महाभारत 8.16 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←कर्ण पर्व→

←अध्याय 16→

[mh-8-16] • 38 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। पाण्ड्ये हते किम् अकरोद् अर्जुनो युधि संजय। एकवीरेण कर्णेन द्रावितेषु परेषु च।

dhṛtarāṣṭra uvāca. pāṇḍye hate kim akarod arjuno yudhi saṃjaya. ekavīreṇa karṇena drāviteṣu pareṣu ca.

समाप्तविद्यो बलवान् युक्तो वीरश् च पाण्डवः। सर्वभूतेष्व् अनुज्ञातः शंकरेण महात्मना।

samāptavidyo balavān yukto vīraś ca pāṇḍavaḥ. sarvabhūteṣv anujñātaḥ śaṃkareṇa mahātmanā.

तस्मान् महद् भयं तीव्रम् अमित्रघ्नाद् धनंजयात्। स यत् तत्राकरोत् पार्थस् तन् ममाचक्ष्व संजय।

tasmān mahad bhayaṃ tīvram amitraghnād dhanaṃjayāt. sa yat tatrākarot pārthas tan mamācakṣva saṃjaya.

संजय उवाच। हते पाण्ड्ये ऽर्जुनं कृष्णस् त्वरन्न् आह वचो हितम्। पश्यातिमान्यं राजानम् अपयातांश् च पाण्डवान्।

saṃjaya uvāca. hate pāṇḍye 'rjunaṃ kṛṣṇas tvarann āha vaco hitam. paśyātimānyaṃ rājānam apayātāṃś ca pāṇḍavān.

अश्वत्थाम्नश् च संकल्पाद् धताः कर्णेन सृञ्जयाः। तथाश्वनरनागानां कृतं च कदनं महत्। इत्य् आचष्ट सुदुर्धर्षो वासुदेवः किरीटिने।

aśvatthāmnaś ca saṃkalpād dhatāḥ karṇena sṛñjayāḥ. tathāśvanaranāgānāṃ kṛtaṃ ca kadanaṃ mahat. ity ācaṣṭa sudurdharṣo vāsudevaḥ kirīṭine.

एतच् छ्रुत्वा च दृष्ट्वा च भ्रातुर् घोरं महद् भयम्। वाहयाश्वान् हृषीकेश क्षिप्रम् इत्य् आह पाण्डवः।

etac chrutvā ca dṛṣṭvā ca bhrātur ghoraṃ mahad bhayam. vāhayāśvān hṛṣīkeśa kṣipram ity āha pāṇḍavaḥ.

ततः प्रायाद् धृषीकेशो रथेनाप्रतियोधिना। तदा रेणुः समभवत् पुनस् तत्र महारणे। दारुणश् च पुनस् तत्र प्रादुरासीत् समागमः। ततः पुनः समाजग्मुर् अभीताः कुरुपाण्डवाः। भीमसेनमुखाः पार्थाः सूतपुत्रमुखा वयम्।

tataḥ prāyād dhṛṣīkeśo rathenāpratiyodhinā. tadā reṇuḥ samabhavat punas tatra mahāraṇe. dāruṇaś ca punas tatra prādurāsīt samāgamaḥ. tataḥ punaḥ samājagmur abhītāḥ kurupāṇḍavāḥ. bhīmasenamukhāḥ pārthāḥ sūtaputramukhā vayam.

ततः प्रववृते भूयः संग्रामो राजसत्तम। कर्णस्य पाण्डवानां च यमराष्ट्रविवर्धनः।

tataḥ pravavṛte bhūyaḥ saṃgrāmo rājasattama. karṇasya pāṇḍavānāṃ ca yamarāṣṭravivardhanaḥ.

धनूंषि बाणान् परिघान् असितोमरपट्टिशान्। मुसलानि भुशुण्डीश् च शक्तिऋष्टिपरश्वधान्।

dhanūṃṣi bāṇān parighān asitomarapaṭṭiśān. musalāni bhuśuṇḍīś ca śaktiṛṣṭiparaśvadhān.

गदाः प्रासान् असीन् कुन्तान् भिण्डिपालान् महाङ्कुशान्। प्रगृह्य क्षिप्रम् आपेतुः परस्परजिगीषया।

gadāḥ prāsān asīn kuntān bhiṇḍipālān mahāṅkuśān. pragṛhya kṣipram āpetuḥ parasparajigīṣayā.

बाणज्यातलशब्देन द्यां दिशः प्रदिशो वियत्। पृथिवीं नेमिघोषेण नादयन्तो ऽभ्ययुः परान्।

bāṇajyātalaśabdena dyāṃ diśaḥ pradiśo viyat. pṛthivīṃ nemighoṣeṇa nādayanto 'bhyayuḥ parān.

तेन शब्देन महता संहृष्टाश् चक्रुर् आहवम्। वीरा वीरैर् महाघोरं कलहान्तं तितीर्षवः।

tena śabdena mahatā saṃhṛṣṭāś cakrur āhavam. vīrā vīrair mahāghoraṃ kalahāntaṃ titīrṣavaḥ.

ज्यातलत्रधनुःशब्दाः कुञ्जराणां च बृंहितम्। ताडितानां च पततां निनादः सुमहान् अभूत्।

jyātalatradhanuḥśabdāḥ kuñjarāṇāṃ ca bṛṃhitam. tāḍitānāṃ ca patatāṃ ninādaḥ sumahān abhūt.

बाणशब्दांश् च विविधाञ् शूराणाम् अभिगर्जताम्। श्रुत्वा शब्दं भृशं त्रेसुर् जघ्नुर् मम्लुश् च भारत।

bāṇaśabdāṃś ca vividhāñ śūrāṇām abhigarjatām. śrutvā śabdaṃ bhṛśaṃ tresur jaghnur mamluś ca bhārata.

तेषां नानद्यतां चैव शस्त्रवृष्टिं च मुञ्चताम्। बहून् आधिरथिः कर्णः प्रममाथ रणेषुभिः।

teṣāṃ nānadyatāṃ caiva śastravṛṣṭiṃ ca muñcatām. bahūn ādhirathiḥ karṇaḥ pramamātha raṇeṣubhiḥ.

पञ्च पाञ्चालवीराणां रथान् दश च पञ्च च। साश्वसूतध्वजान् कर्णः शरैर् निन्ये यमक्षयम्।

pañca pāñcālavīrāṇāṃ rathān daśa ca pañca ca. sāśvasūtadhvajān karṇaḥ śarair ninye yamakṣayam.

योधमुख्या महावीर्याः पाण्डूनां कर्णम् आहवे। शीघ्रास्त्रा दिवम् आवृत्य परिवव्रुः समन्ततः।

yodhamukhyā mahāvīryāḥ pāṇḍūnāṃ karṇam āhave. śīghrāstrā divam āvṛtya parivavruḥ samantataḥ.

ततः कर्णो द्विषत्सेनां शरवर्षैर् विलोडयन्। विजगाहे ऽण्डजापूर्णां पद्मिनीम् इव यूथपः।

tataḥ karṇo dviṣatsenāṃ śaravarṣair viloḍayan. vijagāhe 'ṇḍajāpūrṇāṃ padminīm iva yūthapaḥ.

द्विषन्मध्यम् अवस्कन्द्य राधेयो धनुर् उत्तमम्। विधुन्वानः शितैर् बाणैः शिरांस्य् उन्मथ्य पातयत्। हस्तिनः सुमहामात्रान् साश्वारोहान् हयान् अपि। रथिनो ऽप्य् एकबाणेन भ्रमतश् चावपातयत्।

dviṣanmadhyam avaskandya rādheyo dhanur uttamam. vidhunvānaḥ śitair bāṇaiḥ śirāṃsy unmathya pātayat. hastinaḥ sumahāmātrān sāśvārohān hayān api. rathino 'py ekabāṇena bhramataś cāvapātayat.

चर्मवर्माणि संछिन्द्य निर्वापम् इव देहिनाम्। विषेहुर् नास्य संपर्कं द्वितीयस्य पतत्रिणः।

carmavarmāṇi saṃchindya nirvāpam iva dehinām. viṣehur nāsya saṃparkaṃ dvitīyasya patatriṇaḥ.

वर्मदेहासुमथनैर् धनुषः प्रच्युतैः शरैः। मौर्व्या तलत्रैर् न्यवधीत् कशया वाजिनो यथा।

varmadehāsumathanair dhanuṣaḥ pracyutaiḥ śaraiḥ. maurvyā talatrair nyavadhīt kaśayā vājino yathā.

पाण्डुसृञ्जयपाञ्चालाञ् शरगोचरम् आनयत्। ममर्द कर्णस् तरसा सिंहो मृगगणान् इव।

pāṇḍusṛñjayapāñcālāñ śaragocaram ānayat. mamarda karṇas tarasā siṃho mṛgagaṇān iva.

ततः पाञ्चालपुत्राश् च द्रौपदेयाश् च मारिष। यमौ च युयुधानश् च सहिताः कर्णम् अभ्ययुः।

tataḥ pāñcālaputrāś ca draupadeyāś ca māriṣa. yamau ca yuyudhānaś ca sahitāḥ karṇam abhyayuḥ.

व्यायच्छमानाः सुभृशं कुरुपाण्डवसृञ्जयाः। प्रियान् असून् रणे त्यक्त्वा योधा जग्मुः परस्परम्।

vyāyacchamānāḥ subhṛśaṃ kurupāṇḍavasṛñjayāḥ. priyān asūn raṇe tyaktvā yodhā jagmuḥ parasparam.

सुसंनद्धाः कवचिनः सशिरस्त्राणभूषणाः। गदाभिर् मुसलैश् चान्ये परिघैश् च महारथाः।

susaṃnaddhāḥ kavacinaḥ saśirastrāṇabhūṣaṇāḥ. gadābhir musalaiś cānye parighaiś ca mahārathāḥ.

समभ्यधावन्त भृशं देवा दण्डैर् इवोद्यतैः। नदन्तश् चाह्वयन्तश् च प्रवल्गन्तश् च मारिष।

samabhyadhāvanta bhṛśaṃ devā daṇḍair ivodyataiḥ. nadantaś cāhvayantaś ca pravalgantaś ca māriṣa.

ततो निजघ्नुर् अन्योन्यं पेतुश् चाहवताडिताः। वमन्तो रुधिरं गात्रैर् विमस्तिष्केक्षणा युधि।

tato nijaghnur anyonyaṃ petuś cāhavatāḍitāḥ. vamanto rudhiraṃ gātrair vimastiṣkekṣaṇā yudhi.

दन्तपूर्णैः सरुधिरैर् वक्त्रैर् दाडिमसंनिभैः। जीवन्त इव चाप्य् एते तस्थुः शस्त्रोपबृंहिताः।

dantapūrṇaiḥ sarudhirair vaktrair dāḍimasaṃnibhaiḥ. jīvanta iva cāpy ete tasthuḥ śastropabṛṃhitāḥ.

परस्परं चाप्य् अपरे पट्टिशैर् असिभिस् तथा। शक्तिभिर् भिण्डिपालैश् च नखरप्रासतोमरैः।

parasparaṃ cāpy apare paṭṭiśair asibhis tathā. śaktibhir bhiṇḍipālaiś ca nakharaprāsatomaraiḥ.

ततक्षुश् चिच्छिदुश् चान्ये बिभिदुश् चिक्षिपुस् तथा। संचकर्तुश् च जघ्नुश् च क्रुद्धा निर्बिभिदुश् च ह।

tatakṣuś cicchiduś cānye bibhiduś cikṣipus tathā. saṃcakartuś ca jaghnuś ca kruddhā nirbibhiduś ca ha.

पेतुर् अन्योन्यनिहता व्यसवो रुधिरोक्षिताः। क्षरन्तः स्वरसं रक्तं प्रकृताश् चन्दना इव।

petur anyonyanihatā vyasavo rudhirokṣitāḥ. kṣarantaḥ svarasaṃ raktaṃ prakṛtāś candanā iva.

रथै रथा विनिहता हस्तिनश् चापि हस्तिभिः। नरा नरवरैः पेतुर् अश्वाश् चाश्वैः सहस्रशः।

rathai rathā vinihatā hastinaś cāpi hastibhiḥ. narā naravaraiḥ petur aśvāś cāśvaiḥ sahasraśaḥ.

ध्वजाः शिरांसि च्छत्राणि द्विपहस्ता नृणां भुजाः। क्षुरैर् भल्लार्धचन्द्रैश् च छिन्नाः शस्त्राणि तत्यजुः। वध्यतां दारुणः शब्दः पततां स्तनताम् अपि। नराश्वेभरथानां हि नराश्वेभरथैस् तदा।

dhvajāḥ śirāṃsi cchatrāṇi dvipahastā nṛṇāṃ bhujāḥ. kṣurair bhallārdhacandraiś ca chinnāḥ śastrāṇi tatyajuḥ. vadhyatāṃ dāruṇaḥ śabdaḥ patatāṃ stanatām api. narāśvebharathānāṃ hi narāśvebharathais tadā.

नरांश् च नागांश् च रथान् हयान् ममृदुर् आहवे। तथा हता रथाः पेतुर् अश्वारोहैः सहस्रशः। अश्वारोहैर् हताः शूराश् छिन्नहस्ताश् च दन्तिनः।

narāṃś ca nāgāṃś ca rathān hayān mamṛdur āhave. tathā hatā rathāḥ petur aśvārohaiḥ sahasraśaḥ. aśvārohair hatāḥ śūrāś chinnahastāś ca dantinaḥ.

सपताका ध्वजाः पेतुर् विशीर्णा इव पर्वताः। पत्तिभिश् च समाप्लुत्य द्विरदाः स्यन्दनास् तथा।

sapatākā dhvajāḥ petur viśīrṇā iva parvatāḥ. pattibhiś ca samāplutya dviradāḥ syandanās tathā.

प्रहता हन्यमानाश् च पतिताश् चैव सर्वशः। अश्वारोहाः समासाद्य त्वरिताः पत्तिभिर् हताः। सादिभिः पत्तिसंघाश् च निहता युधि शेरते।

prahatā hanyamānāś ca patitāś caiva sarvaśaḥ. aśvārohāḥ samāsādya tvaritāḥ pattibhir hatāḥ. sādibhiḥ pattisaṃghāś ca nihatā yudhi śerate.

मृदितानीव पद्मानि प्रम्लाना इव च स्रजः। हतानां वदनान्य् आसन् गात्राणि च महामते।

mṛditānīva padmāni pramlānā iva ca srajaḥ. hatānāṃ vadanāny āsan gātrāṇi ca mahāmate.

रूपाण्य् अत्यर्थकाम्यानि द्विरदाश्वनृणां नृप। समुन्नानीव वस्त्राणि प्रापुर् दुर्दर्शतां परम्। तथैव मुखवर्णश् च केषां चित् तत्र दृश्यते। मदाद् इव प्रसुप्तानां विक्षिप्ताभरणस्रजाम्।

rūpāṇy atyarthakāmyāni dviradāśvanṛṇāṃ nṛpa. samunnānīva vastrāṇi prāpur durdarśatāṃ param. tathaiva mukhavarṇaś ca keṣāṃ cit tatra dṛśyate. madād iva prasuptānāṃ vikṣiptābharaṇasrajām.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...