महाभारत 8.12 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←कर्ण पर्व→

←अध्याय 12→

[mh-8-12] • 71 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। यथा संशप्तकैः सार्धम् अर्जुनस्याभवद् रणः। सूतपुत्रस्य पाञ्चालैः कथं युद्धं प्रवर्तितम्। अश्वत्थाम्नस् तु यद् युद्धम् अर्जुनस्य च संजय। अन्येषां च मदीयानां पाण्डवैस् तद् ब्रवीहि मे।

dhṛtarāṣṭra uvāca. yathā saṃśaptakaiḥ sārdham arjunasyābhavad raṇaḥ. sūtaputrasya pāñcālaiḥ kathaṃ yuddhaṃ pravartitam. aśvatthāmnas tu yad yuddham arjunasya ca saṃjaya. anyeṣāṃ ca madīyānāṃ pāṇḍavais tad bravīhi me.

संजय उवाच। शृणु राजन् यथावृत्तं संग्रामं ब्रुवतो मम। वीराणां शत्रुभिः सार्धं देहपाप्मप्रणाशनम्।

saṃjaya uvāca. śṛṇu rājan yathāvṛttaṃ saṃgrāmaṃ bruvato mama. vīrāṇāṃ śatrubhiḥ sārdhaṃ dehapāpmapraṇāśanam.

पार्थः संशप्तकगणं प्रविश्यार्णवसंनिभम्। व्यक्षोभयद् अमित्रघ्नो महावात इवार्णवम्।

pārthaḥ saṃśaptakagaṇaṃ praviśyārṇavasaṃnibham. vyakṣobhayad amitraghno mahāvāta ivārṇavam.

शिरांस्य् उन्मथ्य वीराणां शितैर् भल्लैर् धनंजयः। पूर्णचन्द्राभवक्त्राणि स्वक्षिभ्रूदशनानि च। संतस्तार क्षितिं क्षिप्रं विनालैर् नलिनैर् इव।

śirāṃsy unmathya vīrāṇāṃ śitair bhallair dhanaṃjayaḥ. pūrṇacandrābhavaktrāṇi svakṣibhrūdaśanāni ca. saṃtastāra kṣitiṃ kṣipraṃ vinālair nalinair iva.

सुवृत्तान् आयतान् पुष्टांश् चन्दनागुरुभूषितान्। सायुधान् सतनुत्राणान् पञ्चास्योरगसंनिभान्। बाहून् क्षुरैर् अमित्राणां विचकर्तार्जुनो रणे।

suvṛttān āyatān puṣṭāṃś candanāgurubhūṣitān. sāyudhān satanutrāṇān pañcāsyoragasaṃnibhān. bāhūn kṣurair amitrāṇāṃ vicakartārjuno raṇe.

धुर्यान् धुर्यतरान् सूतान् ध्वजांश् चापानि सायकान्। पाणीन् अरत्नीन् असकृद् भल्लैश् चिच्छेद पाण्डवः।

dhuryān dhuryatarān sūtān dhvajāṃś cāpāni sāyakān. pāṇīn aratnīn asakṛd bhallaiś ciccheda pāṇḍavaḥ.

द्विपान् हयान् रथांश् चैव सारोहान् अर्जुनो रणे। शरैर् अनेकसाहस्रै राजन् निन्ये यमक्षयम्।

dvipān hayān rathāṃś caiva sārohān arjuno raṇe. śarair anekasāhasrai rājan ninye yamakṣayam.

तं प्रवीरं प्रतीयाता नर्दमाना इवर्षभाः। वाशितार्थम् अभिक्रुद्धा हुंकृत्वा चाभिदुद्रुवुः। निघ्नन्तम् अभिजघ्नुस् ते शरैः शृङ्गैर् इवर्षभाः।

taṃ pravīraṃ pratīyātā nardamānā ivarṣabhāḥ. vāśitārtham abhikruddhā huṃkṛtvā cābhidudruvuḥ. nighnantam abhijaghnus te śaraiḥ śṛṅgair ivarṣabhāḥ.

तस्य तेषां च तद् युद्धम् अभवल् लोमहर्षणम्। त्रैलोक्यविजये यादृग् दैत्यानां सह वज्रिणा।

tasya teṣāṃ ca tad yuddham abhaval lomaharṣaṇam. trailokyavijaye yādṛg daityānāṃ saha vajriṇā.

अस्त्रैर् अस्त्राणि संवार्य द्विषतां सर्वतो ऽर्जुनः। इषुभिर् बहुभिस् तूर्णं विद्ध्वा प्राणान् ररास सः।

astrair astrāṇi saṃvārya dviṣatāṃ sarvato 'rjunaḥ. iṣubhir bahubhis tūrṇaṃ viddhvā prāṇān rarāsa saḥ.

छिन्नत्रिवेणुचक्राक्षान् हतयोधाश्वसारथीन्। विध्वस्तायुधतूणीरान् समुन्मथितकेतनान्।

chinnatriveṇucakrākṣān hatayodhāśvasārathīn. vidhvastāyudhatūṇīrān samunmathitaketanān.

संछिन्नयोक्त्ररश्मीकान् वित्रिवेणून् विकूबरान्। विध्वस्तबन्धुरयुगान् विशस्तायुधमण्डलान्। रथान् विशकलीकुर्वन् महाभ्राणीव मारुतः।

saṃchinnayoktraraśmīkān vitriveṇūn vikūbarān. vidhvastabandhurayugān viśastāyudhamaṇḍalān. rathān viśakalīkurvan mahābhrāṇīva mārutaḥ.

विस्मापयन् प्रेक्षणीयं द्विषातां भयवर्धनम्। महारथसहस्रस्य समं कर्मार्जुनो ऽकरोत्।

vismāpayan prekṣaṇīyaṃ dviṣātāṃ bhayavardhanam. mahārathasahasrasya samaṃ karmārjuno 'karot.

सिद्धदेवर्षिसंघाश् च चारणाश् चैव तुष्टुवुः। देवदुन्दुभयो नेदुः पुष्पवर्षाणि चापतन्। केशवार्जुनयोर् मूर्ध्नि प्राह वाक् चाशरीरिणी।

siddhadevarṣisaṃghāś ca cāraṇāś caiva tuṣṭuvuḥ. devadundubhayo neduḥ puṣpavarṣāṇi cāpatan. keśavārjunayor mūrdhni prāha vāk cāśarīriṇī.

चन्द्रार्कानिलवह्नीनां कान्तिदीप्तिबलद्युतीः। यौ सदा बिभ्रतुर् वीरौ ताव् इमौ केशवार्जुनौ।

candrārkānilavahnīnāṃ kāntidīptibaladyutīḥ. yau sadā bibhratur vīrau tāv imau keśavārjunau.

ब्रह्मेशानाव् इवाजय्यौ वीराव् एकरथे स्थितौ। सर्वभूतवरौ वीरौ नरनारायणाव् उभौ।

brahmeśānāv ivājayyau vīrāv ekarathe sthitau. sarvabhūtavarau vīrau naranārāyaṇāv ubhau.

इत्य् एतन् महद् आश्चर्यं दृष्ट्वा श्रुत्वा च भारत। अश्वत्थामा सुसंयत्तः कृष्णाव् अभ्यद्रवद् रणे।

ity etan mahad āścaryaṃ dṛṣṭvā śrutvā ca bhārata. aśvatthāmā susaṃyattaḥ kṛṣṇāv abhyadravad raṇe.

अथ पाण्डवम् अस्यन्तं यमकालान्तकाञ् शरान्। सेषुणा पाणिनाहूय हसन् द्रौणिर् अथाब्रवीत्।

atha pāṇḍavam asyantaṃ yamakālāntakāñ śarān. seṣuṇā pāṇināhūya hasan drauṇir athābravīt.

यदि मां मन्यसे वीर प्राप्तम् अर्हम् इवातिथिम्। ततः सर्वात्मनाद्य त्वं युद्धातिथ्यं प्रयच्छ मे।

yadi māṃ manyase vīra prāptam arham ivātithim. tataḥ sarvātmanādya tvaṃ yuddhātithyaṃ prayaccha me.

एवम् आचार्यपुत्रेण समाहूतो युयुत्सया। बहु मेने ऽर्जुनो ऽऽत्मानम् इदं चाह जनार्दनम्।

evam ācāryaputreṇa samāhūto yuyutsayā. bahu mene 'rjuno ''tmānam idaṃ cāha janārdanam.

संशप्तकाश् च मे वध्या द्रौणिर् आह्वयते च माम्। यद् अत्रानन्तरं प्राप्तं प्रशाधि त्वं महाभुज। आतिथ्यकर्माभ्युत्थाय दीयतां यदि मन्यसे।

saṃśaptakāś ca me vadhyā drauṇir āhvayate ca mām. yad atrānantaraṃ prāptaṃ praśādhi tvaṃ mahābhuja. ātithyakarmābhyutthāya dīyatāṃ yadi manyase.

एवम् उक्तो ऽवहत् पार्थं कृष्णो द्रोणात्मजान्तिकम्। जैत्रेण विधिनाहूतं वायुर् इन्द्रम् इवाध्वरे।

evam ukto 'vahat pārthaṃ kṛṣṇo droṇātmajāntikam. jaitreṇa vidhināhūtaṃ vāyur indram ivādhvare.

तम् आमन्त्र्यैकमनसा केशवो द्रौणिम् अब्रवीत्। अश्वत्थामन् स्थिरो भूत्वा प्रहराशु सहस्व च।

tam āmantryaikamanasā keśavo drauṇim abravīt. aśvatthāman sthiro bhūtvā praharāśu sahasva ca.

निर्वेष्टुं भर्तृपिण्डं हि कालो ऽयम् उपजीविनाम्। सूक्ष्मो विवादो विप्राणां स्थूलौ क्षात्रौ जयाजयौ।

nirveṣṭuṃ bhartṛpiṇḍaṃ hi kālo 'yam upajīvinām. sūkṣmo vivādo viprāṇāṃ sthūlau kṣātrau jayājayau.

यां न संक्षमसे मोहाद् दिव्यां पार्थस्य सत्क्रियाम्। ताम् आप्तुम् इच्छन् युध्यस्व स्थिरो भूत्वाद्य पाण्डवम्।

yāṃ na saṃkṣamase mohād divyāṃ pārthasya satkriyām. tām āptum icchan yudhyasva sthiro bhūtvādya pāṇḍavam.

इत्य् उक्तो वासुदेवेन तथेत्य् उक्त्वा द्विजोत्तमः। विव्याध केशवं षष्ट्या नाराचैर् अर्जुनं त्रिभिः।

ity ukto vāsudevena tathety uktvā dvijottamaḥ. vivyādha keśavaṃ ṣaṣṭyā nārācair arjunaṃ tribhiḥ.

तस्यार्जुनः सुसंक्रुद्धस् त्रिभिर् भल्लैः शरासनम्। चिच्छेदाथान्यद् आदत्त द्रौणिर् घोरतरं धनुः।

tasyārjunaḥ susaṃkruddhas tribhir bhallaiḥ śarāsanam. cicchedāthānyad ādatta drauṇir ghorataraṃ dhanuḥ.

सज्यं कृत्वा निमेषात् तद् विव्याधार्जुनकेशवौ। त्रिभिः शरैर् वासुदेवं सहस्रेण च पाण्डवम्।

sajyaṃ kṛtvā nimeṣāt tad vivyādhārjunakeśavau. tribhiḥ śarair vāsudevaṃ sahasreṇa ca pāṇḍavam.

ततः शरसहस्राणि प्रयुतान्य् अर्बुदानि च। ससृजे द्रौणिर् आयस्तः संस्तभ्य च रणे ऽर्जुनम्।

tataḥ śarasahasrāṇi prayutāny arbudāni ca. sasṛje drauṇir āyastaḥ saṃstabhya ca raṇe 'rjunam.

इषुधेर् धनुषो ज्याया अङ्गुलीभ्यश् च मारिष। बाह्वोः कराभ्याम् उरसो वदनघ्राणनेत्रतः।

iṣudher dhanuṣo jyāyā aṅgulībhyaś ca māriṣa. bāhvoḥ karābhyām uraso vadanaghrāṇanetrataḥ.

कर्णाभ्यां शिरसो ऽङ्गेभ्यो लोमवर्त्मभ्य एव च। रथध्वजेभ्यश् च शरा निष्पेतुर् ब्रह्मवादिनः।

karṇābhyāṃ śiraso 'ṅgebhyo lomavartmabhya eva ca. rathadhvajebhyaś ca śarā niṣpetur brahmavādinaḥ.

शरजालेन महता विद्ध्वा केशवपाण्डवौ। ननाद मुदितो द्रौणिर् महामेघौघनिस्वनः।

śarajālena mahatā viddhvā keśavapāṇḍavau. nanāda mudito drauṇir mahāmeghaughanisvanaḥ.

तस्य नानदतः श्रुत्वा पाण्डवो ऽच्युतम् अब्रवीत्। पश्य माधव दौरात्म्यं द्रोणपुत्रस्य मां प्रति।

tasya nānadataḥ śrutvā pāṇḍavo 'cyutam abravīt. paśya mādhava daurātmyaṃ droṇaputrasya māṃ prati.

वधप्राप्तौ मन्यते नौ प्रवेश्य शरवेश्मनि। एषो ऽस्य हन्मि संकल्पं शिक्षया च बलेन च। एवम् उक्त्वास्य चिच्छेद भल्लैः संनतपर्वभिः। धनुश् चित्रं पताकां च रथं शक्तिं गदां शुभाम्।

vadhaprāptau manyate nau praveśya śaraveśmani. eṣo 'sya hanmi saṃkalpaṃ śikṣayā ca balena ca. evam uktvāsya ciccheda bhallaiḥ saṃnataparvabhiḥ. dhanuś citraṃ patākāṃ ca rathaṃ śaktiṃ gadāṃ śubhām.

अश्वत्थाम्नः शरान् अस्तांश् छित्त्वैकैकं त्रिधा त्रिधा। व्यधमद् भरतश्रेष्ठो नीहारम् इव मारुतः।

aśvatthāmnaḥ śarān astāṃś chittvaikaikaṃ tridhā tridhā. vyadhamad bharataśreṣṭho nīhāram iva mārutaḥ.

ततः संशप्तकान् भूयः साश्वसूतरथद्विपान्। ध्वजपत्तिगणान् उग्रैर् बाणैर् विव्याध पाण्डवः।

tataḥ saṃśaptakān bhūyaḥ sāśvasūtarathadvipān. dhvajapattigaṇān ugrair bāṇair vivyādha pāṇḍavaḥ.

ये ये ददृशिरे तत्र यद् यद् रूपं यथा यथा। ते ते तत् तच् छरैर् व्याप्तं मेनिरे ऽऽत्मानम् एव च।

ye ye dadṛśire tatra yad yad rūpaṃ yathā yathā. te te tat tac charair vyāptaṃ menire ''tmānam eva ca.

ते गाण्डीवप्रणुदिता नानारूपाः पतत्रिणः। क्रोशे साग्रे स्थितान् घ्नन्ति द्विपांश् च पुरुषान् रणे।

te gāṇḍīvapraṇuditā nānārūpāḥ patatriṇaḥ. krośe sāgre sthitān ghnanti dvipāṃś ca puruṣān raṇe.

भल्लैश् छिन्नाः कराः पेतुः करिणां मदकर्षिणाम्। छिन्ना यथा परशुभिः प्रवृद्धाः शरदि द्रुमाः।

bhallaiś chinnāḥ karāḥ petuḥ kariṇāṃ madakarṣiṇām. chinnā yathā paraśubhiḥ pravṛddhāḥ śaradi drumāḥ.

पश्चात् तु शैलवत् पेतुस् ते गजाः सह सादिभिः। वज्रिवज्रप्रमथिता यथैवाद्रिचयास् तथा।

paścāt tu śailavat petus te gajāḥ saha sādibhiḥ. vajrivajrapramathitā yathaivādricayās tathā.

गन्धर्वनगराकारान् विधिवत् कल्पितान् रथान्। विनीतजवनान्य् उक्तान् आस्थितान् युद्धदुर्मदान्।

gandharvanagarākārān vidhivat kalpitān rathān. vinītajavanāny uktān āsthitān yuddhadurmadān.

शरैर् विशकलीकुर्वन्न् अमित्रान् अभ्यवीवृषत्। ते शराः सूर्यसंकाशाः पतन्तः सर्वतोदिशम्। अलंकृतान् अश्वसादीन् पत्तींश् चाहन् धनंजयः।

śarair viśakalīkurvann amitrān abhyavīvṛṣat. te śarāḥ sūryasaṃkāśāḥ patantaḥ sarvatodiśam. alaṃkṛtān aśvasādīn pattīṃś cāhan dhanaṃjayaḥ.

धनंजययुगान्तार्कः संशप्तकमहार्णवम्। व्यशोषयत दुःशोषं तीव्रैः शरगभस्तिभिः।

dhanaṃjayayugāntārkaḥ saṃśaptakamahārṇavam. vyaśoṣayata duḥśoṣaṃ tīvraiḥ śaragabhastibhiḥ.

पुनर् द्रौणिमहाशैलं नाराचैः सूर्यसंनिभैः। निर्बिभेद महावेगैस् त्वरन् वज्रीव पर्वतम्।

punar drauṇimahāśailaṃ nārācaiḥ sūryasaṃnibhaiḥ. nirbibheda mahāvegais tvaran vajrīva parvatam.

तम् आचार्यसुतः क्रुद्धः साश्वयन्तारम् आशुगैः। युयुत्सुर् नाशकद् योद्धुं पार्थस् तान् अन्तराच्छिनत्।

tam ācāryasutaḥ kruddhaḥ sāśvayantāram āśugaiḥ. yuyutsur nāśakad yoddhuṃ pārthas tān antarācchinat.

ततः परमसंक्रुद्धः काण्डकोशान् अवासृजत्। अश्वत्थामाभिरूपाय गृहान् अतिथये यथा।

tataḥ paramasaṃkruddhaḥ kāṇḍakośān avāsṛjat. aśvatthāmābhirūpāya gṛhān atithaye yathā.

अथ संशप्तकांस् त्यक्त्वा पाण्डवो द्रौणिम् अभ्ययात्। अपाङ्क्तेयम् इव त्यक्त्वा दाता पाङ्क्तेयम् अर्थिनम्। स्थिताः संशप्तका राजन् दृष्ट्वा युद्धं महात्मनोः।

atha saṃśaptakāṃs tyaktvā pāṇḍavo drauṇim abhyayāt. apāṅkteyam iva tyaktvā dātā pāṅkteyam arthinam. sthitāḥ saṃśaptakā rājan dṛṣṭvā yuddhaṃ mahātmanoḥ.

ततः समभवद् युद्धं शुक्राङ्गिरसवर्चसोः। नक्षत्रम् अभितो व्योम्नि शुक्राङ्गिरसयोर् इव।

tataḥ samabhavad yuddhaṃ śukrāṅgirasavarcasoḥ. nakṣatram abhito vyomni śukrāṅgirasayor iva.

संतापयन्ताव् अन्योन्यं दीप्तैः शरगभस्तिभिः। लोकत्रासकराव् आस्तां विमार्गस्थौ ग्रहाव् इव।

saṃtāpayantāv anyonyaṃ dīptaiḥ śaragabhastibhiḥ. lokatrāsakarāv āstāṃ vimārgasthau grahāv iva.

ततो ऽविध्यद् भ्रुवोर् मध्ये नाराचेनार्जुनो भृशम्। स तेन विबभौ द्रौणिर् ऊर्ध्वरश्मिर् यथा रविः।

tato 'vidhyad bhruvor madhye nārācenārjuno bhṛśam. sa tena vibabhau drauṇir ūrdhvaraśmir yathā raviḥ.

अथ कृष्णौ शरशतैर् अश्वत्थाम्नार्दितौ भृशम्। सरश्मिजालनिकरौ युगान्तार्काव् इवासतुः।

atha kṛṣṇau śaraśatair aśvatthāmnārditau bhṛśam. saraśmijālanikarau yugāntārkāv ivāsatuḥ.

ततो ऽर्जुनः सर्वतोधारम् अस्त्रम्; अवासृजद् वासुदेवाभिगुप्तः। द्रौणायनिं चाभ्यहनत् पृषत्कैर्; वज्राग्निवैवस्वतदण्डकल्पैः।

tato 'rjunaḥ sarvatodhāram astram; avāsṛjad vāsudevābhiguptaḥ. drauṇāyaniṃ cābhyahanat pṛṣatkair; vajrāgnivaivasvatadaṇḍakalpaiḥ.

स केशवं चार्जुनं चातितेजा; विव्याध मर्मस्व् अतिरौद्रकर्मा। बाणैः सुमुक्तैर् अतितीव्रवेगैर्; यैर् आहतो मृत्युर् अपि व्यथेत।

sa keśavaṃ cārjunaṃ cātitejā; vivyādha marmasv atiraudrakarmā. bāṇaiḥ sumuktair atitīvravegair; yair āhato mṛtyur api vyatheta.

द्रौणेर् इषून् अर्जुनः संनिवार्य; व्यायच्छतस् तद् द्विगुणैः सुपुङ्खैः। तं साश्वसूतध्वजम् एकवीरम्; आवृत्य संशप्तकसैन्यम् आर्छत्।

drauṇer iṣūn arjunaḥ saṃnivārya; vyāyacchatas tad dviguṇaiḥ supuṅkhaiḥ. taṃ sāśvasūtadhvajam ekavīram; āvṛtya saṃśaptakasainyam ārchat.

धनूंषि बाणान् इषुधीर् धनुर्ज्याः; पाणीन् भुजान् पाणिगतं च शस्त्रम्। छत्राणि केतूंस् तुरगान् अथैषां; वस्त्राणि माल्यान्य् अथ भूषणानि।

dhanūṃṣi bāṇān iṣudhīr dhanurjyāḥ; pāṇīn bhujān pāṇigataṃ ca śastram. chatrāṇi ketūṃs turagān athaiṣāṃ; vastrāṇi mālyāny atha bhūṣaṇāni.

चर्माणि वर्माणि मनोरथांश् च; प्रियाणि सर्वाणि शिरांसि चैव। चिच्छेद पार्थो द्विषतां प्रमुक्तैर्; बाणैः स्थितानाम् अपराङ्मुखानाम्।

carmāṇi varmāṇi manorathāṃś ca; priyāṇi sarvāṇi śirāṃsi caiva. ciccheda pārtho dviṣatāṃ pramuktair; bāṇaiḥ sthitānām aparāṅmukhānām.

सुकल्पिताः स्यन्दनवाजिनागाः; समास्थिताः कृतयत्नैर् नृवीरैः। पार्थेरितैर् बाणगणैर् निरस्तास्; तैर् एव सार्धं नृवरैर् निपेतुः।

sukalpitāḥ syandanavājināgāḥ; samāsthitāḥ kṛtayatnair nṛvīraiḥ. pārtheritair bāṇagaṇair nirastās; tair eva sārdhaṃ nṛvarair nipetuḥ.

पद्मार्कपूर्णेन्दुसमाननानि; किरीटमालामुकुटोत्कटानि। भल्लार्धचन्द्रक्षुरहिंसितानि; प्रपेतुर् उर्व्यां नृशिरांस्य् अजस्रम्।

padmārkapūrṇendusamānanāni; kirīṭamālāmukuṭotkaṭāni. bhallārdhacandrakṣurahiṃsitāni; prapetur urvyāṃ nṛśirāṃsy ajasram.

अथ द्विपैर् देवपतिद्विपाभैर्; देवारिदर्पोल्बणमन्युदर्पैः। कलिङ्गवङ्गाङ्गनिषादवीरा; जिघांसवः पाण्डवम् अभ्यधावन्।

atha dvipair devapatidvipābhair; devāridarpolbaṇamanyudarpaiḥ. kaliṅgavaṅgāṅganiṣādavīrā; jighāṃsavaḥ pāṇḍavam abhyadhāvan.

तेषां द्विपानां विचकर्त पार्थो; वर्माणि मर्माणि करान् नियन्तॄन्। ध्वजाः पताकाश् च ततः प्रपेतुर्; वज्राहतानीव गिरेः शिरांसि।

teṣāṃ dvipānāṃ vicakarta pārtho; varmāṇi marmāṇi karān niyantṝn. dhvajāḥ patākāś ca tataḥ prapetur; vajrāhatānīva gireḥ śirāṃsi.

तेषु प्ररुग्णेषु गुरोस् तनूजं; बाणैः किरीटी नवसूर्यवर्णैः। प्रच्छादयाम् आस महाभ्रजालैर्; वायुः समुद्युक्तम् इवांशुमन्तम्।

teṣu prarugṇeṣu guros tanūjaṃ; bāṇaiḥ kirīṭī navasūryavarṇaiḥ. pracchādayām āsa mahābhrajālair; vāyuḥ samudyuktam ivāṃśumantam.

ततो ऽर्जुनेषून् इषुभिर् निरस्य; द्रौणिः शरैर् अर्जुनवासुदेवौ। प्रच्छादयित्व दिवि चन्द्रसूर्यौ; ननाद सो ऽम्भोद इवातपान्ते।

tato 'rjuneṣūn iṣubhir nirasya; drauṇiḥ śarair arjunavāsudevau. pracchādayitva divi candrasūryau; nanāda so 'mbhoda ivātapānte.

तम् अर्जुनस् तांश् च पुनस् त्वदीयान्; अभ्यर्दितस् तैर् अविकृत्तशस्त्रैः। बाणान्धकारं सहसैव कृत्वा; विव्याध सर्वान् इषुभिः सुपुङ्खैः।

tam arjunas tāṃś ca punas tvadīyān; abhyarditas tair avikṛttaśastraiḥ. bāṇāndhakāraṃ sahasaiva kṛtvā; vivyādha sarvān iṣubhiḥ supuṅkhaiḥ.

नाप्य् आददत् संदधन् नैव मुञ्चन्; बाणान् रणे ऽदृश्यत सव्यसाची। हतांश् च नागांस् तुरगान् पदातीन्; संस्यूतदेहान् ददृशू रथांश् च।

nāpy ādadat saṃdadhan naiva muñcan; bāṇān raṇe 'dṛśyata savyasācī. hatāṃś ca nāgāṃs turagān padātīn; saṃsyūtadehān dadṛśū rathāṃś ca.

संधाय नाराचवरान् दशाशु; द्रौणिस् त्वरन्न् एकम् इवोत्ससर्ज। तेषां च पञ्चार्जुनम् अभ्यविध्यन्; पञ्चाच्युतं निर्बिभिदुः सुमुक्ताः।

saṃdhāya nārācavarān daśāśu; drauṇis tvarann ekam ivotsasarja. teṣāṃ ca pañcārjunam abhyavidhyan; pañcācyutaṃ nirbibhiduḥ sumuktāḥ.

तैर् आहतौ सर्वमनुष्यमुख्याव्; असृक्क्षरन्तौ धनदेन्द्रकल्पौ। समाप्तविद्येन यथाभिभूतौ; हतौ स्विद् एतौ किम् उ मेनिरे ऽन्ये।

tair āhatau sarvamanuṣyamukhyāv; asṛkkṣarantau dhanadendrakalpau. samāptavidyena yathābhibhūtau; hatau svid etau kim u menire 'nye.

अथार्जुनं प्राह दशार्हनाथः; प्रमाद्यसे किं जहि योधम् एतम्। कुर्याद् धि दोषं समुपेक्षितो ऽसौ; कष्टो भवेद् व्याधिर् इवाक्रियावान्।

athārjunaṃ prāha daśārhanāthaḥ; pramādyase kiṃ jahi yodham etam. kuryād dhi doṣaṃ samupekṣito 'sau; kaṣṭo bhaved vyādhir ivākriyāvān.

तथेति चोक्त्वाच्युतम् अप्रमादी; द्रौणिं प्रयत्नाद् इषुभिस् ततक्ष। भुजौ वरौ चन्दनसारदिग्धौ। वक्षः शिरो ऽथाप्रतिमौ तथोरू। गाण्डीवमुक्तैः कुपितो विकर्णैर्। द्रौणिं शरैः संयति निर्बिभेद। छित्त्वाश्वरश्मींस् तुरगान् अविध्यत्; ते तं रणाद् ऊहुर् अतीव दूरम्। स तैर् हृतो वातजवैस् तुरंगैर्। द्रौणिर् दृढं पार्थशराभिभूतः।

tatheti coktvācyutam apramādī; drauṇiṃ prayatnād iṣubhis tatakṣa. bhujau varau candanasāradigdhau. vakṣaḥ śiro 'thāpratimau tathorū. gāṇḍīvamuktaiḥ kupito vikarṇair. drauṇiṃ śaraiḥ saṃyati nirbibheda. chittvāśvaraśmīṃs turagān avidhyat; te taṃ raṇād ūhur atīva dūram. sa tair hṛto vātajavais turaṃgair. drauṇir dṛḍhaṃ pārthaśarābhibhūtaḥ.

आवृत्य नेयेष पुनस् तु युद्धं; पार्थेन सार्धं मतिमान् विमृश्य। जानञ् जयं नियतं वृष्णिवीरे; धनंजये चाङ्गिरसां वरिष्ठः। विवेश कर्णस्य बलं तरस्वी। भग्नोत्साहः क्षीणबाणास्त्रयोगः। नियम्य तु हयान् द्रौणिः समाश्वस्य च मारिष। रथाश्वनरसंबाधं कर्णस्य प्राविशद् बलम्।

āvṛtya neyeṣa punas tu yuddhaṃ; pārthena sārdhaṃ matimān vimṛśya. jānañ jayaṃ niyataṃ vṛṣṇivīre; dhanaṃjaye cāṅgirasāṃ variṣṭhaḥ. viveśa karṇasya balaṃ tarasvī. bhagnotsāhaḥ kṣīṇabāṇāstrayogaḥ. niyamya tu hayān drauṇiḥ samāśvasya ca māriṣa. rathāśvanarasaṃbādhaṃ karṇasya prāviśad balam.

प्रतीपकाये तु रणाद् अश्वत्थाम्नि हृते हयैः। मन्त्रौषधिक्रियादानैर् व्याधौ देहाद् इवाहृते।

pratīpakāye tu raṇād aśvatthāmni hṛte hayaiḥ. mantrauṣadhikriyādānair vyādhau dehād ivāhṛte.

संशप्तकान् अभिमुखौ प्रयातौ केशवार्जुनौ। वातोद्धूतपताकेन स्यन्दनेनौघनादिना।

saṃśaptakān abhimukhau prayātau keśavārjunau. vātoddhūtapatākena syandanenaughanādinā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents