महाभारत 7.38 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 38→

[mh-7-38] • 30 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। द्वैधीभवति मे चित्तं ह्रिया तुष्ट्या च संजय। मम पुत्रस्य यत् सैन्यं सौभद्रः समवारयत्। मम पौत्रो जिघांसति। यथा चैव हि यत् सैन्यं। यत् सैन्यं मम पुत्रस्य मम पौत्रः प्रबाधते।

dhṛtarāṣṭra uvāca. dvaidhībhavati me cittaṃ hriyā tuṣṭyā ca saṃjaya. mama putrasya yat sainyaṃ saubhadraḥ samavārayat. mama pautro jighāṃsati. yathā caiva hi yat sainyaṃ. yat sainyaṃ mama putrasya mama pautraḥ prabādhate.

विस्तरेणैव मे शंस सर्वं गावल्गणे पुनः। विक्रीडितं कुमारस्य स्कन्दस्येवासुरैः सह।

vistareṇaiva me śaṃsa sarvaṃ gāvalgaṇe punaḥ. vikrīḍitaṃ kumārasya skandasyevāsuraiḥ saha.

संजय उवाच। हन्त ते संप्रवक्ष्यामि विमर्दम् अतिदारुणम्। एकस्य च बहूनां च यथासीत् तुमुलो रणः।

saṃjaya uvāca. hanta te saṃpravakṣyāmi vimardam atidāruṇam. ekasya ca bahūnāṃ ca yathāsīt tumulo raṇaḥ.

अभिमन्युः कृतोत्साहः कृतोत्साहान् अरिंदमान्। रथस्थो रथिनः सर्वांस् तावकान् अप्य् अहर्षयत्।

abhimanyuḥ kṛtotsāhaḥ kṛtotsāhān ariṃdamān. rathastho rathinaḥ sarvāṃs tāvakān apy aharṣayat.

द्रोणं कर्णं कृपं शल्यं द्रौणिं भोजं बृहद्बलम्। दुर्योधनं सौमदत्तिं शकुनिं च महाबलम्।

droṇaṃ karṇaṃ kṛpaṃ śalyaṃ drauṇiṃ bhojaṃ bṛhadbalam. duryodhanaṃ saumadattiṃ śakuniṃ ca mahābalam.

नानानृपान् नृपसुतान् सैन्यानि विविधानि च। अलातचक्रवत् सर्वांश् चरन् बाणैः समभ्ययात्।

nānānṛpān nṛpasutān sainyāni vividhāni ca. alātacakravat sarvāṃś caran bāṇaiḥ samabhyayāt.

निघ्नन्न् अमित्रान् सौभद्रः परमास्त्रः प्रतापवान्। अदर्शयत तेजस्वी दिक्षु सर्वासु भारत।

nighnann amitrān saubhadraḥ paramāstraḥ pratāpavān. adarśayata tejasvī dikṣu sarvāsu bhārata.

तद् दृष्ट्वा चरितं तस्य सौभद्रस्यामितौजसः। समकम्पन्त सैन्यानि त्वदीयानि पुनः पुनः।

tad dṛṣṭvā caritaṃ tasya saubhadrasyāmitaujasaḥ. samakampanta sainyāni tvadīyāni punaḥ punaḥ.

अथाब्रवीन् महाप्राज्ञो भारद्वाजः प्रतापवान्। हर्षेणोत्फुल्लनयनः कृपम् आभाष्य सत्वरम्।

athābravīn mahāprājño bhāradvājaḥ pratāpavān. harṣeṇotphullanayanaḥ kṛpam ābhāṣya satvaram.

घट्टयन्न् इव मर्माणि तव पुत्रस्य मारिष। अभिमन्युं रणे दृष्ट्वा तदा रणविशारदम्।

ghaṭṭayann iva marmāṇi tava putrasya māriṣa. abhimanyuṃ raṇe dṛṣṭvā tadā raṇaviśāradam.

एष गच्छति सौभद्रः पार्थानाम् अग्रतो युवा। नन्दयन् सुहृदः सर्वान् राजानं च युधिष्ठिरम्।

eṣa gacchati saubhadraḥ pārthānām agrato yuvā. nandayan suhṛdaḥ sarvān rājānaṃ ca yudhiṣṭhiram.

नकुलं सहदेवं च भीमसेनं च पाण्डवम्। बन्धून् संबन्धिनश् चान्यान् मध्यस्थान् सुहृदस् तथा।

nakulaṃ sahadevaṃ ca bhīmasenaṃ ca pāṇḍavam. bandhūn saṃbandhinaś cānyān madhyasthān suhṛdas tathā.

नास्य युद्धे समं मन्ये कं चिद् अन्यं धनुर्धरम्। इच्छन् हन्याद् इमां सेनां किमर्थम् अपि नेच्छति।

nāsya yuddhe samaṃ manye kaṃ cid anyaṃ dhanurdharam. icchan hanyād imāṃ senāṃ kimartham api necchati.

द्रोणस्य प्रीतिसंयुक्तं श्रुत्वा वाक्यं तवात्मजः। आर्जुनिं प्रति संक्रुद्धो द्रोणं दृष्ट्वा स्मयन्न् इव।

droṇasya prītisaṃyuktaṃ śrutvā vākyaṃ tavātmajaḥ. ārjuniṃ prati saṃkruddho droṇaṃ dṛṣṭvā smayann iva.

अथ दुर्योधनः कर्णम् अब्रवीद् बाह्लिकं कृपम्। दुःसासनं मद्रराजं तांस् तांश् चान्यान् महारथान्।

atha duryodhanaḥ karṇam abravīd bāhlikaṃ kṛpam. duḥsāsanaṃ madrarājaṃ tāṃs tāṃś cānyān mahārathān.

सर्वमूर्धावसिक्तानाम् आचार्यो ब्रह्मवित्तमः। अभिमन्युं महासत्त्वं श्लाघते वन्दिनो यथा। तस्मात् संपश्यतस् तस्य द्रोणाचार्यस्य धीमतः। अर्जुनस्य सुतं मूढं नाभिहन्तुम् इहेच्छति।

sarvamūrdhāvasiktānām ācāryo brahmavittamaḥ. abhimanyuṃ mahāsattvaṃ ślāghate vandino yathā. tasmāt saṃpaśyatas tasya droṇācāryasya dhīmataḥ. arjunasya sutaṃ mūḍhaṃ nābhihantum ihecchati.

न ह्य् अस्य समरे मुच्येद् अन्तको ऽप्य् आततायिनः। किम् अङ्ग पुनर् एवान्यो मर्त्यः सत्यं ब्रवीमि वः।

na hy asya samare mucyed antako 'py ātatāyinaḥ. kim aṅga punar evānyo martyaḥ satyaṃ bravīmi vaḥ.

अर्जुनस्य सुतं त्व् एष शिष्यत्वाद् अभिरक्षति। पुत्राः शिष्याश् च दयितास् तद् अपत्यं च धर्मिणाम्।

arjunasya sutaṃ tv eṣa śiṣyatvād abhirakṣati. putrāḥ śiṣyāś ca dayitās tad apatyaṃ ca dharmiṇām.

संरक्ष्यमाणो द्रोणेन मन्यते वीर्यम् आत्मनः। आत्मसंभावितो मूढस् तं प्रमथ्नीत माचिरम्।

saṃrakṣyamāṇo droṇena manyate vīryam ātmanaḥ. ātmasaṃbhāvito mūḍhas taṃ pramathnīta māciram.

एवम् उक्तास् तु ते राज्ञा सात्वतीपुत्रम् अभ्ययुः। संरब्धास् तं जिघांसन्तो भारद्वाजस्य पश्यतः।

evam uktās tu te rājñā sātvatīputram abhyayuḥ. saṃrabdhās taṃ jighāṃsanto bhāradvājasya paśyataḥ.

दुःशासनस् तु तच् छ्रुत्वा दुर्योधनवचस् तदा। अब्रवीत् कुरुशार्दूलो दुर्योधनम् इदं वचः। दुःशासनस् तु संरब्धं ज्ञात्वा भ्रातरम् अग्रजम्। तान् निवर्त्य रथोदारान् अथ भ्रातरम् अब्रवीत्।

duḥśāsanas tu tac chrutvā duryodhanavacas tadā. abravīt kuruśārdūlo duryodhanam idaṃ vacaḥ. duḥśāsanas tu saṃrabdhaṃ jñātvā bhrātaram agrajam. tān nivartya rathodārān atha bhrātaram abravīt.

अहम् एनं हनिष्यामि महाराज ब्रवीमि ते। मिषतां पाण्डुपुत्राणां पाञ्चालानां च पश्यताम्। ग्रसिष्याम्य् अद्य सौभद्रं यथा राहुर् दिवाकरम्।

aham enaṃ haniṣyāmi mahārāja bravīmi te. miṣatāṃ pāṇḍuputrāṇāṃ pāñcālānāṃ ca paśyatām. grasiṣyāmy adya saubhadraṃ yathā rāhur divākaram.

उत्क्रुश्य चाब्रवीद् वाक्यं कुरुराजम् इदं पुनः। श्रुत्वा कृष्णौ मया ग्रस्तं सौभद्रम् अतिमानिनौ। गमिष्यतः प्रेतलोकं जीवलोकान् न संशयः।

utkruśya cābravīd vākyaṃ kururājam idaṃ punaḥ. śrutvā kṛṣṇau mayā grastaṃ saubhadram atimāninau. gamiṣyataḥ pretalokaṃ jīvalokān na saṃśayaḥ.

तौ च श्रुत्वा मृतौ व्यक्तं पाण्डोः क्षेत्रोद्भवाः सुताः। एकाह्ना ससुहृद्वर्गाः क्लैब्याद् धास्यन्ति जीवितम्।

tau ca śrutvā mṛtau vyaktaṃ pāṇḍoḥ kṣetrodbhavāḥ sutāḥ. ekāhnā sasuhṛdvargāḥ klaibyād dhāsyanti jīvitam.

तस्माद् अस्मिन् हते शत्रौ हताः सर्वे ऽहितास् तव। शिवेन ध्याहि मा राजन्न् एष हन्मि रिपुं तव।

tasmād asmin hate śatrau hatāḥ sarve 'hitās tava. śivena dhyāhi mā rājann eṣa hanmi ripuṃ tava.

एवम् उक्त्वा नदन् राजन् पुत्रो दुःशासनस् तव। दुःशासनस् तथेत्य् उक्तो भ्रात्रा तव सुतस् तदा। सौभद्रम् अभ्ययात् क्रुद्धः शरवर्षैर् अवाकिरन्।

evam uktvā nadan rājan putro duḥśāsanas tava. duḥśāsanas tathety ukto bhrātrā tava sutas tadā. saubhadram abhyayāt kruddhaḥ śaravarṣair avākiran.

तम् अभिक्रुद्धम् आयान्तं तव पुत्रम् अरिंदमः। अभिमन्युः शरैस् तीक्ष्णैः षड्विंशत्या समर्पयत्।

tam abhikruddham āyāntaṃ tava putram ariṃdamaḥ. abhimanyuḥ śarais tīkṣṇaiḥ ṣaḍviṃśatyā samarpayat.

दुःशासनस् तु संक्रुद्धः प्रभिन्न इव कुञ्जरः। अयोधयत सौभद्रम् अभिमन्युश् च तं रणे।

duḥśāsanas tu saṃkruddhaḥ prabhinna iva kuñjaraḥ. ayodhayata saubhadram abhimanyuś ca taṃ raṇe.

तौ मण्डलानि चित्राणि रथाभ्यां सव्यदक्षिणम्। चरमाणाव् अयुध्येतां रथशिक्षाविशारदौ।

tau maṇḍalāni citrāṇi rathābhyāṃ savyadakṣiṇam. caramāṇāv ayudhyetāṃ rathaśikṣāviśāradau.

अथ पणवमृदङ्गदुन्दुभीनां; कृकरमहानकभेरिझर्झराणाम्। निनदम् अतिभृशं नराः प्रचक्रुर्; लवणजलोद्भवसिंहनादमिश्रम्।

atha paṇavamṛdaṅgadundubhīnāṃ; kṛkaramahānakabherijharjharāṇām. ninadam atibhṛśaṃ narāḥ pracakrur; lavaṇajalodbhavasiṃhanādamiśram.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents