महाभारत 9.13 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←शल्य पर्व→

←अध्याय 13→

[mh-9-13] • 45 श्लोकाः

संजय उवाच। अर्जुनो द्रौणिना विद्धो युद्धे बहुभिर् आयसैः। तस्य चानुचरैः शूरैस् त्रिगर्तानां महारथैः। द्रौणिं विव्याध समरे त्रिभिर् एव शिलीमुखैः।

saṃjaya uvāca. arjuno drauṇinā viddho yuddhe bahubhir āyasaiḥ. tasya cānucaraiḥ śūrais trigartānāṃ mahārathaiḥ. drauṇiṃ vivyādha samare tribhir eva śilīmukhaiḥ.

तथेतरान् महेष्वासान् द्वाभ्यां द्वाभ्यां धनंजयः। भूयश् चैव महाबाहुः शरवर्षैर् अवाकिरत्।

tathetarān maheṣvāsān dvābhyāṃ dvābhyāṃ dhanaṃjayaḥ. bhūyaś caiva mahābāhuḥ śaravarṣair avākirat.

शरकण्टकितास् ते तु तावका भरतर्षभ। न जहुः समरे पार्थं वध्यमानाः शितैः शरैः।

śarakaṇṭakitās te tu tāvakā bharatarṣabha. na jahuḥ samare pārthaṃ vadhyamānāḥ śitaiḥ śaraiḥ.

ते ऽर्जुनं रथवंशेन द्रोणपुत्रपुरोगमाः। अयोधयन्त समरे परिवार्य महारथाः। परिवार्य मुदा युक्ता योधयन्तश् चकाशिरे।

te 'rjunaṃ rathavaṃśena droṇaputrapurogamāḥ. ayodhayanta samare parivārya mahārathāḥ. parivārya mudā yuktā yodhayantaś cakāśire.

तैस् तु क्षिप्ताः शरा राजन् कार्तस्वरविभूषिताः। अर्जुनस्य रथोपस्थं पूरयाम् आसुर् अञ्जसा।

tais tu kṣiptāḥ śarā rājan kārtasvaravibhūṣitāḥ. arjunasya rathopasthaṃ pūrayām āsur añjasā.

तथा कृष्णौ महेष्वासौ वृषभौ सर्वधन्विनाम्। शरैर् वीक्ष्य वितुन्नाङ्गौ प्रहृष्टौ युद्धदुर्मदौ।

tathā kṛṣṇau maheṣvāsau vṛṣabhau sarvadhanvinām. śarair vīkṣya vitunnāṅgau prahṛṣṭau yuddhadurmadau.

कूबरं रथचक्राणि ईषा योक्त्राणि चाभिभो। युगं चैवानुकर्षं च शरभूतम् अभूत् तदा।

kūbaraṃ rathacakrāṇi īṣā yoktrāṇi cābhibho. yugaṃ caivānukarṣaṃ ca śarabhūtam abhūt tadā.

नैतादृशं दृष्टपूर्वं राजन् नैव च नः श्रुतम्। यादृशं तत्र पार्थस्य तावकाः संप्रचक्रिरे।

naitādṛśaṃ dṛṣṭapūrvaṃ rājan naiva ca naḥ śrutam. yādṛśaṃ tatra pārthasya tāvakāḥ saṃpracakrire.

स रथः सर्वतो भाति चित्रपुङ्खैः शितैः शरैः। उल्काशतैः संप्रदीप्तं विमानम् इव भूतले।

sa rathaḥ sarvato bhāti citrapuṅkhaiḥ śitaiḥ śaraiḥ. ulkāśataiḥ saṃpradīptaṃ vimānam iva bhūtale.

ततो ऽर्जुनो महाराज शरैः संनतपर्वभिः। अवाकिरत् तां पृतनां मेघो वृष्ट्या यथाचलम्।

tato 'rjuno mahārāja śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ. avākirat tāṃ pṛtanāṃ megho vṛṣṭyā yathācalam.

ते वध्यमानाः समरे पार्थनामाङ्कितैः शरैः। पार्थभूतम् अमन्यन्त प्रेक्षमाणास् तथाविधम्।

te vadhyamānāḥ samare pārthanāmāṅkitaiḥ śaraiḥ. pārthabhūtam amanyanta prekṣamāṇās tathāvidham.

ततो ऽद्भुतशरज्वालो धनुःशब्दानिलो महान्। सेनेन्धनं ददाहाशु तावकं पार्थपावकः।

tato 'dbhutaśarajvālo dhanuḥśabdānilo mahān. senendhanaṃ dadāhāśu tāvakaṃ pārthapāvakaḥ.

चक्राणां पततां चैव युगानां च धरातले। तूणीराणां पताकानां ध्वजानां च रथैः सह। ईषाणां चापि योक्त्राणां वेणूनां चापि सर्वशः। भुजानां शिरसां चैव छत्त्राणां व्यजनैः सह। तत्र क्रुद्धस्य पार्थस्य अगम्या समभूद् धरा।

cakrāṇāṃ patatāṃ caiva yugānāṃ ca dharātale. tūṇīrāṇāṃ patākānāṃ dhvajānāṃ ca rathaiḥ saha. īṣāṇāṃ cāpi yoktrāṇāṃ veṇūnāṃ cāpi sarvaśaḥ. bhujānāṃ śirasāṃ caiva chattrāṇāṃ vyajanaiḥ saha. tatra kruddhasya pārthasya agamyā samabhūd dharā.

ईषाणाम् अनुकर्षाणां त्रिवेणूनां च भारत। अक्षाणाम् अथ योक्त्राणां प्रतोदानां च सर्वशः।

īṣāṇām anukarṣāṇāṃ triveṇūnāṃ ca bhārata. akṣāṇām atha yoktrāṇāṃ pratodānāṃ ca sarvaśaḥ.

शिरसां पततां चैव कुण्डलोष्णीषधारिणाम्। भुजानां च महाराज स्कन्धानां च समन्ततः। सर्वेषां पततां चैव छत्त्राणां च समन्ततः।

śirasāṃ patatāṃ caiva kuṇḍaloṣṇīṣadhāriṇām. bhujānāṃ ca mahārāja skandhānāṃ ca samantataḥ. sarveṣāṃ patatāṃ caiva chattrāṇāṃ ca samantataḥ.

छत्राणां व्यजनैः सार्धं मुकुटानां च राशयः। समदृश्यन्त पार्थस्य रथमार्गेषु भारत। ततः क्रुद्धस्य पार्थस्य रथमार्गे विशां पते।

chatrāṇāṃ vyajanaiḥ sārdhaṃ mukuṭānāṃ ca rāśayaḥ. samadṛśyanta pārthasya rathamārgeṣu bhārata. tataḥ kruddhasya pārthasya rathamārge viśāṃ pate.

अगम्यरूपा पृथिवी मांसशोणितकर्दमा। बभूव भरतश्रेष्ठ रुद्रस्याक्रीडनं यथा। भीरूणां त्रासजननी शूराणां हर्षवर्धनी।

agamyarūpā pṛthivī māṃsaśoṇitakardamā. babhūva bharataśreṣṭha rudrasyākrīḍanaṃ yathā. bhīrūṇāṃ trāsajananī śūrāṇāṃ harṣavardhanī.

हत्वा तु समरे पार्थः सहस्रे द्वे परंतप। रथानां सवरूथानां विधूमो ऽग्निर् इव ज्वलन्।

hatvā tu samare pārthaḥ sahasre dve paraṃtapa. rathānāṃ savarūthānāṃ vidhūmo 'gnir iva jvalan.

यथा हि भगवान् अग्निर् जगद् दग्ध्वा चराचरम्। विधूमो दृश्यते राजंस् तथा पार्थो महारथः।

yathā hi bhagavān agnir jagad dagdhvā carācaram. vidhūmo dṛśyate rājaṃs tathā pārtho mahārathaḥ.

द्रौणिस् तु समरे दृष्ट्वा पाण्डवस्य पराक्रमम्। रथेनातिपताकेन पाण्डवं प्रत्यवारयत्।

drauṇis tu samare dṛṣṭvā pāṇḍavasya parākramam. rathenātipatākena pāṇḍavaṃ pratyavārayat.

ताव् उभौ पुरुषव्याघ्रौ श्वेताश्वौ धन्विनां वरौ। समीयतुस् तदा तूर्णं परस्परवधैषिणौ।

tāv ubhau puruṣavyāghrau śvetāśvau dhanvināṃ varau. samīyatus tadā tūrṇaṃ parasparavadhaiṣiṇau.

तयोर् आसीन् महाराज बाणवर्षं सुदारुणम्। जीमूतानां यथा वृष्टिस् तपान्ते भरतर्षभ।

tayor āsīn mahārāja bāṇavarṣaṃ sudāruṇam. jīmūtānāṃ yathā vṛṣṭis tapānte bharatarṣabha.

अन्योन्यस्पर्धिनौ तौ तु शरैः संनतपर्वभिः। ततक्षतुर् मृधे ऽन्योन्यं शृङ्गाभ्यां वृषभाव् इव।

anyonyaspardhinau tau tu śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ. tatakṣatur mṛdhe 'nyonyaṃ śṛṅgābhyāṃ vṛṣabhāv iva.

तयोर् युद्धं महाराज चिरं समम् इवाभवत्। अस्त्राणां संगमश् चैव घोरस् तत्राभवन् महान्।

tayor yuddhaṃ mahārāja ciraṃ samam ivābhavat. astrāṇāṃ saṃgamaś caiva ghoras tatrābhavan mahān.

ततो ऽर्जुनं द्वादशभी रुक्मपुङ्खैः सुतेजनैः। वासुदेवं च दशभिर् द्रौणिर् विव्याध भारत।

tato 'rjunaṃ dvādaśabhī rukmapuṅkhaiḥ sutejanaiḥ. vāsudevaṃ ca daśabhir drauṇir vivyādha bhārata.

ततः प्रहस्य बीभत्सुर् व्याक्षिपद् गाण्डिवं धनुः। मानयित्वा मुहूर्तं च गुरुपुत्रं महाहवे। निरुच्छ्वासं ततः कृत्वा गुरुपुत्रं महामनाः। सो ऽसृजत् सायकान् संख्ये अर्जुनो जयतां वरः। चतुर्भिः सायकैश् चैव ताडयाम् आस घोटकान्।

tataḥ prahasya bībhatsur vyākṣipad gāṇḍivaṃ dhanuḥ. mānayitvā muhūrtaṃ ca guruputraṃ mahāhave. nirucchvāsaṃ tataḥ kṛtvā guruputraṃ mahāmanāḥ. so 'sṛjat sāyakān saṃkhye arjuno jayatāṃ varaḥ. caturbhiḥ sāyakaiś caiva tāḍayām āsa ghoṭakān.

व्यश्वसूतरथं चक्रे सव्यसाची महारथः। मृदुपूर्वं ततश् चैनं त्रिभिर् विव्याध सायकैः।

vyaśvasūtarathaṃ cakre savyasācī mahārathaḥ. mṛdupūrvaṃ tataś cainaṃ tribhir vivyādha sāyakaiḥ.

हताश्वे तु रथे तिष्ठन् द्रोणपुत्रस् त्व् अयस्मयम्। यमदण्डनिभं घोरं शत्रुसैन्यभयंकरम्। मुसलं पाण्डुपुत्राय चिक्षेप परिघोपमम्।

hatāśve tu rathe tiṣṭhan droṇaputras tv ayasmayam. yamadaṇḍanibhaṃ ghoraṃ śatrusainyabhayaṃkaram. musalaṃ pāṇḍuputrāya cikṣepa parighopamam.

तम् आपतन्तं सहसा हेमपट्टविभूषितम्। चिच्छेद सप्तधा वीरः पार्थः शत्रुनिबर्हणः।

tam āpatantaṃ sahasā hemapaṭṭavibhūṣitam. ciccheda saptadhā vīraḥ pārthaḥ śatrunibarhaṇaḥ.

स च्छिन्नं मुसलं दृष्ट्वा द्रौणिः परमकोपनः। आददे परिघं घोरं नगेन्द्रशिखरोपमम्। चिक्षेप चैव पार्थाय द्रौणिर् युद्धविशारदः।

sa cchinnaṃ musalaṃ dṛṣṭvā drauṇiḥ paramakopanaḥ. ādade parighaṃ ghoraṃ nagendraśikharopamam. cikṣepa caiva pārthāya drauṇir yuddhaviśāradaḥ.

तम् अन्तकम् इव क्रुद्धं परिघं प्रेक्ष्य पाण्डवः। अर्जुनस् त्वरितो जघ्ने पञ्चभिः सायकोत्तमैः।

tam antakam iva kruddhaṃ parighaṃ prekṣya pāṇḍavaḥ. arjunas tvarito jaghne pañcabhiḥ sāyakottamaiḥ.

स च्छिन्नः पतितो भूमौ पार्थबाणैर् महाहवे। दारयन् पृथिवीन्द्राणां मनः शब्देन भारत।

sa cchinnaḥ patito bhūmau pārthabāṇair mahāhave. dārayan pṛthivīndrāṇāṃ manaḥ śabdena bhārata.

ततो ऽपरैस् त्रिभिर् बाणैर् द्रौणिं विव्याध पाण्डवः। सो ऽतिविद्धो बलवता पार्थेन सुमहाबलः। न संभ्रान्तस् तदा द्रौणिः पौरुषे स्वे व्यवस्थितः।

tato 'parais tribhir bāṇair drauṇiṃ vivyādha pāṇḍavaḥ. so 'tividdho balavatā pārthena sumahābalaḥ. na saṃbhrāntas tadā drauṇiḥ pauruṣe sve vyavasthitaḥ.

सुधर्मा तु ततो राजन् भारद्वाजं महारथम्। अवाकिरच् छरव्रातैः सर्वक्षत्रस्य पश्यतः।

sudharmā tu tato rājan bhāradvājaṃ mahāratham. avākirac charavrātaiḥ sarvakṣatrasya paśyataḥ.

ततस् तु सुरथो ऽप्य् आजौ पाञ्चालानां महारथः। रथेन मेघघोषेण द्रौणिम् एवाभ्यधावत।

tatas tu suratho 'py ājau pāñcālānāṃ mahārathaḥ. rathena meghaghoṣeṇa drauṇim evābhyadhāvata.

विकर्षन् वै धनुः श्रेष्ठं सर्वभारसहं दृढम्। ज्वलनाशीविषनिभैः शरैश् चैनम् अवाकिरत्।

vikarṣan vai dhanuḥ śreṣṭhaṃ sarvabhārasahaṃ dṛḍham. jvalanāśīviṣanibhaiḥ śaraiś cainam avākirat.

सुरथं तु ततः क्रुद्धम् आपतन्तं महारथम्। चुकोप समरे द्रौणिर् दण्डाहत इवोरगः।

surathaṃ tu tataḥ kruddham āpatantaṃ mahāratham. cukopa samare drauṇir daṇḍāhata ivoragaḥ.

त्रिशिखां भ्रुकुटीं कृत्वा सृक्किणी परिलेलिहन्। उद्वीक्ष्य सुरथं रोषाद् धनुर्ज्याम् अवमृज्य च। मुमोच तीक्ष्णं नाराचं यमदण्डसमद्युतिम्।

triśikhāṃ bhrukuṭīṃ kṛtvā sṛkkiṇī parilelihan. udvīkṣya surathaṃ roṣād dhanurjyām avamṛjya ca. mumoca tīkṣṇaṃ nārācaṃ yamadaṇḍasamadyutim.

स तस्य हृदयं भित्त्वा प्रविवेशातिवेगतः। शक्राशनिर् इवोत्सृष्टा विदार्य धरणीतलम्।

sa tasya hṛdayaṃ bhittvā praviveśātivegataḥ. śakrāśanir ivotsṛṣṭā vidārya dharaṇītalam.

ततस् तं पतितं भूमौ नाराचेन समाहतम्। वज्रेणेव यथा शृङ्गं पर्वतस्य महाधनम्।

tatas taṃ patitaṃ bhūmau nārācena samāhatam. vajreṇeva yathā śṛṅgaṃ parvatasya mahādhanam.

तस्मिंस् तु निहते वीरे द्रोणपुत्रः प्रतापवान्। आरुरोह रथं तूर्णं तम् एव रथिनां वरः।

tasmiṃs tu nihate vīre droṇaputraḥ pratāpavān. āruroha rathaṃ tūrṇaṃ tam eva rathināṃ varaḥ.

ततः सज्जो महाराज द्रौणिर् आहवदुर्मदः। अर्जुनं योधयाम् आस संशप्तकवृतो रणे।

tataḥ sajjo mahārāja drauṇir āhavadurmadaḥ. arjunaṃ yodhayām āsa saṃśaptakavṛto raṇe.

तत्र युद्धं महच् चासीद् अर्जुनस्य परैः सह। मध्यंदिनगते सूर्ये यमराष्ट्रविवर्धनम्।

tatra yuddhaṃ mahac cāsīd arjunasya paraiḥ saha. madhyaṃdinagate sūrye yamarāṣṭravivardhanam.

तत्राश्चर्यम् अपश्याम दृष्ट्वा तेषां पराक्रमम्। यद् एको युगपद् वीरान् समयोधयद् अर्जुनः।

tatrāścaryam apaśyāma dṛṣṭvā teṣāṃ parākramam. yad eko yugapad vīrān samayodhayad arjunaḥ.

विमर्दस् तु महान् आसीद् अर्जुनस्य परैः सह। शतक्रतोर् यथा पूर्वं महत्या दैत्यसेनया।

vimardas tu mahān āsīd arjunasya paraiḥ saha. śatakrator yathā pūrvaṃ mahatyā daityasenayā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents