महाभारत 8.21 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←कर्ण पर्व→

←अध्याय 21→

[mh-8-21] • 42 श्लोकाः

संजय उवाच। ततः कर्णं पुरस्कृत्य त्वदीया युद्धदुर्मदाः। पुनर् आवृत्य संग्रामं चक्रुर् देवासुरोपमम्।

saṃjaya uvāca. tataḥ karṇaṃ puraskṛtya tvadīyā yuddhadurmadāḥ. punar āvṛtya saṃgrāmaṃ cakrur devāsuropamam.

द्विरदरथनराश्वशङ्खशब्दैः; परिहृषिता विविधैश् च शस्त्रपातैः। द्विरदरथपदातिसार्थवाहाः; परिपतिताभिमुखाः प्रजह्रिरे ते।

dviradarathanarāśvaśaṅkhaśabdaiḥ; parihṛṣitā vividhaiś ca śastrapātaiḥ. dviradarathapadātisārthavāhāḥ; paripatitābhimukhāḥ prajahrire te.

शरपरशुवरासिपट्टिशैर्; इषुभिर् अनेकविधैश् च सादिताः। द्विरदरथहया महाहवे; वरपुरुषैः पुरुषाश् च वाहनैः।

śaraparaśuvarāsipaṭṭiśair; iṣubhir anekavidhaiś ca sāditāḥ. dviradarathahayā mahāhave; varapuruṣaiḥ puruṣāś ca vāhanaiḥ.

कमलदिनकरेन्दुसंनिभैः; सितदशनैः सुमुखाक्षिनासिकैः। रुचिरमुकुटकुण्डलैर् मही; पुरुषशिरोभिर् अवस्तृता बभौ।

kamaladinakarendusaṃnibhaiḥ; sitadaśanaiḥ sumukhākṣināsikaiḥ. ruciramukuṭakuṇḍalair mahī; puruṣaśirobhir avastṛtā babhau.

परिघमुसलशक्तितोमरैर्; नखरभुशुण्डिगदाशतैर् द्रुताः। द्विरदनरहयाः सहस्रशो; रुधिरनदीप्रवहास् तदाभवन्।

parighamusalaśaktitomarair; nakharabhuśuṇḍigadāśatair drutāḥ. dviradanarahayāḥ sahasraśo; rudhiranadīpravahās tadābhavan.

प्रहतनररथाश्वकुञ्जरं; प्रतिभयदर्शनम् उल्बणं तदा। तद् अहितनिहतं बभौ बलं; पितृपतिराष्ट्रम् इव प्रजाक्षये।

prahatanararathāśvakuñjaraṃ; pratibhayadarśanam ulbaṇaṃ tadā. tad ahitanihataṃ babhau balaṃ; pitṛpatirāṣṭram iva prajākṣaye.

अथ तव नरदेव सैनिकास्; तव च सुताः सुरसूनुसंनिभाः। अमितबलपुरःसरा रणे; कुरुवृषभाः शिनिपुत्रम् अभ्ययुः।

atha tava naradeva sainikās; tava ca sutāḥ surasūnusaṃnibhāḥ. amitabalapuraḥsarā raṇe; kuruvṛṣabhāḥ śiniputram abhyayuḥ.

तद् अतिरुचिरभीमम् आबभौ; पुरुषवराश्वरथद्विपाकुलम्। लवणजलसमुद्धतस्वनं; बलम् अमरासुरसैन्यसंनिभम्।

tad atirucirabhīmam ābabhau; puruṣavarāśvarathadvipākulam. lavaṇajalasamuddhatasvanaṃ; balam amarāsurasainyasaṃnibham.

सुरपतिसमविक्रमस् ततस्; त्रिदशवरावरजोपमं युधि। दिनकरकिरणप्रभैः पृषत्कै; रवितनयो ऽभ्यहनच् छिनिप्रवीरम्।

surapatisamavikramas tatas; tridaśavarāvarajopamaṃ yudhi. dinakarakiraṇaprabhaiḥ pṛṣatkai; ravitanayo 'bhyahanac chinipravīram.

तम् अपि सरथवाजिसारथिं; शिनिवृषभो विविधैः शरैस् त्वरन्। भुजगविषसमप्रभै रणे; पुरुषवरं समवास्तृणोत् तदा।

tam api sarathavājisārathiṃ; śinivṛṣabho vividhaiḥ śarais tvaran. bhujagaviṣasamaprabhai raṇe; puruṣavaraṃ samavāstṛṇot tadā.

शिनिवृषभशरप्रपीडितं; तव सुहृदो वसुषेणम् अभ्ययुः। त्वरितम् अतिरथा रथर्षभं; द्विरदरथाश्वपदातिभिः सह।

śinivṛṣabhaśaraprapīḍitaṃ; tava suhṛdo vasuṣeṇam abhyayuḥ. tvaritam atirathā ratharṣabhaṃ; dviradarathāśvapadātibhiḥ saha.

तम् उदधिनिभम् आद्रवद् बली; त्वरिततरैः समभिद्रुतं परैः। द्रुपदसुतसखस् तदाकरोत्; पुरुषरथाश्वगजक्षयं महत्।

tam udadhinibham ādravad balī; tvaritataraiḥ samabhidrutaṃ paraiḥ. drupadasutasakhas tadākarot; puruṣarathāśvagajakṣayaṃ mahat.

अथ पुरुषवरौ कृताह्निकौ; भवम् अभिपूज्य यथाविधि प्रभुम्। अरिवधकृतनिश्चयौ द्रुतं; तव बलम् अर्जुनकेशवौ सृतौ।

atha puruṣavarau kṛtāhnikau; bhavam abhipūjya yathāvidhi prabhum. arivadhakṛtaniścayau drutaṃ; tava balam arjunakeśavau sṛtau.

जलदनिनदनिस्वनं रथं; पवनविधूतपताककेतनम्। सितहयम् उपयान्तम् अन्तिकं; हृतमनसो ददृशुस् तदारयः। हस्तेन हस्तिपतिहस्तसमानहस्तस्। तूणीमुखाद् अथ शरान् मुहुर् आददानः। वज्रीव दानवचमूं प्रगृहीतचापो। भीमानुजस् तव नरेन्द्र चमूं जगाहे।

jaladaninadanisvanaṃ rathaṃ; pavanavidhūtapatākaketanam. sitahayam upayāntam antikaṃ; hṛtamanaso dadṛśus tadārayaḥ. hastena hastipatihastasamānahastas. tūṇīmukhād atha śarān muhur ādadānaḥ. vajrīva dānavacamūṃ pragṛhītacāpo. bhīmānujas tava narendra camūṃ jagāhe.

अथ विस्फार्य गाण्डीवं रणे नृत्यन्न् इवार्जुनः। शरसंबाधम् अकरोत् खं दिशः प्रदिशस् तथा।

atha visphārya gāṇḍīvaṃ raṇe nṛtyann ivārjunaḥ. śarasaṃbādham akarot khaṃ diśaḥ pradiśas tathā.

रथान् विमानप्रतिमान् सज्जयन्त्रायुधध्वजान्। ससारथींस् तदा बाणैर् अभ्राणीवानिलो ऽवधीत्।

rathān vimānapratimān sajjayantrāyudhadhvajān. sasārathīṃs tadā bāṇair abhrāṇīvānilo 'vadhīt.

गजान् गजप्रयन्तॄंश् च वैजयन्त्यायुधध्वजान्। सादिनो ऽश्वांश् च पत्तींश् च शरैर् निन्ये यमक्षयम्।

gajān gajaprayantṝṃś ca vaijayantyāyudhadhvajān. sādino 'śvāṃś ca pattīṃś ca śarair ninye yamakṣayam.

तम् अन्तकम् इव क्रुद्धम् अनिवार्यं महारथम्। दुर्योधनो ऽभ्ययाद् एको निघ्नन् बाणैः पृथग्विधैः।

tam antakam iva kruddham anivāryaṃ mahāratham. duryodhano 'bhyayād eko nighnan bāṇaiḥ pṛthagvidhaiḥ.

तस्यार्जुनो धनुः सूतं केतुम् अश्वांश् च सायकैः। हत्वा सप्तभिर् एकैकं छत्रं चिच्छेद पत्रिणा।

tasyārjuno dhanuḥ sūtaṃ ketum aśvāṃś ca sāyakaiḥ. hatvā saptabhir ekaikaṃ chatraṃ ciccheda patriṇā.

नवमं च समासाद्य व्यसृजत् प्रतिघातिनम्। दुर्योधनायेषुवरं तं द्रौणिः सप्तधाच्छिनत्।

navamaṃ ca samāsādya vyasṛjat pratighātinam. duryodhanāyeṣuvaraṃ taṃ drauṇiḥ saptadhācchinat.

ततो द्रौणेर् धनुश् छित्त्वा हत्वा चाश्ववराञ् शरैः। कृपस्यापि तथात्युग्रं धनुश् चिच्छेद पाण्डवः।

tato drauṇer dhanuś chittvā hatvā cāśvavarāñ śaraiḥ. kṛpasyāpi tathātyugraṃ dhanuś ciccheda pāṇḍavaḥ.

हार्दिक्यस्य धनुश् छित्त्वा ध्वजं चाश्वं तथावधीत्। दुःशासनस्येषुवरं छित्त्वा राधेयम् अभ्ययात्।

hārdikyasya dhanuś chittvā dhvajaṃ cāśvaṃ tathāvadhīt. duḥśāsanasyeṣuvaraṃ chittvā rādheyam abhyayāt.

अथ सात्यकिम् उत्सृज्य त्वरन् कर्णो ऽर्जुनं त्रिभिः। विद्ध्वा विव्याध विंशत्या कृष्णं पार्थं पुनस् त्रिभिः। न ग्लानिर् आसीत् कर्णस्य क्षिपतः सायकान् बहून्। रणे विनिघ्नतः शत्रून् क्रुद्धस्येव शतक्रतोः। कर्णस्य स्फुरद् अत्यर्थं प्रास्यतः सायकान् धनुः। ननाद त्रासजननं भूतानाम् अहितान्तकम्।

atha sātyakim utsṛjya tvaran karṇo 'rjunaṃ tribhiḥ. viddhvā vivyādha viṃśatyā kṛṣṇaṃ pārthaṃ punas tribhiḥ. na glānir āsīt karṇasya kṣipataḥ sāyakān bahūn. raṇe vinighnataḥ śatrūn kruddhasyeva śatakratoḥ. karṇasya sphurad atyarthaṃ prāsyataḥ sāyakān dhanuḥ. nanāda trāsajananaṃ bhūtānām ahitāntakam.

अथ सात्यकिर् आगत्य कर्णं विद्ध्वा शितैः शरैः। नवत्या नवभिश् चोग्रैः शतेन पुनर् आर्दयत्।

atha sātyakir āgatya karṇaṃ viddhvā śitaiḥ śaraiḥ. navatyā navabhiś cograiḥ śatena punar ārdayat.

ततः प्रवीराः पाण्डूनां सर्वे कर्णम् अपीडयन्। युधामन्युः शिखण्डी च द्रौपदेयाः प्रभद्रकाः।

tataḥ pravīrāḥ pāṇḍūnāṃ sarve karṇam apīḍayan. yudhāmanyuḥ śikhaṇḍī ca draupadeyāḥ prabhadrakāḥ.

उत्तमौजा युयुत्सुश् च यमौ पार्षत एव च। चेदिकारूषमत्स्यानां केकयानां च यद् बलम्। चेकितानश् च बलवान् धर्मराजश् च सुव्रतः।

uttamaujā yuyutsuś ca yamau pārṣata eva ca. cedikārūṣamatsyānāṃ kekayānāṃ ca yad balam. cekitānaś ca balavān dharmarājaś ca suvrataḥ.

एते रथाश्वद्विरदैः पत्तिभिश् चोग्रविक्रमैः। परिवार्य रणे कर्णं नानाशस्त्रैर् अवाकिरन्। भाषन्तो वाग्भिर् उग्राभिः सर्वे कर्णवधे वृताः।

ete rathāśvadviradaiḥ pattibhiś cogravikramaiḥ. parivārya raṇe karṇaṃ nānāśastrair avākiran. bhāṣanto vāgbhir ugrābhiḥ sarve karṇavadhe vṛtāḥ.

तां शस्त्रवृष्टिं बहुधा छित्त्वा कर्णः शितैः शरैः। अपोवाह स्म तान् सर्वान् द्रुमान् भङ्क्त्वेव मारुतः।

tāṃ śastravṛṣṭiṃ bahudhā chittvā karṇaḥ śitaiḥ śaraiḥ. apovāha sma tān sarvān drumān bhaṅktveva mārutaḥ.

रथिनः समहामात्रान् गजान् अश्वान् ससादिनः। शरव्रातांश् च संक्रुद्धो निघ्नन् कर्णो व्यदृश्यत।

rathinaḥ samahāmātrān gajān aśvān sasādinaḥ. śaravrātāṃś ca saṃkruddho nighnan karṇo vyadṛśyata.

तद् वध्यमानं पाण्डूनां बलं कर्णास्त्रतेजसा। विशस्त्रक्षतदेहं च प्राय आसीत् पराङ्मुखम्।

tad vadhyamānaṃ pāṇḍūnāṃ balaṃ karṇāstratejasā. viśastrakṣatadehaṃ ca prāya āsīt parāṅmukham.

अथ कर्णास्त्रम् अस्त्रेण प्रतिहत्यार्जुनः स्वयम्। दिशः खं चैव भूमिं च प्रावृणोच् छरवृष्टिभिः।

atha karṇāstram astreṇa pratihatyārjunaḥ svayam. diśaḥ khaṃ caiva bhūmiṃ ca prāvṛṇoc charavṛṣṭibhiḥ.

मुसलानीव निष्पेतुः परिघा इव चेषवः। शतघ्न्य इव चाप्य् अन्ये वज्राण्य् उग्राणि वापरे।

musalānīva niṣpetuḥ parighā iva ceṣavaḥ. śataghnya iva cāpy anye vajrāṇy ugrāṇi vāpare.

तैर् वध्यमानं तत् सैन्यं सपत्त्यश्वरथद्विपम्। निमीलिताक्षम् अत्यर्थम् उदभ्राम्यत् समन्ततः।

tair vadhyamānaṃ tat sainyaṃ sapattyaśvarathadvipam. nimīlitākṣam atyartham udabhrāmyat samantataḥ.

निष्कैवल्यं तदा युद्धं प्रापुर् अश्वनरद्विपाः। वध्यमानाः शरैर् अन्ये तदा भीताः प्रदुद्रुवुः।

niṣkaivalyaṃ tadā yuddhaṃ prāpur aśvanaradvipāḥ. vadhyamānāḥ śarair anye tadā bhītāḥ pradudruvuḥ.

एवं तेषां तदा युद्धे संसक्तानां जयैषिणाम्। गिरिम् अस्तं समासाद्य प्रत्यपद्यत भानुमान्।

evaṃ teṣāṃ tadā yuddhe saṃsaktānāṃ jayaiṣiṇām. girim astaṃ samāsādya pratyapadyata bhānumān.

तमसा च महाराज रजसा च विशेषतः। न किं चित् प्रत्यपश्याम शुभं वा यदि वाशुभम्।

tamasā ca mahārāja rajasā ca viśeṣataḥ. na kiṃ cit pratyapaśyāma śubhaṃ vā yadi vāśubham.

ते त्रसन्तो महेष्वासा रात्रियुद्धस्य भारत। अपयानं ततश् चक्रुः सहिताः सर्ववाजिभिः।

te trasanto maheṣvāsā rātriyuddhasya bhārata. apayānaṃ tataś cakruḥ sahitāḥ sarvavājibhiḥ.

कौरवेषु च यातेषु तदा राजन् दिनक्षये। जयं सुमनसः प्राप्य पार्थाः स्वशिबिरं ययुः।

kauraveṣu ca yāteṣu tadā rājan dinakṣaye. jayaṃ sumanasaḥ prāpya pārthāḥ svaśibiraṃ yayuḥ.

वादित्रशब्दैर् विविधैः सिंहनादैश् च नर्तितैः। परान् अवहसन्तश् च स्तुवन्तश् चाच्युतार्जुनौ।

vāditraśabdair vividhaiḥ siṃhanādaiś ca nartitaiḥ. parān avahasantaś ca stuvantaś cācyutārjunau.

कृते ऽवहारे तैर् वीरैः सैनिकाः सर्व एव ते। आशिषः पाण्डवेयेषु प्रायुज्यन्त नरेश्वराः।

kṛte 'vahāre tair vīraiḥ sainikāḥ sarva eva te. āśiṣaḥ pāṇḍaveyeṣu prāyujyanta nareśvarāḥ.

ततः कृते ऽवहारे च प्रहृष्टाः कुरुपाण्डवाः। निशायां शिबिरं गत्वा न्यविशन्त नरेश्वराः। रणे प्रवृत्तान्य् अहनि कथयन्तः सुखं तथा।

tataḥ kṛte 'vahāre ca prahṛṣṭāḥ kurupāṇḍavāḥ. niśāyāṃ śibiraṃ gatvā nyaviśanta nareśvarāḥ. raṇe pravṛttāny ahani kathayantaḥ sukhaṃ tathā.

यक्षरक्षःपिशाचाश् च श्वापदानि च संघशः। जग्मुर् आयोधनं घोरं रुद्रस्यानर्तनोपमम्।

yakṣarakṣaḥpiśācāś ca śvāpadāni ca saṃghaśaḥ. jagmur āyodhanaṃ ghoraṃ rudrasyānartanopamam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents