महाभारत 8.20 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←कर्ण पर्व→

←अध्याय 20→

[mh-8-20] • 32 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। अतितीव्राणि दुःखानि दुःसहानि बहूनि च। तवाहं संजयाश्रौषं पुत्राणां मम संक्षयम्।

dhṛtarāṣṭra uvāca. atitīvrāṇi duḥkhāni duḥsahāni bahūni ca. tavāhaṃ saṃjayāśrauṣaṃ putrāṇāṃ mama saṃkṣayam.

तथा तु मे कथयसे यथा युद्धं तु वर्तते। न सन्ति सूत कौरव्या इति मे नैष्ठिकी मतिः।

tathā tu me kathayase yathā yuddhaṃ tu vartate. na santi sūta kauravyā iti me naiṣṭhikī matiḥ.

दुर्योधनस् तु विरथः कृतस् तत्र महारणे। धर्मपुत्रः कथं चक्रे तस्मिन् वा नृपतिः कथम्।

duryodhanas tu virathaḥ kṛtas tatra mahāraṇe. dharmaputraḥ kathaṃ cakre tasmin vā nṛpatiḥ katham.

अपराह्णे कथं युद्धम् अभवल् लोमहर्षणम्। तन् ममाचक्ष्व तत्त्वेन कुशलो ह्य् असि संजय।

aparāhṇe kathaṃ yuddham abhaval lomaharṣaṇam. tan mamācakṣva tattvena kuśalo hy asi saṃjaya.

संजय उवाच। संसक्तेषु च सैन्येषु युध्यमानेषु भागशः। रथम् अन्यं समास्थाय पुत्रस् तव विशां पते।

saṃjaya uvāca. saṃsakteṣu ca sainyeṣu yudhyamāneṣu bhāgaśaḥ. ratham anyaṃ samāsthāya putras tava viśāṃ pate.

क्रोधेन महताविष्टः सविषो भुजगो यथा। सर्वसैन्यम् उदीक्ष्यैव क्रोधाद् उद्वृत्तलोचनः। दृष्ट्वा धर्मसुतं चापि सैन्यमध्ये व्यवस्थितम्। श्रिया ज्वलन्तं कौन्तेयं यथा वज्रधरं युधि। दुर्योधनस् तु दृष्ट्वा वै धर्मराजं युधिष्ठिरम्। उवाच सूत त्वरितं याहि याहीति भारत।

krodhena mahatāviṣṭaḥ saviṣo bhujago yathā. sarvasainyam udīkṣyaiva krodhād udvṛttalocanaḥ. dṛṣṭvā dharmasutaṃ cāpi sainyamadhye vyavasthitam. śriyā jvalantaṃ kaunteyaṃ yathā vajradharaṃ yudhi. duryodhanas tu dṛṣṭvā vai dharmarājaṃ yudhiṣṭhiram. uvāca sūta tvaritaṃ yāhi yāhīti bhārata.

अत्र मां प्रापय क्षिप्रं सारथे यत्र पाण्डवः। ध्रियमाणेन छत्रेण राजा राजति दंशितः।

atra māṃ prāpaya kṣipraṃ sārathe yatra pāṇḍavaḥ. dhriyamāṇena chatreṇa rājā rājati daṃśitaḥ.

स सूतश् चोदितो राज्ञा राज्ञः स्यन्दनम् उत्तमम्। युधिष्ठिरस्याभिमुखं प्रेषयाम् आस संयुगे।

sa sūtaś codito rājñā rājñaḥ syandanam uttamam. yudhiṣṭhirasyābhimukhaṃ preṣayām āsa saṃyuge.

ततो युधिष्ठिरः क्रुद्धः प्रमत्त इव सद्गवः। सारथिं चोदयाम् आस याहि यत्र सुयोधनः।

tato yudhiṣṭhiraḥ kruddhaḥ pramatta iva sadgavaḥ. sārathiṃ codayām āsa yāhi yatra suyodhanaḥ.

तौ समाजग्मतुर् वीरौ भ्रातरौ रथसत्तमौ। समेत्य च महावीर्यौ संनद्धौ युद्धदुर्मदौ। ततक्षतुर् महेष्वासौ शरैर् अन्योन्यम् आहवे।

tau samājagmatur vīrau bhrātarau rathasattamau. sametya ca mahāvīryau saṃnaddhau yuddhadurmadau. tatakṣatur maheṣvāsau śarair anyonyam āhave.

ततो दुर्योधनो राजा धर्मशीलस्य मारिष। शिलाशितेन भल्लेन धनुश् चिच्छेद संयुगे। तं नामृष्यत संक्रुद्धो व्यवसायं युधिष्ठिरः। दुर्योधनस्य कौरव्य तव पुत्रस्य मारिष।

tato duryodhano rājā dharmaśīlasya māriṣa. śilāśitena bhallena dhanuś ciccheda saṃyuge. taṃ nāmṛṣyata saṃkruddho vyavasāyaṃ yudhiṣṭhiraḥ. duryodhanasya kauravya tava putrasya māriṣa.

अपविध्य धनुश् छिन्नं क्रोधसंरक्तलोचनः। अन्यत् कार्मुकम् आदाय धर्मपुत्रश् चमूमुखे।

apavidhya dhanuś chinnaṃ krodhasaṃraktalocanaḥ. anyat kārmukam ādāya dharmaputraś camūmukhe.

दुर्योधनस्य चिच्छेद ध्वजं कार्मुकम् एव च। अथान्यद् धनुर् आदाय प्रत्यविध्यत पाण्डवम्। युधिष्ठिरस्य चिक्षेप शरान् कनकभूषणान्। रुक्मपुङ्खान् प्रसन्नाग्रान् सविषान् इव पन्नगान्।

duryodhanasya ciccheda dhvajaṃ kārmukam eva ca. athānyad dhanur ādāya pratyavidhyata pāṇḍavam. yudhiṣṭhirasya cikṣepa śarān kanakabhūṣaṇān. rukmapuṅkhān prasannāgrān saviṣān iva pannagān.

ताव् अन्योन्यं सुसंरब्धौ शरवर्षाण्य् अमुञ्चताम्। सिंहाव् इव सुसंक्रुद्धौ परस्परजिगीषया।

tāv anyonyaṃ susaṃrabdhau śaravarṣāṇy amuñcatām. siṃhāv iva susaṃkruddhau parasparajigīṣayā.

अन्योन्यं जघ्नतुश् चैव नर्दमानौ वृषाव् इव। अन्योन्यं प्रेक्षमाणौ च चेरतुस् तौ महारथौ। अन्तरं नागमत् तत्र राजा नैव सुयोधनः।

anyonyaṃ jaghnatuś caiva nardamānau vṛṣāv iva. anyonyaṃ prekṣamāṇau ca ceratus tau mahārathau. antaraṃ nāgamat tatra rājā naiva suyodhanaḥ.

ततः पूर्णायतोत्सृष्टैर् अन्योन्यं सुकृतव्रणौ। विरेजतुर् महाराज पुष्पिताव् इव किंशुकौ।

tataḥ pūrṇāyatotsṛṣṭair anyonyaṃ sukṛtavraṇau. virejatur mahārāja puṣpitāv iva kiṃśukau.

ततो राजन् प्रतिभयान् सिंहनादान् मुहुर् मुहुः। तलयोश् च तथा शब्दान् धनुषोश् च महाहवे।

tato rājan pratibhayān siṃhanādān muhur muhuḥ. talayoś ca tathā śabdān dhanuṣoś ca mahāhave.

शङ्खशब्दरवांश् चैव चक्रतुस् तौ रथोत्तमौ। अन्योन्यं च महाराज पीडयां चक्रतुर् भृशम्।

śaṅkhaśabdaravāṃś caiva cakratus tau rathottamau. anyonyaṃ ca mahārāja pīḍayāṃ cakratur bhṛśam.

ततो युधिष्ठिरो राजा तव पुत्रं त्रिभिः शरैः। आजघानोरसि क्रुद्धो वज्रवेगो दुरासदः।

tato yudhiṣṭhiro rājā tava putraṃ tribhiḥ śaraiḥ. ājaghānorasi kruddho vajravego durāsadaḥ.

प्रतिविव्याध तं तूर्णं तव पुत्रो महीपतिम्। पञ्चभिर् निशितैर् बाणैर् हेमपुङ्खैः शिलाशितैः।

prativivyādha taṃ tūrṇaṃ tava putro mahīpatim. pañcabhir niśitair bāṇair hemapuṅkhaiḥ śilāśitaiḥ.

ततो दुर्योधनो राजा शक्तिं चिक्षेप भारत। सर्वपारशवीं तीक्ष्णां महोल्काप्रतिमां तदा।

tato duryodhano rājā śaktiṃ cikṣepa bhārata. sarvapāraśavīṃ tīkṣṇāṃ maholkāpratimāṃ tadā.

ताम् आपतन्तीं सहसा धर्मराजः शिलाशितैः। त्रिभिश् चिच्छेद सहसा तं च विव्याध सप्तभिः।

tām āpatantīṃ sahasā dharmarājaḥ śilāśitaiḥ. tribhiś ciccheda sahasā taṃ ca vivyādha saptabhiḥ.

निपपात ततः साथ हेमदण्डा महाघना। निपतन्ती महोल्केव व्यराजच् छिखिसंनिभा।

nipapāta tataḥ sātha hemadaṇḍā mahāghanā. nipatantī maholkeva vyarājac chikhisaṃnibhā.

शक्तिं विनिहतां दृष्ट्वा पुत्रस् तव विशां पते। नवभिर् निशितैर् भल्लैर् निजघान युधिष्ठिरम्।

śaktiṃ vinihatāṃ dṛṣṭvā putras tava viśāṃ pate. navabhir niśitair bhallair nijaghāna yudhiṣṭhiram.

सो ऽतिविद्धो बलवताम् अग्रणीः शत्रुतापनः। दुर्योधनं समुद्दिश्य बाणं जग्राह सत्वरः।

so 'tividdho balavatām agraṇīḥ śatrutāpanaḥ. duryodhanaṃ samuddiśya bāṇaṃ jagrāha satvaraḥ.

समाधत्त च तं बाणं धनुष्य् उग्रं महाबलः। चिक्षेप च ततो राजा राज्ञः क्रुद्धः पराक्रमी।

samādhatta ca taṃ bāṇaṃ dhanuṣy ugraṃ mahābalaḥ. cikṣepa ca tato rājā rājñaḥ kruddhaḥ parākramī.

स तु बाणः समासाद्य तव पुत्रं महारथम्। व्यमोहयत राजानं धरणीं च जगाम ह।

sa tu bāṇaḥ samāsādya tava putraṃ mahāratham. vyamohayata rājānaṃ dharaṇīṃ ca jagāma ha.

ततो दुर्योधनः क्रुद्धो गदाम् उद्यम्य वेगितः। विधित्सुः कलहस्यान्तम् अभिदुद्राव पाण्डवम्।

tato duryodhanaḥ kruddho gadām udyamya vegitaḥ. vidhitsuḥ kalahasyāntam abhidudrāva pāṇḍavam.

तम् आलक्ष्योद्यतगदं दण्डहस्तम् इवान्तकम्। धर्मराजो महाशक्तिं प्राहिणोत् तव सूनवे। दीप्यमानां महावेगां महोल्कां ज्वलिताम् इव। यमदण्डनिभां घोरां कालरात्रिम् इवापरम्।

tam ālakṣyodyatagadaṃ daṇḍahastam ivāntakam. dharmarājo mahāśaktiṃ prāhiṇot tava sūnave. dīpyamānāṃ mahāvegāṃ maholkāṃ jvalitām iva. yamadaṇḍanibhāṃ ghorāṃ kālarātrim ivāparam.

रथस्थः स तया विद्धो वर्म भित्त्वा महाहवे। भृशं संविग्नहृदयः पपात च मुमोह च। भीमस् तम् आह च ततः प्रतिज्ञाम् अनुचिन्तयन्। नायं वध्यस् तव नृप इत्य् उक्तः स न्यवर्तत।

rathasthaḥ sa tayā viddho varma bhittvā mahāhave. bhṛśaṃ saṃvignahṛdayaḥ papāta ca mumoha ca. bhīmas tam āha ca tataḥ pratijñām anucintayan. nāyaṃ vadhyas tava nṛpa ity uktaḥ sa nyavartata.

ततस् त्वरितम् आगत्य कृतवर्मा तवात्मजम्। प्रत्यपद्यत राजानं मग्नं वै व्यसनार्णवे।

tatas tvaritam āgatya kṛtavarmā tavātmajam. pratyapadyata rājānaṃ magnaṃ vai vyasanārṇave.

भीमो ऽपि महतीं गृह्य गदां हेमपरिष्कृताम्। अभिदुद्राव वेगेन कृतवर्माणम् आहवे। दुर्योधनं समादाय पलायनपरो ऽभवत्। एवं तद् अभवद् युद्धं त्वदीयानां परैः सह। क्रुद्धानां पुरुषव्याघ्र निघ्नताम् इतरेतरम्। अपराह्णे महाराज काङ्क्षतां विजयं युधि। क्षयं नराश्वनागानां यमराष्ट्रविवर्धनम्।

bhīmo 'pi mahatīṃ gṛhya gadāṃ hemapariṣkṛtām. abhidudrāva vegena kṛtavarmāṇam āhave. duryodhanaṃ samādāya palāyanaparo 'bhavat. evaṃ tad abhavad yuddhaṃ tvadīyānāṃ paraiḥ saha. kruddhānāṃ puruṣavyāghra nighnatām itaretaram. aparāhṇe mahārāja kāṅkṣatāṃ vijayaṃ yudhi. kṣayaṃ narāśvanāgānāṃ yamarāṣṭravivardhanam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...