महाभारत 9.17 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←शल्य पर्व→

←अध्याय 17→

[mh-9-17] • 39 श्लोकाः

संजय उवाच। शल्ये तु निहते राजन् मद्रराजपदानुगाः। रथाः सप्तशता वीरा निर्ययुर् महतो बलात्।

saṃjaya uvāca. śalye tu nihate rājan madrarājapadānugāḥ. rathāḥ saptaśatā vīrā niryayur mahato balāt.

दुर्योधनस् तु द्विरदम् आरुह्याचलसंनिभम्। छत्रेण ध्रियमाणेन वीज्यमानश् च चामरैः। न गन्तव्यं न गन्तव्यम् इति मद्रान् अवारयत्।

duryodhanas tu dviradam āruhyācalasaṃnibham. chatreṇa dhriyamāṇena vījyamānaś ca cāmaraiḥ. na gantavyaṃ na gantavyam iti madrān avārayat.

दुर्योधनेन ते वीरा वार्यमाणाः पुनः पुनः। युधिष्ठिरं जिघांसन्तः पाण्डूनां प्राविशन् बलम्।

duryodhanena te vīrā vāryamāṇāḥ punaḥ punaḥ. yudhiṣṭhiraṃ jighāṃsantaḥ pāṇḍūnāṃ prāviśan balam.

ते तु शूरा महाराज कृतचित्ताः स्म योधने। धनुःशब्दं महत् कृत्वा सहायुध्यन्त पाण्डवैः।

te tu śūrā mahārāja kṛtacittāḥ sma yodhane. dhanuḥśabdaṃ mahat kṛtvā sahāyudhyanta pāṇḍavaiḥ.

श्रुत्वा तु निहतं शल्यं धर्मपुत्रं च पीडितम्। मद्रराजप्रिये युक्तैर् मद्रकाणां महारथैः।

śrutvā tu nihataṃ śalyaṃ dharmaputraṃ ca pīḍitam. madrarājapriye yuktair madrakāṇāṃ mahārathaiḥ.

आजगाम ततः पार्थो गाण्डीवं विक्षिपन् धनुः। पूरयन् रथघोषेण दिशः सर्वा महारथः।

ājagāma tataḥ pārtho gāṇḍīvaṃ vikṣipan dhanuḥ. pūrayan rathaghoṣeṇa diśaḥ sarvā mahārathaḥ.

ततो ऽर्जुनश् च भीमश् च माद्रीपुत्रौ च पाण्डवौ। सात्यकिश् च नरव्याघ्रो द्रौपदेयाश् च सर्वशः।

tato 'rjunaś ca bhīmaś ca mādrīputrau ca pāṇḍavau. sātyakiś ca naravyāghro draupadeyāś ca sarvaśaḥ.

धृष्टद्युम्नः शिखण्डी च पाञ्चालाः सह सोमकैः। युधिष्ठिरं परीप्सन्तः समन्तात् पर्यवारयन्।

dhṛṣṭadyumnaḥ śikhaṇḍī ca pāñcālāḥ saha somakaiḥ. yudhiṣṭhiraṃ parīpsantaḥ samantāt paryavārayan.

ते समन्तात् परिवृताः पाण्डवैः पुरुषर्षभाः। क्षोभयन्ति स्म तां सेनां मकराः सागरं यथा।

te samantāt parivṛtāḥ pāṇḍavaiḥ puruṣarṣabhāḥ. kṣobhayanti sma tāṃ senāṃ makarāḥ sāgaraṃ yathā.

पुरोवातेन गङ्गेव क्षोभ्यमाना महानदी। अक्षोभ्यत तदा राजन् पाण्डूनां ध्वजिनी पुनः।

purovātena gaṅgeva kṣobhyamānā mahānadī. akṣobhyata tadā rājan pāṇḍūnāṃ dhvajinī punaḥ.

प्रस्कन्द्य सेनां महतीं त्यक्तात्मानो महारथाः। वृक्षान् इव महावाताः कम्पयन्ति स्म तावकाः।

praskandya senāṃ mahatīṃ tyaktātmāno mahārathāḥ. vṛkṣān iva mahāvātāḥ kampayanti sma tāvakāḥ.

बहवश् चुक्रुशुस् तत्र क्व स राजा युधिष्ठिरः। भ्रातरो वास्य ते शूरा दृश्यन्ते नेह के चन।

bahavaś cukruśus tatra kva sa rājā yudhiṣṭhiraḥ. bhrātaro vāsya te śūrā dṛśyante neha ke cana.

पाञ्चालानां महावीर्याः शिखण्डी च महारथः। धृष्टद्युम्नो ऽथ शैनेयो द्रौपदेयाश् च सर्वशः।

pāñcālānāṃ mahāvīryāḥ śikhaṇḍī ca mahārathaḥ. dhṛṣṭadyumno 'tha śaineyo draupadeyāś ca sarvaśaḥ.

एवं तान् वादिनः शूरान् द्रौपदेया महारथाः। अभ्यघ्नन् युयुधानश् च मद्रराजपदानुगान्।

evaṃ tān vādinaḥ śūrān draupadeyā mahārathāḥ. abhyaghnan yuyudhānaś ca madrarājapadānugān.

चक्रैर् विमथितैः के चित् के चिच् छिन्नैर् महाध्वजैः। प्रत्यदृश्यन्त समरे तावका निहताः परैः।

cakrair vimathitaiḥ ke cit ke cic chinnair mahādhvajaiḥ. pratyadṛśyanta samare tāvakā nihatāḥ paraiḥ.

आलोक्य पाण्डवान् युद्धे योधा राजन् समन्ततः। वार्यमाणा ययुर् वेगात् तव पुत्रेण भारत।

ālokya pāṇḍavān yuddhe yodhā rājan samantataḥ. vāryamāṇā yayur vegāt tava putreṇa bhārata.

दुर्योधनस् तु तान् वीरान् वारयाम् आस सान्त्वयन्। न चास्य शासनं कश् चित् तत्र चक्रे महारथः।

duryodhanas tu tān vīrān vārayām āsa sāntvayan. na cāsya śāsanaṃ kaś cit tatra cakre mahārathaḥ.

ततो गान्धारराजस्य पुत्रः शकुनिर् अब्रवीत्। दुर्योधनं महाराज वचनं वचनक्षमः।

tato gāndhārarājasya putraḥ śakunir abravīt. duryodhanaṃ mahārāja vacanaṃ vacanakṣamaḥ.

किं नः संप्रेक्षमाणानां मद्राणां हन्यते बलम्। न युक्तम् एतत् समरे त्वयि तिष्ठति भारत।

kiṃ naḥ saṃprekṣamāṇānāṃ madrāṇāṃ hanyate balam. na yuktam etat samare tvayi tiṣṭhati bhārata.

सहितैर् नाम योद्धव्यम् इत्य् एष समयः कृतः। अथ कस्मात् परान् एव घ्नतो मर्षयसे नृप।

sahitair nāma yoddhavyam ity eṣa samayaḥ kṛtaḥ. atha kasmāt parān eva ghnato marṣayase nṛpa.

दुर्योधन उवाच। वार्यमाणा मया पूर्वं नैते चक्रुर् वचो मम। एते हि निहताः सर्वे प्रस्कन्नाः पाण्डुवाहिनीम्।

duryodhana uvāca. vāryamāṇā mayā pūrvaṃ naite cakrur vaco mama. ete hi nihatāḥ sarve praskannāḥ pāṇḍuvāhinīm.

शकुनिर् उवाच। वार्यमाणो (सिच्) मया पूर्वं न कृतं वचनं त्वया। न भर्तुः शासनं वीरा रणे कुर्वन्त्य् अमर्षिताः। अलं क्रोद्धुं तथैतेषां नायं काल उपेक्षितुम्।

śakunir uvāca. vāryamāṇo (sic) mayā pūrvaṃ na kṛtaṃ vacanaṃ tvayā. na bhartuḥ śāsanaṃ vīrā raṇe kurvanty amarṣitāḥ. alaṃ kroddhuṃ tathaiteṣāṃ nāyaṃ kāla upekṣitum.

यामः सर्वे ऽत्र संभूय सवाजिरथकुञ्जराः। परित्रातुं महेष्वासान् मद्रराजपदानुगान्।

yāmaḥ sarve 'tra saṃbhūya savājirathakuñjarāḥ. paritrātuṃ maheṣvāsān madrarājapadānugān.

अन्योन्यं परिरक्षामो यत्नेन महता नृप। एवं सर्वे ऽनुसंचिन्त्य प्रययुर् यत्र सैनिकाः।

anyonyaṃ parirakṣāmo yatnena mahatā nṛpa. evaṃ sarve 'nusaṃcintya prayayur yatra sainikāḥ.

संजय उवाच। एवम् उक्तस् ततो राजा बलेन महता वृतः। प्रययौ सिंहनादेन कम्पयन् वै वसुंधराम्।

saṃjaya uvāca. evam uktas tato rājā balena mahatā vṛtaḥ. prayayau siṃhanādena kampayan vai vasuṃdharām.

हत विध्यत गृह्णीत प्रहरध्वं निकृन्तत। इत्य् आसीत् तुमुलः शब्दस् तव सैन्यस्य भारत।

hata vidhyata gṛhṇīta praharadhvaṃ nikṛntata. ity āsīt tumulaḥ śabdas tava sainyasya bhārata.

पाण्डवास् तु रणे दृष्ट्वा मद्रराजपदानुगान्। पश्यतां तव पुत्राणां पाण्डुपुत्रैर् असंभ्रमम्। सहितान् अभ्यवर्तन्त गुल्मम् आस्थाय मध्यमम्।

pāṇḍavās tu raṇe dṛṣṭvā madrarājapadānugān. paśyatāṃ tava putrāṇāṃ pāṇḍuputrair asaṃbhramam. sahitān abhyavartanta gulmam āsthāya madhyamam.

ते मुहूर्ताद् रणे वीरा हस्ताहस्तं विशां पते। निहताः प्रत्यदृश्यन्त मद्रराजपदानुगाः।

te muhūrtād raṇe vīrā hastāhastaṃ viśāṃ pate. nihatāḥ pratyadṛśyanta madrarājapadānugāḥ.

ततो नः संप्रयातानां हतामित्रास् तरस्विनः। हृष्टाः किलकिलाशब्दम् अकुर्वन् सहिताः परे।

tato naḥ saṃprayātānāṃ hatāmitrās tarasvinaḥ. hṛṣṭāḥ kilakilāśabdam akurvan sahitāḥ pare.

अथोत्थितानि रुण्डानि समदृश्यन्त सर्वशः। पपात महती चोल्का मध्येनादित्यमण्डलम्।

athotthitāni ruṇḍāni samadṛśyanta sarvaśaḥ. papāta mahatī colkā madhyenādityamaṇḍalam.

रथैर् भग्नैर् युगाक्षैश् च निहतैश् च महारथैः। अश्वैर् निपतितैश् चैव संछन्नाभूद् वसुंधरा।

rathair bhagnair yugākṣaiś ca nihataiś ca mahārathaiḥ. aśvair nipatitaiś caiva saṃchannābhūd vasuṃdharā.

वातायमानैस् तुरगैर् युगासक्तैस् तुरंगमैः। अदृश्यन्त महाराज योधास् तत्र रणाजिरे।

vātāyamānais turagair yugāsaktais turaṃgamaiḥ. adṛśyanta mahārāja yodhās tatra raṇājire.

भग्नचक्रान् रथान् के चिद् अवहंस् तुरगा रणे। रथार्धं के चिद् आदाय दिशो दश विबभ्रमुः। तत्र तत्र च दृश्यन्ते योक्त्रैः श्लिष्टाः स्म वाजिनः।

bhagnacakrān rathān ke cid avahaṃs turagā raṇe. rathārdhaṃ ke cid ādāya diśo daśa vibabhramuḥ. tatra tatra ca dṛśyante yoktraiḥ śliṣṭāḥ sma vājinaḥ.

रथिनः पतमानाश् च व्यदृश्यन्त नरोत्तम। गगनात् प्रच्युताः सिद्धाः पुण्यानाम् इव संक्षये।

rathinaḥ patamānāś ca vyadṛśyanta narottama. gaganāt pracyutāḥ siddhāḥ puṇyānām iva saṃkṣaye.

निहतेषु च शूरेषु मद्रराजानुगेषु च। अस्मान् आपततश् चापि दृष्ट्वा पार्था महारथाः।

nihateṣu ca śūreṣu madrarājānugeṣu ca. asmān āpatataś cāpi dṛṣṭvā pārthā mahārathāḥ.

अभ्यवर्तन्त वेगेन जयगृध्राः प्रहारिणः। बाणशब्दरवान् कृत्वा विमिश्राञ् शङ्खनिस्वनैः।

abhyavartanta vegena jayagṛdhrāḥ prahāriṇaḥ. bāṇaśabdaravān kṛtvā vimiśrāñ śaṅkhanisvanaiḥ.

अस्मांस् तु पुनर् आसाद्य लब्धलक्षाः प्रहारिणः। शरासनानि धुन्वानाः सिंहनादान् प्रचुक्रुशुः।

asmāṃs tu punar āsādya labdhalakṣāḥ prahāriṇaḥ. śarāsanāni dhunvānāḥ siṃhanādān pracukruśuḥ.

ततो हतम् अभिप्रेक्ष्य मद्रराजबलं महत्। मद्रराजं च समरे दृष्ट्वा शूरं निपातितम्। दुर्योधनबलं सर्वं पुनर् आसीत् पराङ्मुखम्।

tato hatam abhiprekṣya madrarājabalaṃ mahat. madrarājaṃ ca samare dṛṣṭvā śūraṃ nipātitam. duryodhanabalaṃ sarvaṃ punar āsīt parāṅmukham.

वध्यमानं महाराज पाण्डवैर् जितकाशिभिः। दिशो भेजे ऽथ संभ्रान्तं त्रासितं दृढधन्विभिः।

vadhyamānaṃ mahārāja pāṇḍavair jitakāśibhiḥ. diśo bheje 'tha saṃbhrāntaṃ trāsitaṃ dṛḍhadhanvibhiḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents