महाभारत 7.93 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 93→

[mh-7-93] • 35 श्लोकाः

संजय उवाच। काल्यमानेषु सैन्येषु शैनेयेन ततस् ततः। भारद्वाजः शरव्रातैर् महद्भिः समवाकिरत्।

saṃjaya uvāca. kālyamāneṣu sainyeṣu śaineyena tatas tataḥ. bhāradvājaḥ śaravrātair mahadbhiḥ samavākirat.

स संप्रहारस् तुमुलो द्रोणसात्वतयोर् अभूत्। पश्यतां सर्वसैन्यानां बलिवासवयोर् इव। प्रावर्तत महारौद्रः संग्रामो लोमहर्षणः। शैनेयस्य च राजेन्द्र भारद्वाजस्य चोभयोः।

sa saṃprahāras tumulo droṇasātvatayor abhūt. paśyatāṃ sarvasainyānāṃ balivāsavayor iva. prāvartata mahāraudraḥ saṃgrāmo lomaharṣaṇaḥ. śaineyasya ca rājendra bhāradvājasya cobhayoḥ.

ततो द्रोणः शिनेः पौत्रं चित्रैः सर्वायसैः शरैः। त्रिभिर् आशीविषाकारैर् ललाटे समविध्यत।

tato droṇaḥ śineḥ pautraṃ citraiḥ sarvāyasaiḥ śaraiḥ. tribhir āśīviṣākārair lalāṭe samavidhyata.

तैर् ललाटार्पितैर् बाणैर् युयुधानस् त्व् अजिह्मगैः। व्यरोचत महाराज त्रिशृङ्ग इव पर्वतः।

tair lalāṭārpitair bāṇair yuyudhānas tv ajihmagaiḥ. vyarocata mahārāja triśṛṅga iva parvataḥ.

ततो ऽस्य बाणान् अपरान् इन्द्राशनिसमस्वनान्। भारद्वाजो ऽन्तरप्रेक्षी प्रेषयाम् आस संयुगे।

tato 'sya bāṇān aparān indrāśanisamasvanān. bhāradvājo 'ntaraprekṣī preṣayām āsa saṃyuge.

तान् द्रोणचापनिर्मुक्तान् दाशार्हः पततः शरान्। द्वाभ्यां द्वाभ्यां सुपुङ्खाभ्यां चिच्छेद परमास्त्रवित्।

tān droṇacāpanirmuktān dāśārhaḥ patataḥ śarān. dvābhyāṃ dvābhyāṃ supuṅkhābhyāṃ ciccheda paramāstravit.

ताम् अस्य लघुतां द्रोणः समवेक्ष्य विशां पते। प्रहस्य सहसाविध्यद् विंशत्या शिनिपुंगवम्।

tām asya laghutāṃ droṇaḥ samavekṣya viśāṃ pate. prahasya sahasāvidhyad viṃśatyā śinipuṃgavam.

पुनः पञ्चाशतेषूणां शतेन च समार्पयत्। लघुतां युयुधानस्य लाघवेन विशेषयन्।

punaḥ pañcāśateṣūṇāṃ śatena ca samārpayat. laghutāṃ yuyudhānasya lāghavena viśeṣayan.

समुत्पतन्ति वल्मीकाद् यथा क्रुद्धा महोरगाः। तथा द्रोणरथाद् राजन्न् उत्पतन्ति तनुच्छिदः।

samutpatanti valmīkād yathā kruddhā mahoragāḥ. tathā droṇarathād rājann utpatanti tanucchidaḥ.

तथैव युयुधानेन सृष्टाः शतसहस्रशः। अवाकिरन् द्रोणरथं शरा रुधिरभोजनाः।

tathaiva yuyudhānena sṛṣṭāḥ śatasahasraśaḥ. avākiran droṇarathaṃ śarā rudhirabhojanāḥ.

लाघवाद् द्विजमुख्यस्य सात्वतस्य च मारिष। विशेषं नाध्यगच्छाम समावास्तां नरर्षभौ।

lāghavād dvijamukhyasya sātvatasya ca māriṣa. viśeṣaṃ nādhyagacchāma samāvāstāṃ nararṣabhau.

सात्यकिस् तु ततो द्रोणं नवभिर् नतपर्वभिः। आजघान भृशं क्रुद्धो ध्वजं च निशितैः शरैः। सारथिं च शतेनैव भारद्वाजस्य पश्यतः।

sātyakis tu tato droṇaṃ navabhir nataparvabhiḥ. ājaghāna bhṛśaṃ kruddho dhvajaṃ ca niśitaiḥ śaraiḥ. sārathiṃ ca śatenaiva bhāradvājasya paśyataḥ.

लाघवं युयुधानस्य दृष्ट्वा द्रोणो महारथः। सप्तत्या सात्यकिं विद्ध्वा तुरगांश् च त्रिभिस् त्रिभिः। ध्वजम् एकेन विव्याध माधवस्य रथे स्थितम्।

lāghavaṃ yuyudhānasya dṛṣṭvā droṇo mahārathaḥ. saptatyā sātyakiṃ viddhvā turagāṃś ca tribhis tribhiḥ. dhvajam ekena vivyādha mādhavasya rathe sthitam.

अथापरेण भल्लेन हेमपुङ्खेन पत्रिणा। धनुश् चिच्छेद समरे माधवस्य महात्मनः।

athāpareṇa bhallena hemapuṅkhena patriṇā. dhanuś ciccheda samare mādhavasya mahātmanaḥ.

सात्यकिस् तु ततः क्रुद्धो धनुस् त्यक्त्वा महारथः। गदां जग्राह महतीं भारद्वाजाय चाक्षिपत्।

sātyakis tu tataḥ kruddho dhanus tyaktvā mahārathaḥ. gadāṃ jagrāha mahatīṃ bhāradvājāya cākṣipat.

ताम् आपतन्तीं सहसा पट्टबद्धाम् अयस्मयीम्। न्यवारयच् छरैर् द्रोणो बहुभिर् बहुरूपिभिः।

tām āpatantīṃ sahasā paṭṭabaddhām ayasmayīm. nyavārayac charair droṇo bahubhir bahurūpibhiḥ.

अथान्यद् धनुर् आदाय सात्यकिः सत्यविक्रमः। विव्याध बहुभिर् वीरं भारद्वाजं शिलाशितैः।

athānyad dhanur ādāya sātyakiḥ satyavikramaḥ. vivyādha bahubhir vīraṃ bhāradvājaṃ śilāśitaiḥ.

स विद्ध्वा समरे द्रोणं सिंहनादम् अमुञ्चत। तं वै न ममृषे द्रोणः सर्वशस्त्रभृतां वरः।

sa viddhvā samare droṇaṃ siṃhanādam amuñcata. taṃ vai na mamṛṣe droṇaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ.

तथः शक्तिं गृहीत्वा तु रुक्मदण्डाम् अयस्मयीम्। तरसा प्रेषयाम् आस माधवस्य रथं प्रति।

tathaḥ śaktiṃ gṛhītvā tu rukmadaṇḍām ayasmayīm. tarasā preṣayām āsa mādhavasya rathaṃ prati.

अनासाद्य तु शैनेयं सा शक्तिः कालसंनिभा। भित्त्वा रथं जगामोग्रा धरणीं दारुणस्वना।

anāsādya tu śaineyaṃ sā śaktiḥ kālasaṃnibhā. bhittvā rathaṃ jagāmogrā dharaṇīṃ dāruṇasvanā.

ततो द्रोणं शिनेः पौत्रो राजन् विव्याध पत्रिणा। दक्षिणं भुजम् आसाद्य पीडयन् भरतर्षभ। माधवो ऽपि महाराज ब्राह्मणं पीडयन्न् इव।

tato droṇaṃ śineḥ pautro rājan vivyādha patriṇā. dakṣiṇaṃ bhujam āsādya pīḍayan bharatarṣabha. mādhavo 'pi mahārāja brāhmaṇaṃ pīḍayann iva.

द्रोणो ऽपि समरे राजन् माधवस्य महद् धनुः। अर्धचन्द्रेण चिच्छेद रथशक्त्या च सारथिम्।

droṇo 'pi samare rājan mādhavasya mahad dhanuḥ. ardhacandreṇa ciccheda rathaśaktyā ca sārathim.

मुमोह सरथिस् तस्य रथशक्त्या समाहतः। स रथोपस्थम् आसाद्य मुहूर्तं संन्यषीदत।

mumoha sarathis tasya rathaśaktyā samāhataḥ. sa rathopastham āsādya muhūrtaṃ saṃnyaṣīdata.

चकार सात्यकी राजंस् तत्र कर्मातिमानुषम्। अयोधयच् च यद् द्रोणं रश्मीञ् जग्राह च स्वयम्।

cakāra sātyakī rājaṃs tatra karmātimānuṣam. ayodhayac ca yad droṇaṃ raśmīñ jagrāha ca svayam.

ततः शरशतेनैव युयुधानो महारथः। अविध्यद् ब्राह्मणं संख्ये हृष्टरूपो विशां पते।

tataḥ śaraśatenaiva yuyudhāno mahārathaḥ. avidhyad brāhmaṇaṃ saṃkhye hṛṣṭarūpo viśāṃ pate.

तस्य द्रोणः शरान् पञ्च प्रेषयाम् आस भारत। ते तस्य कवचं भित्त्वा पपुः शोणितम् आहवे।

tasya droṇaḥ śarān pañca preṣayām āsa bhārata. te tasya kavacaṃ bhittvā papuḥ śoṇitam āhave.

निर्विद्धस् तु शरैर् घोरैर् अक्रुध्यत् सात्यकिर् भृशम्। सायकान् व्यसृजच् चापि वीरो रुक्मरथं प्रति।

nirviddhas tu śarair ghorair akrudhyat sātyakir bhṛśam. sāyakān vyasṛjac cāpi vīro rukmarathaṃ prati.

ततो द्रोणस्य यन्तारं निपात्यैकेषुणा भुवि। अश्वान् व्यद्रावयद् बाणैर् हतसूतान् महात्मनः।

tato droṇasya yantāraṃ nipātyaikeṣuṇā bhuvi. aśvān vyadrāvayad bāṇair hatasūtān mahātmanaḥ.

स रथः प्रद्रुतः संख्ये मण्डलानि सहस्रशः। चकार राजतो राजन् भ्राजमान इवांशुमान्। ततः सारथिनं हत्वा द्रोणस्यापातयद् रथात्। शोणाश्वाश् च रथं गृह्य दुद्रुवुः सर्वतोदिशम्।

sa rathaḥ pradrutaḥ saṃkhye maṇḍalāni sahasraśaḥ. cakāra rājato rājan bhrājamāna ivāṃśumān. tataḥ sārathinaṃ hatvā droṇasyāpātayad rathāt. śoṇāśvāś ca rathaṃ gṛhya dudruvuḥ sarvatodiśam.

अभिद्रवत गृह्णीत हयान् द्रोणस्य धावत। इति स्म चुक्रुशुः सर्वे राजपुत्राः सराजकाः।

abhidravata gṛhṇīta hayān droṇasya dhāvata. iti sma cukruśuḥ sarve rājaputrāḥ sarājakāḥ.

ते सात्यकिम् अपास्याशु राजन् युधि महारथाः। यतो द्रोणस् ततः सर्वे सहसा समुपाद्रवन्।

te sātyakim apāsyāśu rājan yudhi mahārathāḥ. yato droṇas tataḥ sarve sahasā samupādravan.

तान् दृष्ट्वा प्रद्रुतान् सर्वान् सात्वतेन शरार्दितान्। प्रभग्नं पुनर् एवासीत् तव सैन्यं समाकुलम्।

tān dṛṣṭvā pradrutān sarvān sātvatena śarārditān. prabhagnaṃ punar evāsīt tava sainyaṃ samākulam.

व्यूहस्यैव पुनर् द्वारं गत्वा द्रोणो व्यवस्थितः। वातायमानैस् तैर् अश्वैर् हृतो वृष्णिशरार्दितैः।

vyūhasyaiva punar dvāraṃ gatvā droṇo vyavasthitaḥ. vātāyamānais tair aśvair hṛto vṛṣṇiśarārditaiḥ.

पाण्डुपाञ्चालसंभग्नं व्यूहम् आलोक्य वीर्यवान्। शैनेये नाकरोद् यत्नं व्यूहस्यैवाभिरक्षणे।

pāṇḍupāñcālasaṃbhagnaṃ vyūham ālokya vīryavān. śaineye nākarod yatnaṃ vyūhasyaivābhirakṣaṇe.

निवार्य पाण्डुपाञ्चालान् द्रोणाग्निः प्रदहन्न् इव। तस्थौ क्रोधाग्निसंदीप्तः कालसूर्य इवोदितः।

nivārya pāṇḍupāñcālān droṇāgniḥ pradahann iva. tasthau krodhāgnisaṃdīptaḥ kālasūrya ivoditaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents