महाभारत 8.7 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←कर्ण पर्व→

←अध्याय 7→

[mh-8-7] • 42 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। सेनापत्यं तु संप्राप्य कर्णो वैकर्तनस् तदा। तथोक्तश् च स्वयं राज्ञा स्निग्धं भ्रातृसमं वचः।

dhṛtarāṣṭra uvāca. senāpatyaṃ tu saṃprāpya karṇo vaikartanas tadā. tathoktaś ca svayaṃ rājñā snigdhaṃ bhrātṛsamaṃ vacaḥ.

योगम् आज्ञाप्य सेनाया आदित्ये ऽभ्युदिते तदा। हितश् च प्रियकामश् च मम पुत्रस्य नित्यशः। अकरोत् किं महाप्राज्ञस् तन् ममाचक्ष्व संजय।

yogam ājñāpya senāyā āditye 'bhyudite tadā. hitaś ca priyakāmaś ca mama putrasya nityaśaḥ. akarot kiṃ mahāprājñas tan mamācakṣva saṃjaya.

संजय उवाच। कर्णस्य मतम् आज्ञाय पुत्रस् ते भरतर्षभ। योगम् आज्ञापयाम् आस नान्दीतूर्यपुरःसरम्।

saṃjaya uvāca. karṇasya matam ājñāya putras te bharatarṣabha. yogam ājñāpayām āsa nāndītūryapuraḥsaram.

महत्य् अपररात्रे तु तव पुत्रस्य मारिष। योगो योगेति सहसा प्रादुरासीन् महास्वनः।

mahaty apararātre tu tava putrasya māriṣa. yogo yogeti sahasā prādurāsīn mahāsvanaḥ.

नागानां कल्पमानानां रथानां च वरूथिनाम्। संनह्यतां पदातीनां वाजिनां च विशां पते।

nāgānāṃ kalpamānānāṃ rathānāṃ ca varūthinām. saṃnahyatāṃ padātīnāṃ vājināṃ ca viśāṃ pate.

क्रोशतां चापि योधानां त्वरितानां परस्परम्। बभूव तुमुलः शब्दो दिवस्पृक् सुमहांस् तदा।

krośatāṃ cāpi yodhānāṃ tvaritānāṃ parasparam. babhūva tumulaḥ śabdo divaspṛk sumahāṃs tadā.

ततः श्वेतपताकेन बालार्काकारवाजिना। हेमपृष्ठेन धनुषा हस्तिकक्ष्येण केतुना।

tataḥ śvetapatākena bālārkākāravājinā. hemapṛṣṭhena dhanuṣā hastikakṣyeṇa ketunā.

तूणेन शरपूर्णेन साङ्गदेन वरूथिना। शतघ्नीकिङ्किणीशक्तिशूलतोमरधारिणा।

tūṇena śarapūrṇena sāṅgadena varūthinā. śataghnīkiṅkiṇīśaktiśūlatomaradhāriṇā.

कार्मुकेणोपपन्नेन विमलादित्यवर्चसा। रथेनातिपताकेन सूतपुत्रो व्यदृश्यत।

kārmukeṇopapannena vimalādityavarcasā. rathenātipatākena sūtaputro vyadṛśyata.

धमन्तं वारिजं तात हेमजालविभूषितम्। विधुन्वानं महच् चापं कार्तस्वरविभूषितम्।

dhamantaṃ vārijaṃ tāta hemajālavibhūṣitam. vidhunvānaṃ mahac cāpaṃ kārtasvaravibhūṣitam.

दृष्ट्वा कर्णं महेष्वासं रथस्थं रथिनां वरम्। भानुमन्तम् इवोद्यन्तं तमो घ्नन्तं सहस्रशः।

dṛṣṭvā karṇaṃ maheṣvāsaṃ rathasthaṃ rathināṃ varam. bhānumantam ivodyantaṃ tamo ghnantaṃ sahasraśaḥ.

न भीष्मव्यसनं के चिन् नापि द्रोणस्य मारिष। नान्येषां पुरुषव्याघ्र मेनिरे तत्र कौरवाः।

na bhīṣmavyasanaṃ ke cin nāpi droṇasya māriṣa. nānyeṣāṃ puruṣavyāghra menire tatra kauravāḥ.

ततस् तु त्वरयन् योधाञ् शङ्खशब्देन मारिष। कर्णो निष्कासयाम् आस कौरवाणां वरूथिनीम्।

tatas tu tvarayan yodhāñ śaṅkhaśabdena māriṣa. karṇo niṣkāsayām āsa kauravāṇāṃ varūthinīm.

व्यूहं व्यूह्य महेष्वासो माकरं शत्रुतापनः। मकरव्यूहम् आस्थाय दंशितो रविनन्दनः। प्रत्युद्ययौ तदा कर्णः पाण्डवान् विजिगीषया।

vyūhaṃ vyūhya maheṣvāso mākaraṃ śatrutāpanaḥ. makaravyūham āsthāya daṃśito ravinandanaḥ. pratyudyayau tadā karṇaḥ pāṇḍavān vijigīṣayā.

मकरस्य तु तुण्डे वै कर्णो राजन् व्यवस्थितः। नेत्राभ्यां शकुनिः शूर उलूकश् च महारथः।

makarasya tu tuṇḍe vai karṇo rājan vyavasthitaḥ. netrābhyāṃ śakuniḥ śūra ulūkaś ca mahārathaḥ.

द्रोणपुत्रस् तु शिरसि ग्रीवायां सर्वसोदराः। मध्ये दुर्योधनो राजा बलेन महता वृतः।

droṇaputras tu śirasi grīvāyāṃ sarvasodarāḥ. madhye duryodhano rājā balena mahatā vṛtaḥ.

वामे पादे तु राजेन्द्र कृतवर्मा व्यवस्थितः। नारायणबलैर् युक्तो गोपालैर् युद्धदुर्मदः।

vāme pāde tu rājendra kṛtavarmā vyavasthitaḥ. nārāyaṇabalair yukto gopālair yuddhadurmadaḥ.

पादे तु दक्षिणे राजन् गौतमः सत्यविक्रमः। त्रिगर्तैश् च महेष्वासैर् दाक्षिणात्यैश् च संवृतः।

pāde tu dakṣiṇe rājan gautamaḥ satyavikramaḥ. trigartaiś ca maheṣvāsair dākṣiṇātyaiś ca saṃvṛtaḥ.

अनुपादस् तु यो वामस् तत्र शल्यो व्यवस्थितः। महत्या सेनया सार्धं मद्रदेशसमुत्थया।

anupādas tu yo vāmas tatra śalyo vyavasthitaḥ. mahatyā senayā sārdhaṃ madradeśasamutthayā.

दक्षिणे तु महाराज सुषेणः सत्यसंगरः। वृतो रथसहस्रैश् च दन्तिनां च शतैस् तथा।

dakṣiṇe tu mahārāja suṣeṇaḥ satyasaṃgaraḥ. vṛto rathasahasraiś ca dantināṃ ca śatais tathā.

पुच्छे आस्तां महावीरौ भ्रातरौ पार्थिवौ तदा। चित्रसेनश् च चित्रश् च महत्या सेनया वृतौ।

pucche āstāṃ mahāvīrau bhrātarau pārthivau tadā. citrasenaś ca citraś ca mahatyā senayā vṛtau.

ततः प्रयाते राजेन्द्र कर्णे नरवरोत्तमे। धनंजयम् अभिप्रेक्ष्य धर्मराजो ऽब्रवीद् इदम्।

tataḥ prayāte rājendra karṇe naravarottame. dhanaṃjayam abhiprekṣya dharmarājo 'bravīd idam.

पश्य पार्थ महासेनां धार्तराष्ट्रस्य संयुगे। कर्णेन निर्मितां वीर गुप्तां वीरैर् महारथैः।

paśya pārtha mahāsenāṃ dhārtarāṣṭrasya saṃyuge. karṇena nirmitāṃ vīra guptāṃ vīrair mahārathaiḥ.

हतवीरतमा ह्य् एषा धार्तराष्ट्री महाचमूः। फल्गुशेषा महाबाहो तृणैस् तुल्या मता मम।

hatavīratamā hy eṣā dhārtarāṣṭrī mahācamūḥ. phalguśeṣā mahābāho tṛṇais tulyā matā mama.

एको ह्य् अत्र महेष्वासः सूतपुत्रो व्यवस्थितः। सदेवासुरगन्धर्वैः सकिंनरमहोरगैः। चराचरैस् त्रिभिर् लोकैर् यो ऽजय्यो रथिनां वरः।

eko hy atra maheṣvāsaḥ sūtaputro vyavasthitaḥ. sadevāsuragandharvaiḥ sakiṃnaramahoragaiḥ. carācarais tribhir lokair yo 'jayyo rathināṃ varaḥ.

तं हत्वाद्य महाबाहो विजयस् तव फल्गुन। उद्धृतश् च भवेच् छल्यो मम द्वादशवार्षिकः। एवं ज्ञात्वा महाबाहो व्यूहं व्यूह यथेच्छसि।

taṃ hatvādya mahābāho vijayas tava phalguna. uddhṛtaś ca bhavec chalyo mama dvādaśavārṣikaḥ. evaṃ jñātvā mahābāho vyūhaṃ vyūha yathecchasi.

भ्रातुस् तद् वचनं श्रुत्वा पाण्डवः श्वेतवाहनः। अर्धचन्द्रेण व्यूहेन प्रत्यव्यूहत तां चमूम्।

bhrātus tad vacanaṃ śrutvā pāṇḍavaḥ śvetavāhanaḥ. ardhacandreṇa vyūhena pratyavyūhata tāṃ camūm.

वामपार्श्वे ऽभवद् राजन् भीमसेनो व्यवस्थितः। दक्षिणे च महेष्वासो धृष्टद्युम्नो महाबलः।

vāmapārśve 'bhavad rājan bhīmaseno vyavasthitaḥ. dakṣiṇe ca maheṣvāso dhṛṣṭadyumno mahābalaḥ.

मध्ये व्यूहस्य साक्षात् तु पाण्डवः कृष्णसारथिः। नकुलः सहदेवश् च धर्मराजश् च पृष्ठतः।

madhye vyūhasya sākṣāt tu pāṇḍavaḥ kṛṣṇasārathiḥ. nakulaḥ sahadevaś ca dharmarājaś ca pṛṣṭhataḥ.

चक्ररक्षौ तु पाञ्चाल्यौ युधामन्यूत्तमौजसौ। नार्जुनं जहतुर् युद्धे पाल्यमानौ किरीटिना।

cakrarakṣau tu pāñcālyau yudhāmanyūttamaujasau. nārjunaṃ jahatur yuddhe pālyamānau kirīṭinā.

शेषा नृपतयो वीराः स्थिता व्यूहस्य दंशिताः। यथाभावं यथोत्साहं यथासत्त्वं च भारत।

śeṣā nṛpatayo vīrāḥ sthitā vyūhasya daṃśitāḥ. yathābhāvaṃ yathotsāhaṃ yathāsattvaṃ ca bhārata.

एवम् एतन् महाव्यूहं व्यूह्य भारत पाण्डवाः। तावकाश् च महेष्वासा युद्धायैव मनो दधुः।

evam etan mahāvyūhaṃ vyūhya bhārata pāṇḍavāḥ. tāvakāś ca maheṣvāsā yuddhāyaiva mano dadhuḥ.

दृष्ट्वा व्यूढां तव चमूं सूतपुत्रेण संयुगे। निहतान् पाण्डवान् मेने तव पुत्रः सहान्वयः।

dṛṣṭvā vyūḍhāṃ tava camūṃ sūtaputreṇa saṃyuge. nihatān pāṇḍavān mene tava putraḥ sahānvayaḥ.

तथैव पाण्डवीं सेनां व्यूढां दृष्ट्वा युधिष्ठिरः। धार्तराष्ट्रान् हतान् मेने सकर्णान् वै जनाधिप।

tathaiva pāṇḍavīṃ senāṃ vyūḍhāṃ dṛṣṭvā yudhiṣṭhiraḥ. dhārtarāṣṭrān hatān mene sakarṇān vai janādhipa.

ततः शङ्खाश् च भेर्यश् च पणवानकगोमुखाः। सहसैवाभ्यहन्यन्त सशब्दाश् च समन्ततः।

tataḥ śaṅkhāś ca bheryaś ca paṇavānakagomukhāḥ. sahasaivābhyahanyanta saśabdāś ca samantataḥ.

सेनयोर् उभयो राजन् प्रावाद्यन्त महास्वनाः। सिंहनादश् च संजज्ञे शूराणां जयगृद्धिनाम्।

senayor ubhayo rājan prāvādyanta mahāsvanāḥ. siṃhanādaś ca saṃjajñe śūrāṇāṃ jayagṛddhinām.

हयहेषितशब्दाश् च वारणानां च बृंहितम्। रथनेमिस्वनाश् चोग्राः संबभूवुर् जनाधिप।

hayaheṣitaśabdāś ca vāraṇānāṃ ca bṛṃhitam. rathanemisvanāś cogrāḥ saṃbabhūvur janādhipa.

न द्रोणव्यसनं कश् चिज् जानीते भरतर्षभ। दृष्ट्वा कर्णं महेष्वासं मुखे व्यूहस्य दंशितम्।

na droṇavyasanaṃ kaś cij jānīte bharatarṣabha. dṛṣṭvā karṇaṃ maheṣvāsaṃ mukhe vyūhasya daṃśitam.

उभे सेने महासत्त्वे प्रहृष्टनरकुञ्जरे। योद्धुकामे स्थिते राजन् हन्तुम् अन्योन्यम् अञ्जसा।

ubhe sene mahāsattve prahṛṣṭanarakuñjare. yoddhukāme sthite rājan hantum anyonyam añjasā.

तत्र यत्तौ सुसंरब्धौ दृष्ट्वान्योन्यं व्यवस्थितौ। अनीकमध्ये राजेन्द्र रेजतुः कर्णपाण्डवौ।

tatra yattau susaṃrabdhau dṛṣṭvānyonyaṃ vyavasthitau. anīkamadhye rājendra rejatuḥ karṇapāṇḍavau.

नृत्यमाने तु ते सेने समेयातां परस्परम्। तयोः पक्षैः प्रपक्षैश् च निर्जग्मुर् वै युयुत्सवः।

nṛtyamāne tu te sene sameyātāṃ parasparam. tayoḥ pakṣaiḥ prapakṣaiś ca nirjagmur vai yuyutsavaḥ.

ततः प्रववृते युद्धं नरवारणवाजिनाम्। रथिनां च महाराज अन्योन्यं निघ्नतां दृढम्।

tataḥ pravavṛte yuddhaṃ naravāraṇavājinām. rathināṃ ca mahārāja anyonyaṃ nighnatāṃ dṛḍham.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents