महाभारत 9.14 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←शल्य पर्व→

←अध्याय 14→

[mh-9-14] • 41 श्लोकाः

संजय उवाच। दुर्योधनो महाराज धृष्टद्युम्नश् च पार्षतः। चक्रतुः सुमहद् युद्धं शरशक्तिसमाकुलम्।

saṃjaya uvāca. duryodhano mahārāja dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ. cakratuḥ sumahad yuddhaṃ śaraśaktisamākulam.

तयोर् आसन् महाराज शरधाराः सहस्रशः। अम्बुदानां यथा काले जलधाराः समन्ततः।

tayor āsan mahārāja śaradhārāḥ sahasraśaḥ. ambudānāṃ yathā kāle jaladhārāḥ samantataḥ.

राजा तु पार्षतं विद्ध्वा शरैः पञ्चभिर् आयसैः। द्रोणहन्तारम् उग्रेषुः पुनर् विव्याध सप्तभिः।

rājā tu pārṣataṃ viddhvā śaraiḥ pañcabhir āyasaiḥ. droṇahantāram ugreṣuḥ punar vivyādha saptabhiḥ.

धृष्टद्युम्नस् तु समरे बलवान् दृढविक्रमः। सप्तत्या विशिखानां वै दुर्योधनम् अपीडयत्।

dhṛṣṭadyumnas tu samare balavān dṛḍhavikramaḥ. saptatyā viśikhānāṃ vai duryodhanam apīḍayat.

पीडितं प्रेक्ष्य राजानं सोदर्या भरतर्षभ। महत्या सेनया सार्धं परिवव्रुः स्म पार्षतम्।

pīḍitaṃ prekṣya rājānaṃ sodaryā bharatarṣabha. mahatyā senayā sārdhaṃ parivavruḥ sma pārṣatam.

स तैः परिवृतः शूरैः सर्वतो ऽतिरथैर् भृशम्। व्यचरत् समरे राजन् दर्शयन् हस्तलाघवम्।

sa taiḥ parivṛtaḥ śūraiḥ sarvato 'tirathair bhṛśam. vyacarat samare rājan darśayan hastalāghavam.

शिखण्डी कृतवर्माणं गौतमं च महारथम्। प्रभद्रकैः समायुक्तो योधयाम् आस धन्विनौ।

śikhaṇḍī kṛtavarmāṇaṃ gautamaṃ ca mahāratham. prabhadrakaiḥ samāyukto yodhayām āsa dhanvinau.

तत्रापि सुमहद् युद्धं घोररूपं विशां पते। प्राणान् संत्यजतां युद्धे प्राणद्यूताभिदेवने।

tatrāpi sumahad yuddhaṃ ghorarūpaṃ viśāṃ pate. prāṇān saṃtyajatāṃ yuddhe prāṇadyūtābhidevane.

शल्यस् तु शरवर्षाणि विमुञ्चन् सर्वतोदिशम्। पाण्डवान् पीडयाम् आस ससात्यकिवृकोदरान्।

śalyas tu śaravarṣāṇi vimuñcan sarvatodiśam. pāṇḍavān pīḍayām āsa sasātyakivṛkodarān.

तथोभौ च यमौ युद्धे यमतुल्यपराक्रमौ। योधयाम् आस राजेन्द्र वीर्येण च बलेन च।

tathobhau ca yamau yuddhe yamatulyaparākramau. yodhayām āsa rājendra vīryeṇa ca balena ca.

शल्यसायकनुन्नानां पाण्डवानां महामृधे। त्रातारं नाध्यगच्छन्त के चित् तत्र महारथाः।

śalyasāyakanunnānāṃ pāṇḍavānāṃ mahāmṛdhe. trātāraṃ nādhyagacchanta ke cit tatra mahārathāḥ.

ततस् तु नकुलः शूरो धर्मराजे प्रपीडिते। अभिदुद्राव वेगेन मातुलं माद्रिनन्दनः।

tatas tu nakulaḥ śūro dharmarāje prapīḍite. abhidudrāva vegena mātulaṃ mādrinandanaḥ.

संछाद्य समरे शल्यं नकुलः परवीरहा। विव्याध चैनं दशभिः स्मयमानः स्तनान्तरे।

saṃchādya samare śalyaṃ nakulaḥ paravīrahā. vivyādha cainaṃ daśabhiḥ smayamānaḥ stanāntare.

सर्वपारशवैर् बाणैः कर्मारपरिमार्जितैः। स्वर्णपुङ्खैः शिलाधौतैर् धनुर्यन्त्रप्रचोदितैः।

sarvapāraśavair bāṇaiḥ karmāraparimārjitaiḥ. svarṇapuṅkhaiḥ śilādhautair dhanuryantrapracoditaiḥ.

शल्यस् तु पीडितस् तेन स्वस्रीयेण महात्मना। नकुलं पीडयाम् आस पत्रिभिर् नतपर्वभिः।

śalyas tu pīḍitas tena svasrīyeṇa mahātmanā. nakulaṃ pīḍayām āsa patribhir nataparvabhiḥ.

ततो युधिष्ठिरो राजा भीमसेनो ऽथ सात्यकिः। सहदेवश् च माद्रेयो मद्रराजम् उपाद्रवन्।

tato yudhiṣṭhiro rājā bhīmaseno 'tha sātyakiḥ. sahadevaś ca mādreyo madrarājam upādravan.

तान् आपतत एवाशु पूरयानान् रथस्वनैः। दिशश् च प्रदिशश् चैव कम्पयानांश् च मेदिनीम्। प्रतिजग्राह समरे सेनापतिर् अमित्रजित्।

tān āpatata evāśu pūrayānān rathasvanaiḥ. diśaś ca pradiśaś caiva kampayānāṃś ca medinīm. pratijagrāha samare senāpatir amitrajit.

युधिष्ठिरं त्रिभिर् विद्ध्वा भीमसेनं च सप्तभिः। सात्यकिं च शतेनाजौ सहदेवं त्रिभिः शरैः।

yudhiṣṭhiraṃ tribhir viddhvā bhīmasenaṃ ca saptabhiḥ. sātyakiṃ ca śatenājau sahadevaṃ tribhiḥ śaraiḥ.

ततस् तु सशरं चापं नकुलस्य महात्मनः। मद्रेश्वरः क्षुरप्रेण तदा चिच्छेद मारिष। तद् अशीर्यत विच्छिन्नं धनुः शल्यस्य सायकैः।

tatas tu saśaraṃ cāpaṃ nakulasya mahātmanaḥ. madreśvaraḥ kṣurapreṇa tadā ciccheda māriṣa. tad aśīryata vicchinnaṃ dhanuḥ śalyasya sāyakaiḥ.

अथान्यद् धनुर् आदाय माद्रीपुत्रो महारथः। मद्रराजरथं तूर्णं पूरयाम् आस पत्रिभिः।

athānyad dhanur ādāya mādrīputro mahārathaḥ. madrarājarathaṃ tūrṇaṃ pūrayām āsa patribhiḥ.

युधिष्ठिरस् तु मद्रेशं सहदेवश् च मारिष। दशभिर् दशभिर् बाणैर् उरस्य् एनम् अविध्यताम्।

yudhiṣṭhiras tu madreśaṃ sahadevaś ca māriṣa. daśabhir daśabhir bāṇair urasy enam avidhyatām.

भीमसेनस् ततः षष्ट्या सात्यकिर् नवभिः शरैः। मद्रराजम् अभिद्रुत्य जघ्नतुः कङ्कपत्रिभिः।

bhīmasenas tataḥ ṣaṣṭyā sātyakir navabhiḥ śaraiḥ. madrarājam abhidrutya jaghnatuḥ kaṅkapatribhiḥ.

मद्रराजस् ततः क्रुद्धः सात्यकिं नवभिः शरैः। विव्याध भूयः सप्तत्या शराणां नतपर्वणाम्।

madrarājas tataḥ kruddhaḥ sātyakiṃ navabhiḥ śaraiḥ. vivyādha bhūyaḥ saptatyā śarāṇāṃ nataparvaṇām.

अथास्य सशरं चापं मुष्टौ चिच्छेद मारिष। हयांश् च चतुरः संख्ये प्रेषयाम् आस मृत्यवे।

athāsya saśaraṃ cāpaṃ muṣṭau ciccheda māriṣa. hayāṃś ca caturaḥ saṃkhye preṣayām āsa mṛtyave.

विरथं सात्यकिं कृत्वा मद्रराजो महाबलः। विशिखानां शतेनैनम् आजघान समन्ततः।

virathaṃ sātyakiṃ kṛtvā madrarājo mahābalaḥ. viśikhānāṃ śatenainam ājaghāna samantataḥ.

माद्रीपुत्रौ तु संरब्धौ भीमसेनं च पाण्डवम्। युधिष्ठिरं च कौरव्य विव्याध दशभिः शरैः।

mādrīputrau tu saṃrabdhau bhīmasenaṃ ca pāṇḍavam. yudhiṣṭhiraṃ ca kauravya vivyādha daśabhiḥ śaraiḥ.

तत्राद्भुतम् अपश्याम मद्रराजस्य पौरुषम्। यद् एनं सहिताः पार्था नाभ्यवर्तन्त संयुगे।

tatrādbhutam apaśyāma madrarājasya pauruṣam. yad enaṃ sahitāḥ pārthā nābhyavartanta saṃyuge.

अथान्यं रथम् आस्थाय सात्यकिः सत्यविक्रमः। पीडितान् पाण्डवान् दृष्ट्वा मद्रराजवशं गतान्। अभिदुद्राव वेगेन मद्राणाम् अधिपं बली।

athānyaṃ ratham āsthāya sātyakiḥ satyavikramaḥ. pīḍitān pāṇḍavān dṛṣṭvā madrarājavaśaṃ gatān. abhidudrāva vegena madrāṇām adhipaṃ balī.

आपतन्तं रथं तस्य शल्यः समितिशोभनः। प्रत्युद्ययौ रथेनैव मत्तो मत्तम् इव द्विपम्।

āpatantaṃ rathaṃ tasya śalyaḥ samitiśobhanaḥ. pratyudyayau rathenaiva matto mattam iva dvipam.

स संनिपातस् तुमुलो बभूवाद्भुतदर्शनः। सात्यकेश् चैव शूरस्य मद्राणाम् अधिपस्य च। यादृशो वै पुरा वृत्तः शम्बरामरराजयोः।

sa saṃnipātas tumulo babhūvādbhutadarśanaḥ. sātyakeś caiva śūrasya madrāṇām adhipasya ca. yādṛśo vai purā vṛttaḥ śambarāmararājayoḥ.

सात्यकिः प्रेक्ष्य समरे मद्रराजं व्यवस्थितम्। विव्याध दशभिर् बाणैस् तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत्।

sātyakiḥ prekṣya samare madrarājaṃ vyavasthitam. vivyādha daśabhir bāṇais tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt.

मद्रराजस् तु सुभृशं विद्धस् तेन महात्मना। सात्यकिं प्रतिविव्याध चित्रपुङ्खैः शितैः शरैः।

madrarājas tu subhṛśaṃ viddhas tena mahātmanā. sātyakiṃ prativivyādha citrapuṅkhaiḥ śitaiḥ śaraiḥ.

ततः पार्था महेष्वासाः सात्वताभिसृतं नृपम्। अभ्यद्रवन् रथैस् तूर्णं मातुलं वधकाम्यया।

tataḥ pārthā maheṣvāsāḥ sātvatābhisṛtaṃ nṛpam. abhyadravan rathais tūrṇaṃ mātulaṃ vadhakāmyayā.

तत आसीत् परामर्दस् तुमुलः शोणितोदकः। शूराणां युध्यमानानां सिंहानाम् इव नर्दताम्।

tata āsīt parāmardas tumulaḥ śoṇitodakaḥ. śūrāṇāṃ yudhyamānānāṃ siṃhānām iva nardatām.

तेषाम् आसीन् महाराज व्यतिक्षेपः परस्परम्। सिंहानाम् आमिषेप्सूनां कूजताम् इव संयुगे।

teṣām āsīn mahārāja vyatikṣepaḥ parasparam. siṃhānām āmiṣepsūnāṃ kūjatām iva saṃyuge.

तेषां बाणसहस्रौघैर् आकीर्णा वसुधाभवत्। अन्तरिक्षं च सहसा बाणभूतम् अभूत् तदा।

teṣāṃ bāṇasahasraughair ākīrṇā vasudhābhavat. antarikṣaṃ ca sahasā bāṇabhūtam abhūt tadā.

शरान्धकारं बहुधा कृतं तत्र समन्ततः। अभ्रच्छायेव संजज्ञे शरैर् मुक्तैर् महात्मभिः।

śarāndhakāraṃ bahudhā kṛtaṃ tatra samantataḥ. abhracchāyeva saṃjajñe śarair muktair mahātmabhiḥ.

तत्र राजञ् शरैर् मुक्तैर् निर्मुक्तैर् इव पन्नगैः। स्वर्णपुङ्खैः प्रकाशद्भिर् व्यरोचन्त दिशस् तथा।

tatra rājañ śarair muktair nirmuktair iva pannagaiḥ. svarṇapuṅkhaiḥ prakāśadbhir vyarocanta diśas tathā.

तत्राद्भुतं परं चक्रे शल्यः शत्रुनिबर्हणः। यद् एकः समरे शूरो योधयाम् आस वै बहून्।

tatrādbhutaṃ paraṃ cakre śalyaḥ śatrunibarhaṇaḥ. yad ekaḥ samare śūro yodhayām āsa vai bahūn.

मद्रराजभुजोत्सृष्टैः कङ्कबर्हिणवाजितैः। संपतद्भिः शरैर् घोरैर् अवाकीर्यत मेदिनी।

madrarājabhujotsṛṣṭaiḥ kaṅkabarhiṇavājitaiḥ. saṃpatadbhiḥ śarair ghorair avākīryata medinī.

तत्र शल्यरथं राजन् विचरन्तं महाहवे। अपश्याम यथा पूर्वं शक्रस्यासुरसंक्षये।

tatra śalyarathaṃ rājan vicarantaṃ mahāhave. apaśyāma yathā pūrvaṃ śakrasyāsurasaṃkṣaye.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...