuñjaram. bhīmam eva samājaghnuḥ smarantaṃ pūrvakilbiṣam.

ततः क्रुद्धो रणे भीमः शिरो दुर्मर्षणस्य ह। क्षुरप्रेण प्रमथ्याशु पातयाम् आस भूतले।

tataḥ kruddho raṇe bhīmaḥ śiro durmarṣaṇasya ha. kṣurapreṇa pramathyāśu pātayām āsa bhūtale.

ततो ऽपरेण भल्लेन सर्वावरणभेदिना। श्रुतान्तम् अवधीद् भीमस् तव पुत्रं महारथः।

tato 'pareṇa bhallena sarvāvaraṇabhedinā. śrutāntam avadhīd bhīmas tava putraṃ mahārathaḥ.

जयत्सेनं ततो विद्ध्वा नाराचेन हसन्न् इव। पातयाम् आस कौरव्यं रथोपस्थाद् अरिंदमः। स पपात रथाद् राजन् भूमौ तूर्णं ममार च।

jayatsenaṃ tato viddhvā nārācena hasann iva. pātayām āsa kauravyaṃ rathopasthād ariṃdamaḥ. sa papāta rathād rājan bhūmau tūrṇaṃ mamāra ca.

श्रुतर्वा तु ततो भीमं क्रुद्धो विव्याध मारिष। शतेन गृध्रवाजानां शराणां नतपर्वणाम्।

śrutarvā tu tato bhīmaṃ kruddho vivyādha māriṣa. śatena gṛdhravājānāṃ śarāṇāṃ nataparvaṇām.

ततः क्रुद्धो रणे भीमो जैत्रं भूरिबलं रविम्। त्रीन् एतांस् त्रिभिर् आनर्छद् विषाग्निप्रतिमैः शरैः।

tataḥ kruddho raṇe bhīmo jaitraṃ bhūribalaṃ ravim. trīn etāṃs tribhir ānarchad viṣāgnipratimaiḥ śaraiḥ.

ते हता न्यपतन् भूमौ स्यन्दनेभ्यो महारथाः। वसन्ते पुष्पशबला निकृत्ता इव किंशुकाः।

te hatā nyapatan bhūmau syandanebhyo mahārathāḥ. vasante puṣpaśabalā nikṛttā iva kiṃśukāḥ.

ततो ऽपरेण तीक्ष्णेन नाराचेन परंतपः। दुर्विमोचनम् आहत्य प्रेषयाम् आस मृत्यवे।

tato 'pareṇa tīkṣṇena nārācena paraṃtapaḥ. durvimocanam āhatya preṣayām āsa mṛtyave.

स हतः प्रापतद् भूमौ स्वरथाद् रथिनां वरः। गिरेस् तु कूटजो भग्नो मारुतेनेव पादपः।

sa hataḥ prāpatad bhūmau svarathād rathināṃ varaḥ. gires tu kūṭajo bhagno māruteneva pādapaḥ.

दुष्प्रधर्षं ततश् चैव सुजातं च सुतौ तव। एकैकं न्यवधीत् संख्ये द्वाभ्यां द्वाभ्यां चमूमुखे। तौ शिलीमुखविद्धाङ्गौ पेततू रथसत्तमौ।

duṣpradharṣaṃ tataś caiva sujātaṃ ca sutau tava. ekaikaṃ nyavadhīt saṃkhye dvābhyāṃ dvābhyāṃ camūmukhe. tau śilīmukhaviddhāṅgau petatū rathasattamau.

ततो यतन्तम् अपरम् अभिवीक्ष्य सुतं तव। भल्लेन युधि विव्याध भीमो दुर्विषहं रणे। स पपात हतो वाहात् पश्यतां सर्वधन्विनाम्।

tato yatantam aparam abhivīkṣya sutaṃ tava. bhallena yudhi vivyādha bhīmo durviṣahaṃ raṇe. sa papāta hato vāhāt paśyatāṃ sarvadhanvinām.

दृष्ट्वा तु निहतान् भ्रातॄन् बहून् एकेन संयुगे। अमर्षवशम् आपन्नः श्रुतर्वा भीमम् अभ्ययात्।

dṛṣṭvā tu nihatān bhrātṝn bahūn ekena saṃyuge. amarṣavaśam āpannaḥ śrutarvā bhīmam abhyayāt.

विक्षिपन् सुमहच् चापं कार्तस्वरविभूषितम्। विसृजन् सायकांश् चैव विषाग्निप्रतिमान् बहून्।

vikṣipan sumahac cāpaṃ kārtasvaravibhūṣitam. visṛjan sāyakāṃś caiva viṣāgnipratimān bahūn.

स तु राजन् धनुश् छित्त्वा पाण्डवस्य महामृधे। अथैनं छिन्नधन्वानं विंशत्या समवाकिरत्।

sa tu rājan dhanuś chittvā pāṇḍavasya mahāmṛdhe. athainaṃ chinnadhanvānaṃ viṃśatyā samavākirat.

ततो ऽन्यद् धनुर् आदाय भीमसेनो महारथः। अवाकिरत् तव सुतं तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत्।

tato 'nyad dhanur ādāya bhīmaseno mahārathaḥ. avākirat tava sutaṃ tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt.

महद् आसीत् तयोर् युद्धं चित्ररूपं भयानकम्। यादृशं समरे पूर्वं जम्भवासवयोर् अभूत्।

mahad āsīt tayor yuddhaṃ citrarūpaṃ bhayānakam. yādṛśaṃ samare pūrvaṃ jambhavāsavayor abhūt.

तयोस् तत्र शरैर् मुक्तैर् यमदण्डनिभैः शुभैः। अवच्छन्ना धराभवत्। समाच्छन्ना धरा सर्वा खं च सर्वा दिशस् तथा।

tayos tatra śarair muktair yamadaṇḍanibhaiḥ śubhaiḥ. avacchannā dharābhavat. samācchannā dharā sarvā khaṃ ca sarvā diśas tathā.

ततः श्रुतर्वा संक्रुद्धो धनुर् आयम्य सायकैः। भीमसेनं रणे राजन् बाह्वोर् उरसि चार्पयत्।

tataḥ śrutarvā saṃkruddho dhanur āyamya sāyakaiḥ. bhīmasenaṃ raṇe rājan bāhvor urasi cārpayat.

सो ऽतिविद्धो महाराज तव पुत्रेण धन्विना। भीमः संचुक्षुभे क्रुद्धः पर्वणीव महोदधिः।

so 'tividdho mahārāja tava putreṇa dhanvinā. bhīmaḥ saṃcukṣubhe kruddhaḥ parvaṇīva mahodadhiḥ.

ततो भीमो रुषाविष्टः पुत्रस्य तव मारिष। सारथिं चतुरश् चाश्वान् बाणैर् निन्ये यमक्षयम्।

tato bhīmo ruṣāviṣṭaḥ putrasya tava māriṣa. sārathiṃ caturaś cāśvān bāṇair ninye yamakṣayam.

विरथं तं समालक्ष्य विशिखैर् लोमवाहिभिः। अवाकिरद् अमेयात्मा दर्शयन् पाणिलाघवम्।

virathaṃ taṃ samālakṣya viśikhair lomavāhibhiḥ. avākirad ameyātmā darśayan pāṇilāghavam.

श्रुतर्वा विरथो राजन्न् आददे खड्गचर्मणी। अथास्याददतः खड्गं शतचन्द्रं च भानुमत्। क्षुरप्रेण शिरः कायात् पातयाम् आस पाण्डवः।

śrutarvā viratho rājann ādade khaḍgacarmaṇī. athāsyādadataḥ khaḍgaṃ śatacandraṃ ca bhānumat. kṣurapreṇa śiraḥ kāyāt pātayām āsa pāṇḍavaḥ.

छिन्नोत्तमाङ्गस्य ततः क्षुरप्रेण महात्मनः। पपात कायः स रथाद् वसुधाम् अनुनादयन्।

chinnottamāṅgasya tataḥ kṣurapreṇa mahātmanaḥ. papāta kāyaḥ sa rathād vasudhām anunādayan.

तस्मिन् निपतिते वीरे तावका भयमोहिताः। अभ्यद्रवन्त संग्रामे भीमसेनं युयुत्सवः।

tasmin nipatite vīre tāvakā bhayamohitāḥ. abhyadravanta saṃgrāme bhīmasenaṃ yuyutsavaḥ.

तान् आपतत एवाशु हतशेषाद् बलार्णवात्। दंशितः प्रतिजग्राह भीमसेनः प्रतापवान्। ते तु तं वै समासाद्य परिवव्रुः समन्ततः।

tān āpatata evāśu hataśeṣād balārṇavāt. daṃśitaḥ pratijagrāha bhīmasenaḥ pratāpavān. te tu taṃ vai samāsādya parivavruḥ samantataḥ.

ततस् तु संवृतो भीमस् तावकैर् निशितैः शरैः। पीडयाम् आस तान् सर्वान् सहस्राक्ष इवासुरान्।

tatas tu saṃvṛto bhīmas tāvakair niśitaiḥ śaraiḥ. pīḍayām āsa tān sarvān sahasrākṣa ivāsurān.

ततः पञ्चशतान् हत्वा सवरूथान् महारथान्। जघान कुञ्जरानीकं पुनः सप्तशतं युधि।

tataḥ pañcaśatān hatvā savarūthān mahārathān. jaghāna kuñjarānīkaṃ punaḥ saptaśataṃ yudhi.

हत्वा दश सहस्राणि पत्तीनां परमेषुभिः। वाजिनां च शतान्य् अष्टौ पाण्डवः स्म विराजते।

hatvā daśa sahasrāṇi pattīnāṃ parameṣubhiḥ. vājināṃ ca śatāny aṣṭau pāṇḍavaḥ sma virājate.

भीमसेनस् तु कौन्तेयो हत्वा युद्धे सुतांस् तव। मेने कृतार्थम् आत्मानं सफलं जन्म च प्रभो।

bhīmasenas tu kaunteyo hatvā yuddhe sutāṃs tava. mene kṛtārtham ātmānaṃ saphalaṃ janma ca prabho.

तं तथा युध्यमानं च विनिघ्नन्तं च तावकान्। ईक्षितुं नोत्सहन्ते स्म तव सैन्यानि भारत।

taṃ tathā yudhyamānaṃ ca vinighnantaṃ ca tāvakān. īkṣituṃ notsahante sma tava sainyāni bhārata.

विद्राव्य तु कुरून् सर्वांस् तांश् च हत्वा पदानुगान्। दोर्भ्यां शब्दं ततश् चक्रे त्रासयानो महाद्विपान्।

vidrāvya tu kurūn sarvāṃs tāṃś ca hatvā padānugān. dorbhyāṃ śabdaṃ tataś cakre trāsayāno mahādvipān.

हतभूयिष्ठयोधा तु तव सेना विशां पते। किंचिच्छेषा महाराज कृपणा समपद्यत।

hatabhūyiṣṭhayodhā tu tava senā viśāṃ pate. kiṃciccheṣā mahārāja kṛpaṇā samapadyata.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...