महाभारत 8.26 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←कर्ण पर्व→

←अध्याय 26→

[mh-8-26] • 74 श्लोकाः

दुर्योधन उवाच। अयं ते कर्ण सारथ्यं मद्रराजः करिष्यति। कृष्णाद् अभ्यधिको यन्ता देवेन्द्रस्येव मातलिः।

duryodhana uvāca. ayaṃ te karṇa sārathyaṃ madrarājaḥ kariṣyati. kṛṣṇād abhyadhiko yantā devendrasyeva mātaliḥ.

यथा हरिहयैर् युक्तं संगृह्णाति स मातलिः। शल्यस् तव तथाद्यायं संयन्ता रथवाजिनाम्।

yathā harihayair yuktaṃ saṃgṛhṇāti sa mātaliḥ. śalyas tava tathādyāyaṃ saṃyantā rathavājinām.

योधे त्वयि रथस्थे च मद्रराजे च सारथौ। रथश्रेष्ठो ध्रुवं संख्ये पार्थो नाभिभविष्यति।

yodhe tvayi rathasthe ca madrarāje ca sārathau. rathaśreṣṭho dhruvaṃ saṃkhye pārtho nābhibhaviṣyati.

संजय उवाच। ततो दुर्योधनो भूयो मद्रराजं तरस्विनम्। उवाच राजन् संग्रामे संयच्छन्तं हयोत्तमान्। ऽध्युषिते पर्युपस्थिते। कर्णस्य यच्छ संग्रामे।

saṃjaya uvāca. tato duryodhano bhūyo madrarājaṃ tarasvinam. uvāca rājan saṃgrāme saṃyacchantaṃ hayottamān. 'dhyuṣite paryupasthite. karṇasya yaccha saṃgrāme.

त्वयाभिगुप्तो राधेयो विजेष्यति धनंजयम्। इत्य् उक्तो रथम् आस्थाय तथेति प्राह भारत।

tvayābhigupto rādheyo vijeṣyati dhanaṃjayam. ity ukto ratham āsthāya tatheti prāha bhārata.

शल्ये ऽभ्युपगते कर्णः सारथिं सुमनो ऽब्रवीत्। स्वं सूत स्यन्दनं मह्यं कल्पयेत्य् असकृत् त्वरन्।

śalye 'bhyupagate karṇaḥ sārathiṃ sumano 'bravīt. svaṃ sūta syandanaṃ mahyaṃ kalpayety asakṛt tvaran.

ततो जैत्रं रथवरं गन्धर्वनगरोपमम्। विधिवत् कल्पितं भर्त्रे जयेत्य् उक्त्वा न्यवेदयत्।

tato jaitraṃ rathavaraṃ gandharvanagaropamam. vidhivat kalpitaṃ bhartre jayety uktvā nyavedayat.

तं रथं रथिनां श्रेष्ठः कर्णो ऽभ्यर्च्य यथाविधि। संपादितं ब्रह्मविदा पूर्वम् एव पुरोधसा।

taṃ rathaṃ rathināṃ śreṣṭhaḥ karṇo 'bhyarcya yathāvidhi. saṃpāditaṃ brahmavidā pūrvam eva purodhasā.

कृत्वा प्रदक्षिणं यत्नाद् उपस्थाय च भास्करम्। समीपस्थं मद्रराजं समारोपयद् अग्रतः।

kṛtvā pradakṣiṇaṃ yatnād upasthāya ca bhāskaram. samīpasthaṃ madrarājaṃ samāropayad agrataḥ.

ततः कर्णस्य दुर्धर्षं स्यन्दनप्रवरं महत्। आरुरोह महातेजाः शल्यः सिंह इवाचलम्।

tataḥ karṇasya durdharṣaṃ syandanapravaraṃ mahat. āruroha mahātejāḥ śalyaḥ siṃha ivācalam.

ततः शल्यास्थितं राजन् कर्णः स्वरथम् उत्तमम्। अध्यतिष्ठद् यथाम्भोदं विद्युत्वन्तं दिवाकरः।

tataḥ śalyāsthitaṃ rājan karṇaḥ svaratham uttamam. adhyatiṣṭhad yathāmbhodaṃ vidyutvantaṃ divākaraḥ.

ताव् एकरथम् आरूढाव् आदित्याग्निसमत्विषौ। व्यभ्राजेतां यथा मेघं सूर्याग्नी सहितौ दिवि।

tāv ekaratham ārūḍhāv ādityāgnisamatviṣau. vyabhrājetāṃ yathā meghaṃ sūryāgnī sahitau divi.

संस्तूयमानौ तौ वीरौ तदास्तां द्युतिमत्तरौ। ऋत्विक् सदस्यैर् इन्द्राग्नी हूयमानाव् इवाध्वरे।

saṃstūyamānau tau vīrau tadāstāṃ dyutimattarau. ṛtvik sadasyair indrāgnī hūyamānāv ivādhvare.

स शल्यसंगृहीताश्वे रथे कर्णः स्थितो ऽभवत्। धनुर् विस्फारयन् घोरं परिवेषीव भास्करः।

sa śalyasaṃgṛhītāśve rathe karṇaḥ sthito 'bhavat. dhanur visphārayan ghoraṃ pariveṣīva bhāskaraḥ.

आस्थितः स रथश्रेष्ठं कर्णः शरगभस्तिमान्। प्रबभौ पुरुषव्याघ्रो मन्दरस्थ इवांशुमान्।

āsthitaḥ sa rathaśreṣṭhaṃ karṇaḥ śaragabhastimān. prababhau puruṣavyāghro mandarastha ivāṃśumān.

तं रथस्थं महावीरं यान्तं चामिततेजसम्। दुर्योधनः स्म राधेयम् इदं वचनम् अब्रवीत्।

taṃ rathasthaṃ mahāvīraṃ yāntaṃ cāmitatejasam. duryodhanaḥ sma rādheyam idaṃ vacanam abravīt.

अकृतं द्रोणभीष्माभ्यां दुष्करं कर्म संयुगे। कुरुष्वाधिरथे वीर मिषतां सर्वधन्विनाम्।

akṛtaṃ droṇabhīṣmābhyāṃ duṣkaraṃ karma saṃyuge. kuruṣvādhirathe vīra miṣatāṃ sarvadhanvinām.

मनोगतं मम ह्य् आसीद् भीष्मद्रोणौ महारथौ। अर्जुनं भीमसेनं च निहन्ताराव् इति ध्रुवम्।

manogataṃ mama hy āsīd bhīṣmadroṇau mahārathau. arjunaṃ bhīmasenaṃ ca nihantārāv iti dhruvam.

ताभ्यां यद् अकृतं वीर वीरकर्म महामृधे। तत् कर्म कुरु राधेय वज्रपाणिर् इवापरः।

tābhyāṃ yad akṛtaṃ vīra vīrakarma mahāmṛdhe. tat karma kuru rādheya vajrapāṇir ivāparaḥ.

गृहाण धर्मराजं वा जहि वा त्वं धनंजयम्। भीमसेनं च राधेय माद्रीपुत्रौ यमाव् अपि।

gṛhāṇa dharmarājaṃ vā jahi vā tvaṃ dhanaṃjayam. bhīmasenaṃ ca rādheya mādrīputrau yamāv api.

जयश् च ते ऽस्तु भद्रं च प्रयाहि पुरुषर्षभ। पाण्डुपुत्रस्य सैन्यानि कुरु सर्वाणि भस्मसात्।

jayaś ca te 'stu bhadraṃ ca prayāhi puruṣarṣabha. pāṇḍuputrasya sainyāni kuru sarvāṇi bhasmasāt.

ततस् तूर्यसहस्राणि भेरीणाम् अयुतानि च। वाद्यमानान्य् अरोचन्त मेघशब्दा यथा दिवि।

tatas tūryasahasrāṇi bherīṇām ayutāni ca. vādyamānāny arocanta meghaśabdā yathā divi.

प्रतिगृह्य तु तद् वाक्यं रथस्थो रथसत्तमः। अभ्यभाषत राधेयः शल्यं युद्धविशारदम्।

pratigṛhya tu tad vākyaṃ rathastho rathasattamaḥ. abhyabhāṣata rādheyaḥ śalyaṃ yuddhaviśāradam.

चोदयाश्वान् महाबाहो यावद् धन्मि धनंजयम्। भीमसेनं यमौ चोभौ राजानं च युधिष्ठिरम्।

codayāśvān mahābāho yāvad dhanmi dhanaṃjayam. bhīmasenaṃ yamau cobhau rājānaṃ ca yudhiṣṭhiram.

अद्य पश्यतु मे शल्य बाहुवीर्यं धनंजयः। अस्यतः कङ्कपत्राणां सहस्राणि शतानि च।

adya paśyatu me śalya bāhuvīryaṃ dhanaṃjayaḥ. asyataḥ kaṅkapatrāṇāṃ sahasrāṇi śatāni ca.

अद्य क्षेप्स्याम्य् अहं शल्य शरान् परमतेजनान्। पाण्डवान् सजनार्दनान्। संयोक्ष्यामि रणे शल्य। पाण्डवानां विनाशाय दुर्योधनजयाय च। संजय उवाच। एतच् छ्रुत्वा वचस् तस्य शल्यः कर्णं वचो ऽब्रवीत्।

adya kṣepsyāmy ahaṃ śalya śarān paramatejanān. pāṇḍavān sajanārdanān. saṃyokṣyāmi raṇe śalya. pāṇḍavānāṃ vināśāya duryodhanajayāya ca. saṃjaya uvāca. etac chrutvā vacas tasya śalyaḥ karṇaṃ vaco 'bravīt.

शल्य उवाच। सूतपुत्र कथं नु त्वं पाण्डवान् अवमन्यसे। सर्वास्त्रज्ञान् महेष्वासान् सर्वान् एव महारथान्।

śalya uvāca. sūtaputra kathaṃ nu tvaṃ pāṇḍavān avamanyase. sarvāstrajñān maheṣvāsān sarvān eva mahārathān.

अनिवर्तिनो महाभागान् अजेयान् सत्यविक्रमान्। अपि संजनयेयुर् ये भयं साक्षाच् छतक्रतोः।

anivartino mahābhāgān ajeyān satyavikramān. api saṃjanayeyur ye bhayaṃ sākṣāc chatakratoḥ.

यदा श्रोष्यसि निर्घोषं विस्फूर्जितम् इवाशनेः। राधेय गाण्डिवस्याजौ तदा नैवं वदिष्यसि। यदा द्रक्ष्यसि भीमेन कुञ्जरानीकम् आहवे। विशीर्णदन्तं निहतं तदा नैवं वदिष्यसि। यदा द्रक्ष्यसि संग्रामे धर्मपुत्रं यमौ तथा। शितैः पृषत्कैः कुर्वाणान् अभ्रच्छायाम् इवाम्बरे। अस्यतः क्षिण्वतश् चारीन् लघुहस्तान् दुरासदान्। पार्थिवान् अपि चान्यांस् त्वं तदा नैवं वदिष्यसि।

yadā śroṣyasi nirghoṣaṃ visphūrjitam ivāśaneḥ. rādheya gāṇḍivasyājau tadā naivaṃ vadiṣyasi. yadā drakṣyasi bhīmena kuñjarānīkam āhave. viśīrṇadantaṃ nihataṃ tadā naivaṃ vadiṣyasi. yadā drakṣyasi saṃgrāme dharmaputraṃ yamau tathā. śitaiḥ pṛṣatkaiḥ kurvāṇān abhracchāyām ivāmbare. asyataḥ kṣiṇvataś cārīn laghuhastān durāsadān. pārthivān api cānyāṃs tvaṃ tadā naivaṃ vadiṣyasi.

संजय उवाच। अनादृत्य तु तद् वाक्यं मद्रराजेन भाषितम्। द्रक्ष्यस्य् अद्येत्य् अवोचद् वै शल्यं कर्णो नरेश्वर।

saṃjaya uvāca. anādṛtya tu tad vākyaṃ madrarājena bhāṣitam. drakṣyasy adyety avocad vai śalyaṃ karṇo nareśvara.

दृष्ट्वा कर्णं महेष्वासं युयुत्सुं समवस्थितम्। चुक्रुशुः कुरवः सर्वे हृष्टरूपाः परंतप।

dṛṣṭvā karṇaṃ maheṣvāsaṃ yuyutsuṃ samavasthitam. cukruśuḥ kuravaḥ sarve hṛṣṭarūpāḥ paraṃtapa.

ततो दुन्दुभिघोषेण भेरीणां निनदेन च। बाणशब्दैश् च विविधैर् गर्जितैश् च तरस्विनाम्। निर्ययुस् तावका युद्धे मृत्युं कृत्वा निवर्तनम्।

tato dundubhighoṣeṇa bherīṇāṃ ninadena ca. bāṇaśabdaiś ca vividhair garjitaiś ca tarasvinām. niryayus tāvakā yuddhe mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam.

प्रयाते तु ततः कर्णे योधेषु मुदितेषु च। चचाल पृथिवी राजन् ररास च सुविस्वरम्।

prayāte tu tataḥ karṇe yodheṣu muditeṣu ca. cacāla pṛthivī rājan rarāsa ca suvisvaram.

निश्चरन्तो व्यदृश्यन्त सूर्यात् सप्त महाग्रहाः। उल्कापातश् च संजज्ञे दिशां दाहस् तथैव च। तथाशन्यश् च संपेतुर् ववुर् वाताश् च दारुणाः।

niścaranto vyadṛśyanta sūryāt sapta mahāgrahāḥ. ulkāpātaś ca saṃjajñe diśāṃ dāhas tathaiva ca. tathāśanyaś ca saṃpetur vavur vātāś ca dāruṇāḥ.

मृगपक्षिगणाश् चैव बहुशः पृतनां तव। अपसव्यं तदा चक्रुर् वेदयन्तो महद् भयम्।

mṛgapakṣigaṇāś caiva bahuśaḥ pṛtanāṃ tava. apasavyaṃ tadā cakrur vedayanto mahad bhayam.

प्रस्थितस्य च कर्णस्य निपेतुस् तुरगा भुवि। अस्थिवर्षं च पतितम् अन्तरिक्षाद् भयानकम्।

prasthitasya ca karṇasya nipetus turagā bhuvi. asthivarṣaṃ ca patitam antarikṣād bhayānakam.

जज्वलुश् चैव शस्त्राणि ध्वजाश् चैव चकम्पिरे। अश्रूणि च व्यमुञ्चन्त वाहनानि विशां पते।

jajvaluś caiva śastrāṇi dhvajāś caiva cakampire. aśrūṇi ca vyamuñcanta vāhanāni viśāṃ pate.

एते चान्ये च बहव उत्पातास् तत्र मारिष। समुत्पेतुर् विनाशाय कौरवाणां सुदारुणाः।

ete cānye ca bahava utpātās tatra māriṣa. samutpetur vināśāya kauravāṇāṃ sudāruṇāḥ.

न च तान् गणयाम् आसुः सर्वे ते दैवमोहिताः। प्रस्थितं सूतपुत्रं च जयेत्य् ऊचुर् नरा भुवि। शल्येन सहितं दृष्ट्वा कर्णम् आहवशोभिनम्। निर्जितान् पाण्डवांश् चैव मेनिरे तव कौरवाः।

na ca tān gaṇayām āsuḥ sarve te daivamohitāḥ. prasthitaṃ sūtaputraṃ ca jayety ūcur narā bhuvi. śalyena sahitaṃ dṛṣṭvā karṇam āhavaśobhinam. nirjitān pāṇḍavāṃś caiva menire tava kauravāḥ.

ततो रथस्थः परवीरहन्ता; भीष्मद्रोणाव् आत्तवीर्यौ निरीक्ष्य। समज्वलद् भारत पावकाभो; वैकर्तनो ऽसौ रथकुञ्जरो वृषः।

tato rathasthaḥ paravīrahantā; bhīṣmadroṇāv āttavīryau nirīkṣya. samajvalad bhārata pāvakābho; vaikartano 'sau rathakuñjaro vṛṣaḥ.

स शल्यम् आभाष्य जगाद वाक्यं; पार्थस्य कर्माप्रतिमं च दृष्ट्वा। मानेन दर्पेण च दह्यमानः; क्रोधेन दीप्यन्न् इव निःश्वसित्वा।

sa śalyam ābhāṣya jagāda vākyaṃ; pārthasya karmāpratimaṃ ca dṛṣṭvā. mānena darpeṇa ca dahyamānaḥ; krodhena dīpyann iva niḥśvasitvā.

नाहं महेन्द्राद् अपि वज्रपाणेः; क्रुद्धाद् बिभेम्य् आत्तधनू रथस्थः। दृष्ट्वा तु भीष्मप्रमुखाञ् शयानान्; न त्व् एव मां स्थिरता संजहाति।

nāhaṃ mahendrād api vajrapāṇeḥ; kruddhād bibhemy āttadhanū rathasthaḥ. dṛṣṭvā tu bhīṣmapramukhāñ śayānān; na tv eva māṃ sthiratā saṃjahāti.

महेन्द्रविष्णुप्रतिमाव् अनिन्दितौ; रथाश्वनागप्रवरप्रमाथिनौ। अवध्यकल्पौ निहतौ यदा परैस्; ततो ममाद्यापि रणे ऽस्ति साध्वसम्।

mahendraviṣṇupratimāv aninditau; rathāśvanāgapravarapramāthinau. avadhyakalpau nihatau yadā parais; tato mamādyāpi raṇe 'sti sādhvasam.

समीक्ष्य संख्ये ऽतिबलान् नराधिपैर्; नराश्वमातङ्गरथाञ् शरैर् हतान्। कथं न सर्वान् अहितान् रणे ऽवधीन्; महास्त्रविद् ब्राह्मणपुंगवो गुरुः।

samīkṣya saṃkhye 'tibalān narādhipair; narāśvamātaṅgarathāñ śarair hatān. kathaṃ na sarvān ahitān raṇe 'vadhīn; mahāstravid brāhmaṇapuṃgavo guruḥ.

स संस्मरन् द्रोणहवं महाहवे; ब्रवीमि सत्यं कुरवो निबोधत। न वो मद् अन्यः प्रसहेद् रणे ऽर्जुनं; क्रमागतं मृत्युम् इवोग्ररूपिणम्।

sa saṃsmaran droṇahavaṃ mahāhave; bravīmi satyaṃ kuravo nibodhata. na vo mad anyaḥ prasahed raṇe 'rjunaṃ; kramāgataṃ mṛtyum ivograrūpiṇam.

शिक्षा प्रसादश् च बलं धृतिश् च; द्रोणे महास्त्राणि च संनतिश् च। स चेद् अगान् मृत्युवशं महात्मा; सर्वान् अन्यान् आतुरान् अद्य मन्ये।

śikṣā prasādaś ca balaṃ dhṛtiś ca; droṇe mahāstrāṇi ca saṃnatiś ca. sa ced agān mṛtyuvaśaṃ mahātmā; sarvān anyān āturān adya manye.

नेह ध्रुवं किं चिद् अपि प्रचिन्त्यं; विदुर् लोके कर्मणो ऽनित्ययोगात्। सूर्योदये को हि विमुक्तसंशयो; गर्वं कुर्वीताद्य गुरौ निपातिते।

neha dhruvaṃ kiṃ cid api pracintyaṃ; vidur loke karmaṇo 'nityayogāt. sūryodaye ko hi vimuktasaṃśayo; garvaṃ kurvītādya gurau nipātite.

न नूनम् अस्त्राणि बलं पराक्रमः; क्रिया सुनीतं परमायुधानि वा। अलं मनुष्यस्य सुखाय वर्तितुं; तथा हि युद्धे निहतः परैर् गुरुः।

na nūnam astrāṇi balaṃ parākramaḥ; kriyā sunītaṃ paramāyudhāni vā. alaṃ manuṣyasya sukhāya vartituṃ; tathā hi yuddhe nihataḥ parair guruḥ.

हुताशनादित्यसमानतेजसं; पराक्रमे विष्णुपुरंदरोपमम्। नये बृहस्पत्युशनःसमं सदा; न चैनम् अस्त्रं तद् अपात् सुदुःसहम्।

hutāśanādityasamānatejasaṃ; parākrame viṣṇupuraṃdaropamam. naye bṛhaspatyuśanaḥsamaṃ sadā; na cainam astraṃ tad apāt suduḥsaham.

संप्रक्रुष्टे रुदितस्त्रीकुमारे; पराभूते पौरुषे धार्तराष्ट्रे। मया कृत्यम् इति जानामि शल्य; प्रयाहि तस्माद् द्विषताम् अनीकम्।

saṃprakruṣṭe ruditastrīkumāre; parābhūte pauruṣe dhārtarāṣṭre. mayā kṛtyam iti jānāmi śalya; prayāhi tasmād dviṣatām anīkam.

यत्र राजा पाण्डवः सत्यसंधो; व्यवस्थितो भीमसेनार्जुनौ च। वासुदेवः सृञ्जयाः सात्यकिश् च; यमौ च कस् तौ विषहेन् मद् अन्यः।

yatra rājā pāṇḍavaḥ satyasaṃdho; vyavasthito bhīmasenārjunau ca. vāsudevaḥ sṛñjayāḥ sātyakiś ca; yamau ca kas tau viṣahen mad anyaḥ.

तस्मात् क्षिप्रं मद्रपते प्रयाहि; रणे पाञ्चालान् पाण्डवान् सृञ्जयांश् च। तान् वा हनिष्यामि समेत्य संख्ये; यास्यामि वा द्रोणमुखाय मन्ये।

tasmāt kṣipraṃ madrapate prayāhi; raṇe pāñcālān pāṇḍavān sṛñjayāṃś ca. tān vā haniṣyāmi sametya saṃkhye; yāsyāmi vā droṇamukhāya manye.

न त्व् एवाहं न गमिष्यामि मध्यं; तेषां शूराणाम् इति मा शल्य विद्धि। मित्रद्रोहो मर्षणीयो न मे ऽयं; त्यक्त्वा प्राणान् अनुयास्यामि द्रोणम्।

na tv evāhaṃ na gamiṣyāmi madhyaṃ; teṣāṃ śūrāṇām iti mā śalya viddhi. mitradroho marṣaṇīyo na me 'yaṃ; tyaktvā prāṇān anuyāsyāmi droṇam.

प्राज्ञस्य मूढस्य च जीवितान्ते; प्राणप्रमोक्षो ऽन्तकवक्त्रगस्य। अतो विद्वन्न् अभियास्यामि पार्थं; दिष्टं न शक्यं व्यतिवर्तितुं वै।

prājñasya mūḍhasya ca jīvitānte; prāṇapramokṣo 'ntakavaktragasya. ato vidvann abhiyāsyāmi pārthaṃ; diṣṭaṃ na śakyaṃ vyativartituṃ vai.

कल्याणवृत्तः सततं हि राजन्; वैचित्रवीर्यस्य सुतो ममासीत्। तस्यार्थसिद्ध्यर्थम् अहं त्यजामि; प्रियान् भोगान् दुस्त्यजं जीवितं च।

kalyāṇavṛttaḥ satataṃ hi rājan; vaicitravīryasya suto mamāsīt. tasyārthasiddhyartham ahaṃ tyajāmi; priyān bhogān dustyajaṃ jīvitaṃ ca.

वैयाघ्रचर्माणम् अकूजनाक्षं; हैमत्रिकोशं रजतत्रिवेणुम्। रथप्रबर्हं तुरगप्रबर्हैर्; युक्तं प्रादान् मह्यम् इदं हि रामः।

vaiyāghracarmāṇam akūjanākṣaṃ; haimatrikośaṃ rajatatriveṇum. rathaprabarhaṃ turagaprabarhair; yuktaṃ prādān mahyam idaṃ hi rāmaḥ.

धनूंषि चित्राणि निरीक्ष्य शल्य; ध्वजं गदां सायकांश् चोग्ररूपान्। असिं च दीप्तं परमायुधं च; शङ्खं च शुभ्रं स्वनवन्तम् उग्रम्। अस्त्राणि दिव्यान्य् अददान् महात्मा।

dhanūṃṣi citrāṇi nirīkṣya śalya; dhvajaṃ gadāṃ sāyakāṃś cograrūpān. asiṃ ca dīptaṃ paramāyudhaṃ ca; śaṅkhaṃ ca śubhraṃ svanavantam ugram. astrāṇi divyāny adadān mahātmā.

पताकिनं वज्रनिपातनिस्वनं; सिताश्वयुक्तं शुभतूणशोभितम्। रथप्रबर्हं पुरुषप्रबर्हः। इमं समास्थाय रथं रथर्षभं; रणे हनिष्याम्य् अहम् अर्जुनं बलात्।

patākinaṃ vajranipātanisvanaṃ; sitāśvayuktaṃ śubhatūṇaśobhitam. rathaprabarhaṃ puruṣaprabarhaḥ. imaṃ samāsthāya rathaṃ ratharṣabhaṃ; raṇe haniṣyāmy aham arjunaṃ balāt.

तं चेन् मृत्युः सर्वहरो ऽभिरक्षते; सदाप्रमत्तः समरे पाण्डुपुत्रम्। तं वा हनिष्यामि समेत्य युद्धे; यास्यामि वा भीष्ममुखो यमाय।

taṃ cen mṛtyuḥ sarvaharo 'bhirakṣate; sadāpramattaḥ samare pāṇḍuputram. taṃ vā haniṣyāmi sametya yuddhe; yāsyāmi vā bhīṣmamukho yamāya.

यमवरुणकुबेरवासवा वा; यदि युगपत् सगणा महाहवे। जुगुपिषव इहैत्य पाण्डवं; किम् उ बहुना सह तैर् जयामि तम्।

yamavaruṇakuberavāsavā vā; yadi yugapat sagaṇā mahāhave. jugupiṣava ihaitya pāṇḍavaṃ; kim u bahunā saha tair jayāmi tam.

इति रणरभसस्य कत्थतस्; तद् उपनिशम्य वचः स मद्रराट्। अवहसद् अवमन्य वीर्यवान्; प्रतिषिषिधे च जगाद चोत्तरम्।

iti raṇarabhasasya katthatas; tad upaniśamya vacaḥ sa madrarāṭ. avahasad avamanya vīryavān; pratiṣiṣidhe ca jagāda cottaram.

विरम विरम कर्ण कत्थनाद्; अतिरभसो ऽस्यति चाप्य् अयुक्तवाक्। क्व च हि नरवरो धनंजयः; क्व पुनर् इह त्वम् उपारमाबुध।

virama virama karṇa katthanād; atirabhaso 'syati cāpy ayuktavāk. kva ca hi naravaro dhanaṃjayaḥ; kva punar iha tvam upāramābudha.

यदुसदनम् उपेन्द्रपालितं; त्रिदिवम् इवामरराजरक्षितम्। प्रसभम् इह विलोक्य को हरेत्; पुरुषवरावरजाम् ऋते ऽर्जुनात्।

yadusadanam upendrapālitaṃ; tridivam ivāmararājarakṣitam. prasabham iha vilokya ko haret; puruṣavarāvarajām ṛte 'rjunāt.

त्रिभुवनसृजम् ईश्वरेश्वरं; क इह पुमान् भवम् आह्वयेद् युधि। मृगवधकलहे ऋते ऽर्जुनात्; सुरपतिवीर्यसमप्रभावतः।

tribhuvanasṛjam īśvareśvaraṃ; ka iha pumān bhavam āhvayed yudhi. mṛgavadhakalahe ṛte 'rjunāt; surapativīryasamaprabhāvataḥ.

असुरसुरमहोरगान् नरान्; गरुडपिशाचसयक्षराक्षसान्। इषुभिर् अजयद् अग्निगौरवात्; स्वभिलषितं च हविर् ददौ जयः।

asurasuramahoragān narān; garuḍapiśācasayakṣarākṣasān. iṣubhir ajayad agnigauravāt; svabhilaṣitaṃ ca havir dadau jayaḥ.

स्मरसि ननु यदा परैर् हृतः; स च धृतराष्ट्रसुतो विमोक्षितः। दिनकरज नरोत्तमैर् यदा; मरुषु बहून् विनिहत्य तान् अरीन्।

smarasi nanu yadā parair hṛtaḥ; sa ca dhṛtarāṣṭrasuto vimokṣitaḥ. dinakaraja narottamair yadā; maruṣu bahūn vinihatya tān arīn.

प्रथमम् अपि पलायिते त्वयि; प्रियकलहा धृतराष्ट्रसूनवः। स्मरसि ननु यदा प्रमोचिताः; खचरगणान् अवजित्य पाण्डवैः।

prathamam api palāyite tvayi; priyakalahā dhṛtarāṣṭrasūnavaḥ. smarasi nanu yadā pramocitāḥ; khacaragaṇān avajitya pāṇḍavaiḥ.

समुदितबलवाहनाः पुनः; पुरुषवरेण जिताः स्थ गोग्रहे। सगुरुगुरुसुताः सभीष्मकाः; किम् उ न जितः स तदा त्वयार्जुनः।

samuditabalavāhanāḥ punaḥ; puruṣavareṇa jitāḥ stha gograhe. sagurugurusutāḥ sabhīṣmakāḥ; kim u na jitaḥ sa tadā tvayārjunaḥ.

इदम् अपरम् उपस्थितं पुनस्; तव निधनाय सुयुद्धम् अद्य वै। यदि न रिपुभयात् पलायसे; समरगतो ऽद्य हतो ऽसि सूतज।

idam aparam upasthitaṃ punas; tava nidhanāya suyuddham adya vai. yadi na ripubhayāt palāyase; samaragato 'dya hato 'si sūtaja.

संजय उवाच। इति बहुपरुषं प्रभाषति; प्रमनसि मद्रपतौ रिपुस्तवम्। भृशम् अतिरुषितः परं वृषः; कुरुपृतनापतिर् आह मद्रपम्।

saṃjaya uvāca. iti bahuparuṣaṃ prabhāṣati; pramanasi madrapatau ripustavam. bhṛśam atiruṣitaḥ paraṃ vṛṣaḥ; kurupṛtanāpatir āha madrapam.

भवतु भवतु किं विकत्थसे; ननु मम तस्य च युद्धम् उद्यतम्। यदि स जयति मां महाहवे; तत इदम् अस्तु सुकत्थितं तव।

bhavatu bhavatu kiṃ vikatthase; nanu mama tasya ca yuddham udyatam. yadi sa jayati māṃ mahāhave; tata idam astu sukatthitaṃ tava.

एवम् अस्त्व् इति मद्रेश उक्त्वा नोत्तरम् उक्तवान्। याहि मद्रेश चाप्य् एनं कर्णः प्राह युयुत्सया।

evam astv iti madreśa uktvā nottaram uktavān. yāhi madreśa cāpy enaṃ karṇaḥ prāha yuyutsayā.

स रथः प्रययौ शत्रूञ् श्वेताश्वः शल्यसारथिः। निघ्नन्न् अमित्रान् समरे तमो घ्नन् सविता यथा।

sa rathaḥ prayayau śatrūñ śvetāśvaḥ śalyasārathiḥ. nighnann amitrān samare tamo ghnan savitā yathā.

ततः प्रायात् प्रीतिमान् वै रथेन; वैयाघ्रेण श्वेतयुजाथ कर्णः। स चालोक्य ध्वजिनीं पाण्डवानां; धनंजयं त्वरया पर्यपृच्छत्।

tataḥ prāyāt prītimān vai rathena; vaiyāghreṇa śvetayujātha karṇaḥ. sa cālokya dhvajinīṃ pāṇḍavānāṃ; dhanaṃjayaṃ tvarayā paryapṛcchat.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...