महाभारत 8.29 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←कर्ण पर्व→

←अध्याय 29→

[mh-8-29] • 40 श्लोकाः

संजय उवाच। मद्राधिपस्याधिरथिस् तदैवं; वचो निशम्याप्रियम् अप्रतीतः। उवाच शल्यं विदितं ममैतद्; यथाविधाव् अर्जुनवासुदेवौ।

saṃjaya uvāca. madrādhipasyādhirathis tadaivaṃ; vaco niśamyāpriyam apratītaḥ. uvāca śalyaṃ viditaṃ mamaitad; yathāvidhāv arjunavāsudevau.

शौरे रथं वाहयतो ऽर्जुनस्य; बलं महास्त्राणि च पाण्डवस्य। अहं विजानामि यथावद् अद्य; परोक्षभूतं तव तत् तु शल्य।

śaure rathaṃ vāhayato 'rjunasya; balaṃ mahāstrāṇi ca pāṇḍavasya. ahaṃ vijānāmi yathāvad adya; parokṣabhūtaṃ tava tat tu śalya.

तौ चाप्रधृष्यौ शस्त्रभृतां वरिष्ठौ; व्यपेतभीर् योधयिष्यामि कृष्णौ। पुरा महेन्द्राद्रिवरे समृद्धे। तपस्विनं रामम् उपेत्य शल्य। अस्त्रार्थिनं माद्य शिष्यं गृहाणेत्य्। अथाब्रुवं ब्राह्मणच्छद्मना च। तत्रावसं ब्राह्मण इत्य् अविप्रो। ब्रह्मास्त्रलोभाद् अनृतेन चाहम्। तज् जामदग्न्येन परं महास्त्रं। समन्त्रयुक्तं विहितं ममासीत्। अस्त्रं यदा तद् विदितं ममासीत्। तदाब्रवीद् ब्राह्मणो मां महर्षिः। आपद्गतेनास्त्रम् इदं प्रयोज्यं। त्वया रणे गच्छता साधयेति। संतापयत्य् अभ्यधिकं तु रामाच्; छापो ऽद्य मां ब्राह्मणसत्तमाच् च।

tau cāpradhṛṣyau śastrabhṛtāṃ variṣṭhau; vyapetabhīr yodhayiṣyāmi kṛṣṇau. purā mahendrādrivare samṛddhe. tapasvinaṃ rāmam upetya śalya. astrārthinaṃ mādya śiṣyaṃ gṛhāṇety. athābruvaṃ brāhmaṇacchadmanā ca. tatrāvasaṃ brāhmaṇa ity avipro. brahmāstralobhād anṛtena cāham. taj jāmadagnyena paraṃ mahāstraṃ. samantrayuktaṃ vihitaṃ mamāsīt. astraṃ yadā tad viditaṃ mamāsīt. tadābravīd brāhmaṇo māṃ maharṣiḥ. āpadgatenāstram idaṃ prayojyaṃ. tvayā raṇe gacchatā sādhayeti. saṃtāpayaty abhyadhikaṃ tu rāmāc; chāpo 'dya māṃ brāhmaṇasattamāc ca.

अवात्सं वै ब्राह्मणच्छद्मनाहं; रामे पुरा दिव्यम् अस्त्रं चिकीर्षुः। तत्रापि मे देवराजेन विघ्नो; हितार्थिना फल्गुनस्यैव शल्य।

avātsaṃ vai brāhmaṇacchadmanāhaṃ; rāme purā divyam astraṃ cikīrṣuḥ. tatrāpi me devarājena vighno; hitārthinā phalgunasyaiva śalya.

कृतो ऽवभेदेन ममोरुम् एत्य; प्रविश्य कीटस्य तनुं विरूपाम्। ममोरुम् एत्य प्रबिभेद कीटः। सुप्ते गुरौ तत्र शिरो निधाय। ऊरुप्रभेदाच् च महान् बभूव। शरीरतो मे घनशोणितौघः। गुरोर् भयाच् चापि न चेलिवान् अहं; तच् चावबुद्धो ददृशे स विप्रः। स धैर्ययुक्तं प्रसमीक्ष्य मां वै। न त्वं विप्रः को ऽसि सत्यं वदेति। तस्मै तदात्मानम् अहं यथावद्। आख्यातवान् सूतवदेत्य शल्य।

kṛto 'vabhedena mamorum etya; praviśya kīṭasya tanuṃ virūpām. mamorum etya prabibheda kīṭaḥ. supte gurau tatra śiro nidhāya. ūruprabhedāc ca mahān babhūva. śarīrato me ghanaśoṇitaughaḥ. guror bhayāc cāpi na celivān ahaṃ; tac cāvabuddho dadṛśe sa vipraḥ. sa dhairyayuktaṃ prasamīkṣya māṃ vai. na tvaṃ vipraḥ ko 'si satyaṃ vadeti. tasmai tadātmānam ahaṃ yathāvad. ākhyātavān sūtavadetya śalya.

पृष्टश् चाहं तम् अवोचं महर्षिं; सूतो ऽहम् अस्मीति स मां शशाप। स मां निशम्याथ महातपस्वी। संशप्तवान् रोषपरीतचेताः। सूतोपधाव् आप्तम् इदं त्वयास्त्रं; न कर्मकाले प्रतिभास्यति त्वाम्।

pṛṣṭaś cāhaṃ tam avocaṃ maharṣiṃ; sūto 'ham asmīti sa māṃ śaśāpa. sa māṃ niśamyātha mahātapasvī. saṃśaptavān roṣaparītacetāḥ. sūtopadhāv āptam idaṃ tvayāstraṃ; na karmakāle pratibhāsyati tvām.

अन्यत्र यस्मात् तव मृत्युकालाद्; अब्राह्मणे ब्रह्म न हि ध्रुवं स्यात्। तद् अद्य पर्याप्तम् अतीव शस्त्रम्; अस्मिन् संग्रामे तुमुले तात भीमे। यो ऽयं शल्य भरतेषूपपन्नः। प्रकर्षणः सर्वहरो ऽतिभीमः। सो ऽभिमन्ये क्षत्रियाणां प्रवीरान्। प्रतापिता बलवान् वै विमर्दः। शल्योग्रधन्वानम् अहं वरिष्ठं। तरस्विनं भीमम् असह्यवीर्यम्। सत्यप्रतिज्ञं युधि पाण्डवेयं। धनंजयं मृत्युमुखं नयिष्ये। अस्त्रं हि मे तत् प्रतिपन्नम् अद्य। येन क्षेप्स्ये समरे शत्रुपूगान्। प्रतापिनं बलवन्तं कृतास्त्रं। तम् उग्रधन्वानम् अमितौजसं च। क्रूरं शूरं रौद्रम् अमित्रसाहं। धनंजयं संयुगे ऽहं हनिष्ये। ध्रुवं कुरूणाम् अयम् अन्तकालो। महाभयः शोणितौघप्रवाही। ध्रुवः क्षयः क्षत्रियपुंगवानां। महाभयो ऽयं समुपस्थितो ऽद्य। अस्त्रं हि मे न प्रतिभाम् उपैति। येन क्षयं शत्रुगणान् नयिष्ये। तस्मात् तम् आसादय मद्रराज। दिव्यं धनुर् यस्य महेषवश् च। अस्त्राणि दिव्यानि च सन्ति यस्मिंस्। तस्मिन् रथं प्रापय शीघ्रम् अद्य। श्रोष्यन्तीमं कथ्यमानं विचित्रं। यावद् भूमौ भवितारो मनुष्याः। कर्णः कृष्णौ जघ्निवान् एकवीरः। कृष्णौ कर्णं जघ्निवन्ताव् अथापि।

anyatra yasmāt tava mṛtyukālād; abrāhmaṇe brahma na hi dhruvaṃ syāt. tad adya paryāptam atīva śastram; asmin saṃgrāme tumule tāta bhīme. yo 'yaṃ śalya bharateṣūpapannaḥ. prakarṣaṇaḥ sarvaharo 'tibhīmaḥ. so 'bhimanye kṣatriyāṇāṃ pravīrān. pratāpitā balavān vai vimardaḥ. śalyogradhanvānam ahaṃ variṣṭhaṃ. tarasvinaṃ bhīmam asahyavīryam. satyapratijñaṃ yudhi pāṇḍaveyaṃ. dhanaṃjayaṃ mṛtyumukhaṃ nayiṣye. astraṃ hi me tat pratipannam adya. yena kṣepsye samare śatrupūgān. pratāpinaṃ balavantaṃ kṛtāstraṃ. tam ugradhanvānam amitaujasaṃ ca. krūraṃ śūraṃ raudram amitrasāhaṃ. dhanaṃjayaṃ saṃyuge 'haṃ haniṣye. dhruvaṃ kurūṇām ayam antakālo. mahābhayaḥ śoṇitaughapravāhī. dhruvaḥ kṣayaḥ kṣatriyapuṃgavānāṃ. mahābhayo 'yaṃ samupasthito 'dya. astraṃ hi me na pratibhām upaiti. yena kṣayaṃ śatrugaṇān nayiṣye. tasmāt tam āsādaya madrarāja. divyaṃ dhanur yasya maheṣavaś ca. astrāṇi divyāni ca santi yasmiṃs. tasmin rathaṃ prāpaya śīghram adya. śroṣyantīmaṃ kathyamānaṃ vicitraṃ. yāvad bhūmau bhavitāro manuṣyāḥ. karṇaḥ kṛṣṇau jaghnivān ekavīraḥ. kṛṣṇau karṇaṃ jaghnivantāv athāpi.

अपां पतिर् वेगवान् अप्रमेयो; निमज्जयिष्यन् निवहान् प्रजानाम्। महानगं यः कुरुते समुद्रं; वेलैव तं वारयत्य् अप्रमेयम्।

apāṃ patir vegavān aprameyo; nimajjayiṣyan nivahān prajānām. mahānagaṃ yaḥ kurute samudraṃ; velaiva taṃ vārayaty aprameyam.

प्रमुञ्चन्तं बाणसंघान् अमोघान्; मर्मच्छिदो वीरहणः सपत्रान्। कुन्तीपुत्रं प्रतियोत्स्यामि युद्धे; ज्याकर्षिणाम् उत्तमम् अद्य लोके।

pramuñcantaṃ bāṇasaṃghān amoghān; marmacchido vīrahaṇaḥ sapatrān. kuntīputraṃ pratiyotsyāmi yuddhe; jyākarṣiṇām uttamam adya loke.

एवं बलेनातिबलं महास्त्रं; समुद्रकल्पं सुदुरापम् उग्रम्। शरौघिणं पार्थिवान् मज्जयन्तं; वेलेव पार्थम् इषुभिः संसहिष्ये।

evaṃ balenātibalaṃ mahāstraṃ; samudrakalpaṃ sudurāpam ugram. śaraughiṇaṃ pārthivān majjayantaṃ; veleva pārtham iṣubhiḥ saṃsahiṣye.

अद्याहवे यस्य न तुल्यम् अन्यं; मन्ये मनुष्यं धनुर् आददानम्। सुरासुरान् वै युधि यो जयेत; तेनाद्य मे पश्य युद्धं सुघोरम्।

adyāhave yasya na tulyam anyaṃ; manye manuṣyaṃ dhanur ādadānam. surāsurān vai yudhi yo jayeta; tenādya me paśya yuddhaṃ sughoram.

अतिमानी पाण्डवो युद्धकामो; अमानुषैर् एष्यति मे महास्त्रैः। तस्यास्त्रम् अस्त्रैर् अभिहत्य संख्ये; शरोत्तमैः पातयिष्यामि पार्थम्।

atimānī pāṇḍavo yuddhakāmo; amānuṣair eṣyati me mahāstraiḥ. tasyāstram astrair abhihatya saṃkhye; śarottamaiḥ pātayiṣyāmi pārtham.

दिवाकरेणापि समं तपन्तं; समाप्तरश्मिं यशसा ज्वलन्तम्। सहस्ररश्मिप्रतिमं ज्वलन्तं। दिशश् च सर्वाः प्रतपन्तम् उग्रम्। तमोनुदं मेघ इवातिमात्रो; धनंजयं छादयिष्यामि बाणैः।

divākareṇāpi samaṃ tapantaṃ; samāptaraśmiṃ yaśasā jvalantam. sahasraraśmipratimaṃ jvalantaṃ. diśaś ca sarvāḥ pratapantam ugram. tamonudaṃ megha ivātimātro; dhanaṃjayaṃ chādayiṣyāmi bāṇaiḥ.

वैश्वानरं धूमशिखं ज्वलन्तं; तेजस्विनं लोकम् इमं दहन्तम्। मेघो भूत्वा शरवर्षैर् यथाग्निं; तथा पार्थं शमयिष्यामि युद्धे। आशीविषं दुर्धरम् अप्रमेयं। सुतीक्ष्णदंष्ट्रं ज्वलनप्रभावम्। क्रोधप्रदीप्तं त्व् अहितं महान्तं। कुन्तीपुत्रं शमयिष्यामि भल्लैः।

vaiśvānaraṃ dhūmaśikhaṃ jvalantaṃ; tejasvinaṃ lokam imaṃ dahantam. megho bhūtvā śaravarṣair yathāgniṃ; tathā pārthaṃ śamayiṣyāmi yuddhe. āśīviṣaṃ durdharam aprameyaṃ. sutīkṣṇadaṃṣṭraṃ jvalanaprabhāvam. krodhapradīptaṃ tv ahitaṃ mahāntaṃ. kuntīputraṃ śamayiṣyāmi bhallaiḥ.

प्रमाथिनं बलवन्तं प्रहारिणं; प्रभञ्जनं मातरिश्वानम् उग्रम्। युद्धे सहिष्ये हिमवान् इवाचलो; धनंजयं क्रुद्धम् अमृष्यमाणम्।

pramāthinaṃ balavantaṃ prahāriṇaṃ; prabhañjanaṃ mātariśvānam ugram. yuddhe sahiṣye himavān ivācalo; dhanaṃjayaṃ kruddham amṛṣyamāṇam.

विशारदं रथमार्गेष्व् असक्तं; धुर्यं नित्यं समरेषु प्रवीरम्। लोके वरं सर्वधनुर्धराणां; धनंजयं संयुगे संसहिष्ये।

viśāradaṃ rathamārgeṣv asaktaṃ; dhuryaṃ nityaṃ samareṣu pravīram. loke varaṃ sarvadhanurdharāṇāṃ; dhanaṃjayaṃ saṃyuge saṃsahiṣye.

अद्याहवे यस्य न तुल्यम् अन्यं; मध्येमनुष्यं धनुर् आददानम्। सर्वाम् इमां यः पृथिवीं सहेत; तथा विद्वान् योत्स्यमानो ऽस्मि तेन।

adyāhave yasya na tulyam anyaṃ; madhyemanuṣyaṃ dhanur ādadānam. sarvām imāṃ yaḥ pṛthivīṃ saheta; tathā vidvān yotsyamāno 'smi tena.

यः सर्वभूतानि सदेवकानि; प्रस्थे ऽजयत् खाण्डवे सव्यसाची। को जीवितं रक्षमाणो हि तेन; युयुत्सते माम् ऋते मानुषो ऽन्यः। मानी कृतास्त्रः कृतहस्तयोगो। दिव्यास्त्रविच् छ्वेतहयः प्रमाथी। तस्याहम् अद्यातिरथस्य कायाच्। छिरो हरिष्यामि शितैः पृषत्कैः। योत्स्याम्य् एनं शल्य धनंजयं वै। मृत्युं पुरस्कृत्य रणे जयं वा। अन्यो हि न ह्य् एकरथेन मर्त्यो। युध्येत यः पाण्डवम् इन्द्रकल्पम्।

yaḥ sarvabhūtāni sadevakāni; prasthe 'jayat khāṇḍave savyasācī. ko jīvitaṃ rakṣamāṇo hi tena; yuyutsate mām ṛte mānuṣo 'nyaḥ. mānī kṛtāstraḥ kṛtahastayogo. divyāstravic chvetahayaḥ pramāthī. tasyāham adyātirathasya kāyāc. chiro hariṣyāmi śitaiḥ pṛṣatkaiḥ. yotsyāmy enaṃ śalya dhanaṃjayaṃ vai. mṛtyuṃ puraskṛtya raṇe jayaṃ vā. anyo hi na hy ekarathena martyo. yudhyeta yaḥ pāṇḍavam indrakalpam.

अहं तस्य पौरुषं पाण्डवस्य; ब्रूयां हृष्टः समितौ क्षत्रियाणाम्। किं त्वं मूर्खः प्रभषन् मूढचेता; माम् अवोचः पौरुषम् अर्जुनस्य।

ahaṃ tasya pauruṣaṃ pāṇḍavasya; brūyāṃ hṛṣṭaḥ samitau kṣatriyāṇām. kiṃ tvaṃ mūrkhaḥ prabhaṣan mūḍhacetā; mām avocaḥ pauruṣam arjunasya.

अप्रियो यः परुषो निष्ठुरो हि; क्षुद्रः क्षेप्ता क्षमिणश् चाक्षमावान्। हन्याम् अहं तादृशानां शतानि; क्षमामि त्वां क्षमया कालयोगात्।

apriyo yaḥ paruṣo niṣṭhuro hi; kṣudraḥ kṣeptā kṣamiṇaś cākṣamāvān. hanyām ahaṃ tādṛśānāṃ śatāni; kṣamāmi tvāṃ kṣamayā kālayogāt.

अवोचस् त्वं पाण्डवार्थे ऽप्रियाणि; प्रधर्षयन् मां मूढवत् पापकर्मन्। मय्य् आर्जवे जिह्मगतिर् हतस् त्वं; मित्रद्रोही सप्तपदं हि मित्रम्।

avocas tvaṃ pāṇḍavārthe 'priyāṇi; pradharṣayan māṃ mūḍhavat pāpakarman. mayy ārjave jihmagatir hatas tvaṃ; mitradrohī saptapadaṃ hi mitram.

कालस् त्व् अयं मृत्युमयो ऽतिदारुणो; दुर्योधनो युद्धम् उपागमद् यत्। तस्यार्थसिद्धिम् अभिकाङ्क्षमाणस्; तम् अभ्येष्ये यत्र नैकान्त्यम् अस्ति। तथाप्य् अहं पाण्डववासुदेवौ। योत्स्ये रणे मद्विधस्यैव कर्म। न प्राकृतः सज्जते वै कदा चिद्। यः प्रत्युदीयात् कृष्णधनंजयौ तौ।

kālas tv ayaṃ mṛtyumayo 'tidāruṇo; duryodhano yuddham upāgamad yat. tasyārthasiddhim abhikāṅkṣamāṇas; tam abhyeṣye yatra naikāntyam asti. tathāpy ahaṃ pāṇḍavavāsudevau. yotsye raṇe madvidhasyaiva karma. na prākṛtaḥ sajjate vai kadā cid. yaḥ pratyudīyāt kṛṣṇadhanaṃjayau tau.

मित्रं मिदेर् नन्दतेः प्रीयतेर् वा; संत्रायतेर् मानद मोदतेर् वा। प्रमीयते भजतेर् यच् च मित्रं। तच् चापि सर्वं मम दुर्योधने ऽस्ति। मित्रं मित्रैर् नन्द्यते प्रीयते वा। संत्रायते मानद मोदते वा। ब्रवीति तच् चामुत विप्रपूर्वात्; तच् चापि सर्वं मम दुर्योधने ऽस्ति।

mitraṃ mider nandateḥ prīyater vā; saṃtrāyater mānada modater vā. pramīyate bhajater yac ca mitraṃ. tac cāpi sarvaṃ mama duryodhane 'sti. mitraṃ mitrair nandyate prīyate vā. saṃtrāyate mānada modate vā. bravīti tac cāmuta viprapūrvāt; tac cāpi sarvaṃ mama duryodhane 'sti.

शत्रुः शदेः शासतेः शायतेर् वा; शृणातेर् वा श्वयतेर् वापि सर्गे। उपसर्गाद् बहुधा सूदतेश् च; प्रायेण सर्वं त्वयि तच् च मह्यम्। शान्ते शत्रौ शासते कौरवेन्द्रो। भूमिं सर्वां सर्वसंपत्समृद्धाम्। प्रायेण त्वं वेत्सि शल्य प्रभावं। दुर्योधनार्थं युध्यतो मे नरेन्द्र। यशोर्थम् अर्थार्थम् अथेतरार्थं। तस्माद् अहं पाण्डववासुदेवौ।

śatruḥ śadeḥ śāsateḥ śāyater vā; śṛṇāter vā śvayater vāpi sarge. upasargād bahudhā sūdateś ca; prāyeṇa sarvaṃ tvayi tac ca mahyam. śānte śatrau śāsate kauravendro. bhūmiṃ sarvāṃ sarvasaṃpatsamṛddhām. prāyeṇa tvaṃ vetsi śalya prabhāvaṃ. duryodhanārthaṃ yudhyato me narendra. yaśortham arthārtham athetarārthaṃ. tasmād ahaṃ pāṇḍavavāsudevau.

दुर्योधनार्थं तव चाप्रियार्थं; यशोर्थम् आत्मार्थम् अपीश्वरार्थम्। तस्माद् अहं पाण्डववासुदेवौ; योत्स्ये यत्नात् कर्म तत् पश्य मे ऽद्य। याहि तत्त्वं संगतः पाण्डवेन। धनंजयं मृत्युलोकं नयिष्ये। तया चाहं मृत्युलोकं गमिष्ये। यस्माद् उपात्तं भार्गवाद् अस्त्रवृन्दम्। तस्माद् अस्त्रं शत्रुसंघे प्रमामि [?]। शल्याद्याहं संगतः पाण्डवेन। मुच्येयं चेज् जीवमानः कथं चित्। शश्वन् मृत्योः स्याम् अनाधृष्यरूपो। व्यक्तं तस्मात् संयुगाद् विप्रमुक्तः।

duryodhanārthaṃ tava cāpriyārthaṃ; yaśortham ātmārtham apīśvarārtham. tasmād ahaṃ pāṇḍavavāsudevau; yotsye yatnāt karma tat paśya me 'dya. yāhi tattvaṃ saṃgataḥ pāṇḍavena. dhanaṃjayaṃ mṛtyulokaṃ nayiṣye. tayā cāhaṃ mṛtyulokaṃ gamiṣye. yasmād upāttaṃ bhārgavād astravṛndam. tasmād astraṃ śatrusaṃghe pramāmi [?]. śalyādyāhaṃ saṃgataḥ pāṇḍavena. mucyeyaṃ cej jīvamānaḥ kathaṃ cit. śaśvan mṛtyoḥ syām anādhṛṣyarūpo. vyaktaṃ tasmāt saṃyugād vipramuktaḥ.

अस्त्राणि पश्याद्य ममोत्तमानि; ब्राह्माणि दिव्यान्य् अथ मानुषाणि। आसादयिष्याम्य् अहम् उग्रवीर्यं; द्विपोत्तमं मत्तम् इवाभिमत्तः।

astrāṇi paśyādya mamottamāni; brāhmāṇi divyāny atha mānuṣāṇi. āsādayiṣyāmy aham ugravīryaṃ; dvipottamaṃ mattam ivābhimattaḥ.

अस्त्रं ब्राह्मं मनसा तद् ध्य् अजय्यं; क्षेप्स्ये पार्थायाप्रतिमं जयाय। तेनापि मे नैव मुच्येत युद्धे; न चेत् पतेद् विषमे मे ऽद्य चक्रम्।

astraṃ brāhmaṃ manasā tad dhy ajayyaṃ; kṣepsye pārthāyāpratimaṃ jayāya. tenāpi me naiva mucyeta yuddhe; na cet pated viṣame me 'dya cakram.

वैवस्वताद् दण्डहस्ताद् वरुणाद् वापि पाशिनः। सगदाद् वा धनपतेः सवज्राद् वापि वासवात्।

vaivasvatād daṇḍahastād varuṇād vāpi pāśinaḥ. sagadād vā dhanapateḥ savajrād vāpi vāsavāt.

नान्यस्माद् अपि कस्माच् चिद् बिभिमो ह्य् आततायिनः। इति शल्य विजानीहि यथा नाहं बिभेम्य् अभीः।

nānyasmād api kasmāc cid bibhimo hy ātatāyinaḥ. iti śalya vijānīhi yathā nāhaṃ bibhemy abhīḥ.

तस्माद् भयं न मे पार्थान् नापि चैव जनार्दनात्। अद्य युद्धं हि ताभ्यां मे संपराये भविष्यति। कदा चिद् विजयस्याहम् अस्त्रहेतोर् अटन् नृप। अज्ञानाद् धि क्षिपन् बाणान् घोररूपान् भयानकान्।

tasmād bhayaṃ na me pārthān nāpi caiva janārdanāt. adya yuddhaṃ hi tābhyāṃ me saṃparāye bhaviṣyati. kadā cid vijayasyāham astrahetor aṭan nṛpa. ajñānād dhi kṣipan bāṇān ghorarūpān bhayānakān.

श्वभ्रे ते पततां चक्रम् इति मे ब्राह्मणो ऽवदत्। युध्यमानस्य संग्रामे प्राप्तस्यैकायने भयम्।

śvabhre te patatāṃ cakram iti me brāhmaṇo 'vadat. yudhyamānasya saṃgrāme prāptasyaikāyane bhayam.

तस्माद् बिभेमि बलवद् ब्राह्मणव्याहृताद् अहम्। एते हि सोमराजान ईश्वराः सुखदुःखयोः। अदां तस्मै गोसहस्रं बलीवर्दांश् च षट्शतान्। प्रसादं न लेभे शल्य ब्राह्मणान् मद्रकेश्वर। कदा चिद् ब्राह्मणस्याथ होमधेनोर् अहं नृप। अजानन्न् अक्षिपं बाणं घोररूपं भयानकम्।

tasmād bibhemi balavad brāhmaṇavyāhṛtād aham. ete hi somarājāna īśvarāḥ sukhaduḥkhayoḥ. adāṃ tasmai gosahasraṃ balīvardāṃś ca ṣaṭśatān. prasādaṃ na lebhe śalya brāhmaṇān madrakeśvara. kadā cid brāhmaṇasyātha homadhenor ahaṃ nṛpa. ajānann akṣipaṃ bāṇaṃ ghorarūpaṃ bhayānakam.

होमधेन्वा वत्सम् अस्य प्रमत्त इषुणाहनम्। चरन्तम् अजने शल्य ब्राह्मणात् तपसो निधेः। यस्मात् त्वया प्रमत्तेन होमधेन्वा हतः सुतः। यस्माद् वत्स त्वया चात्र होमधेन्वा हतः सुतः। तस्मात् त्वम् अपि राधेय वाक्शल्यं महद् आप्नुहि। श्वभ्रे ते पतिता चक्रं। युध्यमानस्य शत्रुणा। प्राप्त एकायने काले मृत्युसाधारणे त्वयि। स्पर्धसे येन संग्रामे यदर्थं घटसे ऽनिशम्। तत एव ध्रुवं मृत्युं सूत प्राप्स्यसि संयुगे। अहं प्रसादयां चक्रे ब्राह्मणं संशितव्रतम्। गवां दशशतं वित्तं बलीवर्दांश् च षट्शतम्। प्रयच्छन्न् आलभं कामं ब्राह्मणात् तम् अहं तदा। दासीशतं निष्ककण्ठं शतम् अश्वतरीरथान्। कन्यानां निष्ककण्ठीनां सहस्रं समलंकृतम्। शल्यम् उद्धर्तुम् आयान्तं।

homadhenvā vatsam asya pramatta iṣuṇāhanam. carantam ajane śalya brāhmaṇāt tapaso nidheḥ. yasmāt tvayā pramattena homadhenvā hataḥ sutaḥ. yasmād vatsa tvayā cātra homadhenvā hataḥ sutaḥ. tasmāt tvam api rādheya vākśalyaṃ mahad āpnuhi. śvabhre te patitā cakraṃ. yudhyamānasya śatruṇā. prāpta ekāyane kāle mṛtyusādhāraṇe tvayi. spardhase yena saṃgrāme yadarthaṃ ghaṭase 'niśam. tata eva dhruvaṃ mṛtyuṃ sūta prāpsyasi saṃyuge. ahaṃ prasādayāṃ cakre brāhmaṇaṃ saṃśitavratam. gavāṃ daśaśataṃ vittaṃ balīvardāṃś ca ṣaṭśatam. prayacchann ālabhaṃ kāmaṃ brāhmaṇāt tam ahaṃ tadā. dāsīśataṃ niṣkakaṇṭhaṃ śatam aśvatarīrathān. kanyānāṃ niṣkakaṇṭhīnāṃ sahasraṃ samalaṃkṛtam. śalyam uddhartum āyāntaṃ.

ईषादन्तान् सप्तशतान् दासीदासशतानि च। कुञ्जरान् षष्टिहायनान्। अश्वानां च सहस्रे द्वे। ददतो द्विजमुख्याय प्रसादं न चकार मे।

īṣādantān saptaśatān dāsīdāsaśatāni ca. kuñjarān ṣaṣṭihāyanān. aśvānāṃ ca sahasre dve. dadato dvijamukhyāya prasādaṃ na cakāra me.

कृष्णानां श्वेतवत्सानां सहस्राणि चतुर्दश। आहरन् न लभे तस्मात् प्रसादं द्विजसत्तमात्।

kṛṣṇānāṃ śvetavatsānāṃ sahasrāṇi caturdaśa. āharan na labhe tasmāt prasādaṃ dvijasattamāt.

ऋद्धं गेहं सर्वकामैर् यच् च मे वसु किं चन। तत् सर्वम् अस्मै सत्कृत्य प्रयच्छामि न चेच्छति। यत् किं चिन् मामकं वित्तं त्वदधीनं करोमि तत्। इति मां याचमानं वै ब्राह्मणः प्रत्यवारयत्। क्रोधदीप्तेक्षणः शल्य निर्दहान्न् इव चक्षुषा।

ṛddhaṃ gehaṃ sarvakāmair yac ca me vasu kiṃ cana. tat sarvam asmai satkṛtya prayacchāmi na cecchati. yat kiṃ cin māmakaṃ vittaṃ tvadadhīnaṃ karomi tat. iti māṃ yācamānaṃ vai brāhmaṇaḥ pratyavārayat. krodhadīptekṣaṇaḥ śalya nirdahānn iva cakṣuṣā.

ततो ऽब्रवीन् मां याचन्तम् अपराद्धं प्रयत्नतः। व्याहृतं यन् मया सूत तत् तथा न तद् अन्यथा।

tato 'bravīn māṃ yācantam aparāddhaṃ prayatnataḥ. vyāhṛtaṃ yan mayā sūta tat tathā na tad anyathā.

अनृतोक्तं प्रजा हन्यात् ततः पापम् अवाप्नुयात्। तस्माद् धर्माभिरक्षार्थं नानृतं वक्तुम् उत्सहे।

anṛtoktaṃ prajā hanyāt tataḥ pāpam avāpnuyāt. tasmād dharmābhirakṣārthaṃ nānṛtaṃ vaktum utsahe.

मा त्वं ब्रह्मगतिं हिंस्याः प्रायश्चित्तं कृतं त्वया। नैतद् अव्याहृतं कुर्यात् सर्वलोको ऽपि सूतज। यन् मयोक्तं सरोषेण गच्छ सूतज मा चिरम्। इति माम् असकृत् क्रुद्धः स उवाच द्विजोत्तमः। एते हि सोमराजान ईश्वराः सुखदुःखयोः। नाहं बिभेमि बीभत्सोर् न शल्य मधुसूदनात्। तस्माद् बिभेम्य् अहं शापात् तेन सत्येन ते शपे। सह युद्धं समेताभ्याम् अद्येदं समुपस्थितम्। युद्धे ऽस्मिञ् जीवितं मे ऽद्य शल्य संशयम् आगतम्। शक्रो ऽप्य् अमरराट् ताभ्याम् उपगम्याहवं सह। संशयं परमं गच्छेत् कथं वा मन्यते भवान्। मद्वाक्यं नानृतं लोके कश् चित् कुर्यात् समाप्नुहि।

mā tvaṃ brahmagatiṃ hiṃsyāḥ prāyaścittaṃ kṛtaṃ tvayā. naitad avyāhṛtaṃ kuryāt sarvaloko 'pi sūtaja. yan mayoktaṃ saroṣeṇa gaccha sūtaja mā ciram. iti mām asakṛt kruddhaḥ sa uvāca dvijottamaḥ. ete hi somarājāna īśvarāḥ sukhaduḥkhayoḥ. nāhaṃ bibhemi bībhatsor na śalya madhusūdanāt. tasmād bibhemy ahaṃ śāpāt tena satyena te śape. saha yuddhaṃ sametābhyām adyedaṃ samupasthitam. yuddhe 'smiñ jīvitaṃ me 'dya śalya saṃśayam āgatam. śakro 'py amararāṭ tābhyām upagamyāhavaṃ saha. saṃśayaṃ paramaṃ gacchet kathaṃ vā manyate bhavān. madvākyaṃ nānṛtaṃ loke kaś cit kuryāt samāpnuhi.

इत्य् एतत् ते मया प्रोक्तं क्षिप्तेनापि सुहृत्तया। जानामि त्वाधिक्षिपन्तं जोषम् आस्स्वोत्तरं शृणु।

ity etat te mayā proktaṃ kṣiptenāpi suhṛttayā. jānāmi tvādhikṣipantaṃ joṣam āssvottaraṃ śṛṇu.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents