महाभारत 7.137 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 137→

[mh-7-137] • 51 श्लोकाः

संजय उवाच। सोमदत्तं तु संप्रेक्ष्य विधुन्वानं महद् धनुः। सात्यकिः प्राह यन्तारं सोमदत्ताय मां वह।

saṃjaya uvāca. somadattaṃ tu saṃprekṣya vidhunvānaṃ mahad dhanuḥ. sātyakiḥ prāha yantāraṃ somadattāya māṃ vaha.

न ह्य् अहत्वा रणे शत्रुं बाह्लीकं कौरवाधमम्। निवर्तिष्ये रणात् सूत सत्यम् एतद् वचो मम।

na hy ahatvā raṇe śatruṃ bāhlīkaṃ kauravādhamam. nivartiṣye raṇāt sūta satyam etad vaco mama.

ततः संप्रेषयद् यन्ता सैन्धवांस् तान् महाजवान्। तुरङ्गमाञ् शङ्खवर्णान् सर्वशब्दातिगान् रणे।

tataḥ saṃpreṣayad yantā saindhavāṃs tān mahājavān. turaṅgamāñ śaṅkhavarṇān sarvaśabdātigān raṇe.

ते ऽवहन् युयुधानं तु मनोमारुतरंहसः। यथेन्द्रं हरयो राजन् पुरा दैत्यवधोद्यतम्।

te 'vahan yuyudhānaṃ tu manomārutaraṃhasaḥ. yathendraṃ harayo rājan purā daityavadhodyatam.

तम् आपतन्तं संप्रेक्ष्य सात्वतं रभसं रणे। सोमदत्तो महाबाहुर् असंभ्रान्तो ऽभ्यवर्तत।

tam āpatantaṃ saṃprekṣya sātvataṃ rabhasaṃ raṇe. somadatto mahābāhur asaṃbhrānto 'bhyavartata.

विमुञ्चञ् शरवर्षाणि पर्जन्य इव वृष्टिमान्। छादयाम् आस शैनेयं जलदो भास्करं यथा।

vimuñcañ śaravarṣāṇi parjanya iva vṛṣṭimān. chādayām āsa śaineyaṃ jalado bhāskaraṃ yathā.

असंभ्रान्तश् च समरे सात्यकिः कुरुपुंगवम्। छादयाम् आस बाणौघैः समन्ताद् भरतर्षभ।

asaṃbhrāntaś ca samare sātyakiḥ kurupuṃgavam. chādayām āsa bāṇaughaiḥ samantād bharatarṣabha.

सोमदत्तस् तु तं षष्ट्या विव्याधोरसि माधवम्। सात्यकिश् चापि तं राजन्न् अविध्यत् सायकैः शितैः। सात्यकिः प्रतिविव्याध सोमदत्तं शितैः शरैः।

somadattas tu taṃ ṣaṣṭyā vivyādhorasi mādhavam. sātyakiś cāpi taṃ rājann avidhyat sāyakaiḥ śitaiḥ. sātyakiḥ prativivyādha somadattaṃ śitaiḥ śaraiḥ.

ताव् अन्योन्यं शरैः कृत्तौ व्यराजेतां नरर्षभौ। सुपुष्पौ पुष्पसमये पुष्पिताव् इव किंशुकौ।

tāv anyonyaṃ śaraiḥ kṛttau vyarājetāṃ nararṣabhau. supuṣpau puṣpasamaye puṣpitāv iva kiṃśukau.

रुधिरोक्षितसर्वाङ्गौ कुरुवृष्णियशस्करौ। परस्परम् अवेक्षेतां दहन्ताव् इव लोचनैः।

rudhirokṣitasarvāṅgau kuruvṛṣṇiyaśaskarau. parasparam avekṣetāṃ dahantāv iva locanaiḥ.

रथमण्डलमार्गेषु चरन्ताव् अरिमर्दनौ। घोररूपौ हि ताव् आस्तां वृष्टिमन्ताव् इवाम्बुदौ।

rathamaṇḍalamārgeṣu carantāv arimardanau. ghorarūpau hi tāv āstāṃ vṛṣṭimantāv ivāmbudau.

शरसंभिन्नगात्रौ तौ सर्वतः शकलीकृतौ। श्वाविधाव् इव राजेन्द्र व्यदृष्येतां शरक्षतौ।

śarasaṃbhinnagātrau tau sarvataḥ śakalīkṛtau. śvāvidhāv iva rājendra vyadṛṣyetāṃ śarakṣatau.

सुवर्णपुङ्खैर् इषुभिर् आचितौ तौ व्यरोचताम्। खद्योतैर् आवृतौ राजन् प्रावृषीव वनस्पती।

suvarṇapuṅkhair iṣubhir ācitau tau vyarocatām. khadyotair āvṛtau rājan prāvṛṣīva vanaspatī.

संप्रदीपितसर्वाङ्गौ सायकैस् तौ महारथौ। अदृश्येतां रणे क्रुद्धाव् उल्काभिर् इव कुञ्जरौ।

saṃpradīpitasarvāṅgau sāyakais tau mahārathau. adṛśyetāṃ raṇe kruddhāv ulkābhir iva kuñjarau.

ततो युधि महाराज सोमदत्तो महारथः। अर्धचन्द्रेण चिच्छेद माधवस्य महद् धनुः।

tato yudhi mahārāja somadatto mahārathaḥ. ardhacandreṇa ciccheda mādhavasya mahad dhanuḥ.

अथैनं पञ्चविंशत्या सायकानां समार्पयत्। त्वरमाणस् त्वराकाले पुनश् च दशभिः शरैः।

athainaṃ pañcaviṃśatyā sāyakānāṃ samārpayat. tvaramāṇas tvarākāle punaś ca daśabhiḥ śaraiḥ.

अथान्यद् धनुर् आदाय सात्यकिर् वेगवत्तरम्। पञ्चभिः सायकैस् तूर्णं सोमदत्तम् अविध्यत।

athānyad dhanur ādāya sātyakir vegavattaram. pañcabhiḥ sāyakais tūrṇaṃ somadattam avidhyata.

ततो ऽपरेण भल्लेन ध्वजं चिच्छेद काञ्चनम्। बाह्लीकस्य रणे राजन् सात्यकिः प्रहसन्न् इव।

tato 'pareṇa bhallena dhvajaṃ ciccheda kāñcanam. bāhlīkasya raṇe rājan sātyakiḥ prahasann iva.

सोमदत्तस् त्व् असंभ्रान्तो दृष्ट्वा केतुं निपातितम्। शैनेयं पञ्चविंशत्या सायकानां समाचिनोत्।

somadattas tv asaṃbhrānto dṛṣṭvā ketuṃ nipātitam. śaineyaṃ pañcaviṃśatyā sāyakānāṃ samācinot.

सात्वतो ऽपि रणे क्रुद्धः सोमदत्तस्य धन्विनः। धनुश् चिच्छेद समरे क्षुरप्रेण शितेन ह।

sātvato 'pi raṇe kruddhaḥ somadattasya dhanvinaḥ. dhanuś ciccheda samare kṣurapreṇa śitena ha.

अथैनं रुक्मपुङ्खानां शतेन नतपर्वणाम्। आचिनोद् बहुधा राजन् भग्नदंष्ट्रम् इव द्विपम्।

athainaṃ rukmapuṅkhānāṃ śatena nataparvaṇām. ācinod bahudhā rājan bhagnadaṃṣṭram iva dvipam.

अथान्यद् धनुर् आदाय सोमदत्तो महारथः। सात्यकिं छादयाम् आस शरवृष्ट्या महाबलः।

athānyad dhanur ādāya somadatto mahārathaḥ. sātyakiṃ chādayām āsa śaravṛṣṭyā mahābalaḥ.

सोमदत्तं तु संक्रुद्धो रणे विव्याध सात्यकिः। सात्यकिं चेषुजालेन सोमदत्तो अपीडयत्।

somadattaṃ tu saṃkruddho raṇe vivyādha sātyakiḥ. sātyakiṃ ceṣujālena somadatto apīḍayat.

दशभिः सात्वतस्यार्थे भीमो ऽहन् बाह्लिकात्मजम्। सोमदत्तो ऽप्य् असंभ्रान्तः शैनेयम् अवधीच् छरैः।

daśabhiḥ sātvatasyārthe bhīmo 'han bāhlikātmajam. somadatto 'py asaṃbhrāntaḥ śaineyam avadhīc charaiḥ.

ततस् तु सात्वतस्यार्थे भैमसेनिर् नवं दृढम्। मुमोच परिघं घोरं सोमदत्तस्य वक्षसि।

tatas tu sātvatasyārthe bhaimasenir navaṃ dṛḍham. mumoca parighaṃ ghoraṃ somadattasya vakṣasi.

तम् आपतन्तं वेगेन परिघं घोरदर्शनम्। द्विधा चिच्छेद समरे प्रहसन्न् इव कौरवः।

tam āpatantaṃ vegena parighaṃ ghoradarśanam. dvidhā ciccheda samare prahasann iva kauravaḥ.

स पपात द्विधा छिन्न आयसः परिघो महान्। महीधरस्येव महच् छिखरं वज्रदारितम्।

sa papāta dvidhā chinna āyasaḥ parigho mahān. mahīdharasyeva mahac chikharaṃ vajradāritam.

ततस् तु सात्यकी राजन् सोमदत्तस्य संयुगे। धनुश् चिच्छेद भल्लेन हस्तावापं च पञ्चभिः।

tatas tu sātyakī rājan somadattasya saṃyuge. dhanuś ciccheda bhallena hastāvāpaṃ ca pañcabhiḥ.

चतुर्भिस् तु शरैस् तूर्णं चतुरस् तुरगोत्तमान्। समीपं प्रेषयाम् आस प्रेतराजस्य भारत।

caturbhis tu śarais tūrṇaṃ caturas turagottamān. samīpaṃ preṣayām āsa pretarājasya bhārata.

सारथेश् च शिरः कायाद् भल्लेन नतपर्वणा। जहार रथशार्दूलः प्रहसञ् शिनिपुंगवः।

sāratheś ca śiraḥ kāyād bhallena nataparvaṇā. jahāra rathaśārdūlaḥ prahasañ śinipuṃgavaḥ.

ततः शरं महाघोरं ज्वलन्तम् इव पावकम्। मुमोच सात्वतो राजन् स्वर्णपुङ्खं शिलाशितम्।

tataḥ śaraṃ mahāghoraṃ jvalantam iva pāvakam. mumoca sātvato rājan svarṇapuṅkhaṃ śilāśitam.

स विमुक्तो बलवता शैनेयेन शरोत्तमः। घोरस् तस्योरसि विभो निपपाताशु भारत।

sa vimukto balavatā śaineyena śarottamaḥ. ghoras tasyorasi vibho nipapātāśu bhārata.

सो ऽतिविद्धो बलवता सात्वतेन महारथः। सोमदत्तो महाबाहुर् निपपात ममार च।

so 'tividdho balavatā sātvatena mahārathaḥ. somadatto mahābāhur nipapāta mamāra ca.

तं दृष्ट्वा निहतं तत्र सोमदत्तं महारथाः। पाण्डवाश् च महाराज सह मद्रैः प्रभद्रकैः। महता शरवर्षेण युयुधानम् उपाद्रवन्।

taṃ dṛṣṭvā nihataṃ tatra somadattaṃ mahārathāḥ. pāṇḍavāś ca mahārāja saha madraiḥ prabhadrakaiḥ. mahatā śaravarṣeṇa yuyudhānam upādravan.

छाद्यमानं शरैर् दृष्ट्वा युयुधानं युधिष्ठिरः। महत्या सेनया सार्धं द्रोणानीकम् उपाद्रवत्।

chādyamānaṃ śarair dṛṣṭvā yuyudhānaṃ yudhiṣṭhiraḥ. mahatyā senayā sārdhaṃ droṇānīkam upādravat.

ततो युधिष्ठिरः क्रुद्धस् तावकानां महाबलम्। शरैर् विद्रावयाम् आस भारद्वाजस्य पश्यतः।

tato yudhiṣṭhiraḥ kruddhas tāvakānāṃ mahābalam. śarair vidrāvayām āsa bhāradvājasya paśyataḥ.

सैन्यानि द्रावयन्तं तु द्रोणो दृष्ट्वा युधिष्ठिरम्। अभिदुद्राव वेगेन क्रोधसंरक्तलोचनः।

sainyāni drāvayantaṃ tu droṇo dṛṣṭvā yudhiṣṭhiram. abhidudrāva vegena krodhasaṃraktalocanaḥ.

ततः सुनिशितैर् बाणैः पार्थं विव्याध सप्तभिः। युधिष्ठिरो ऽपि संक्रुद्धः प्रतिविव्याध पञ्चभिः। सो ऽतिविद्धो महाबाहुः सृक्किणी परिसंलिहन्। युधिष्ठिरस्य चिच्छेद ध्वजं कार्मुकम् एव च।

tataḥ suniśitair bāṇaiḥ pārthaṃ vivyādha saptabhiḥ. yudhiṣṭhiro 'pi saṃkruddhaḥ prativivyādha pañcabhiḥ. so 'tividdho mahābāhuḥ sṛkkiṇī parisaṃlihan. yudhiṣṭhirasya ciccheda dhvajaṃ kārmukam eva ca.

स छिन्नधन्वा त्वरितस् त्वराकाले नृपोत्तमः। अन्यद् आदत्त वेगेन कार्मुकं समरे दृढम्।

sa chinnadhanvā tvaritas tvarākāle nṛpottamaḥ. anyad ādatta vegena kārmukaṃ samare dṛḍham.

ततः शरसहस्रेण द्रोणं विव्याध पार्थिवः। साश्वसूतध्वजरथं तद् अद्भुतम् इवाभवत्।

tataḥ śarasahasreṇa droṇaṃ vivyādha pārthivaḥ. sāśvasūtadhvajarathaṃ tad adbhutam ivābhavat.

ततो मुहूर्तं व्यथितः शरघातप्रपीडितः। निषसाद रथोपस्थे द्रोणो भरतसत्तम।

tato muhūrtaṃ vyathitaḥ śaraghātaprapīḍitaḥ. niṣasāda rathopasthe droṇo bharatasattama.

प्रतिलभ्य ततः संज्ञां मुहूर्ताद् द्विजसत्तमः। क्रोधेन महताविष्टो वायव्यास्त्रम् अवासृजत्।

pratilabhya tataḥ saṃjñāṃ muhūrtād dvijasattamaḥ. krodhena mahatāviṣṭo vāyavyāstram avāsṛjat.

असंभ्रान्तस् ततः पार्थो धनुर् आकृष्य वीर्यवान्। तद् अस्त्रम् अस्त्रेण रणे स्तम्भयाम् आस भारत। चिच्छेद च धनुर् दीर्घं ब्राह्मणस्य च पाण्डवः। अथान्यद् धनुर् आदाय द्रोणः क्षत्रियमर्दनः। तद् अप्य् अस्य शितैर् भल्लैश् चिच्छेद कुरुपुंगवः।

asaṃbhrāntas tataḥ pārtho dhanur ākṛṣya vīryavān. tad astram astreṇa raṇe stambhayām āsa bhārata. ciccheda ca dhanur dīrghaṃ brāhmaṇasya ca pāṇḍavaḥ. athānyad dhanur ādāya droṇaḥ kṣatriyamardanaḥ. tad apy asya śitair bhallaiś ciccheda kurupuṃgavaḥ.

ततो ऽब्रवीद् वासुदेवः कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम्। युधिष्ठिर महाबाहो यत् त्वा वक्ष्यामि तच् छृणु।

tato 'bravīd vāsudevaḥ kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram. yudhiṣṭhira mahābāho yat tvā vakṣyāmi tac chṛṇu.

उपारमस्व युद्धाय द्रोणाद् भरतसत्तम। गृध्यते हि सदा द्रोणो ग्रहणे तव संयुगे।

upāramasva yuddhāya droṇād bharatasattama. gṛdhyate hi sadā droṇo grahaṇe tava saṃyuge.

नानुरूपम् अहं मन्ये युद्धम् अस्य त्वया सह। यो ऽस्य सृष्टो विनाशाय स एनं श्वो हनिष्यति।

nānurūpam ahaṃ manye yuddham asya tvayā saha. yo 'sya sṛṣṭo vināśāya sa enaṃ śvo haniṣyati.

परिवर्ज्य गुरुं याहि यत्र राजा सुयोधनः। राजा राज्ञा हि योद्धव्यो नाराज्ञा युद्धम् इष्यते। तत्र त्वं व्रज कौन्तेय हस्त्यश्वरथसंवृतः। यावन् मात्रेण च मया सहायेन धनंजयः। भीमश् च रथशार्दूलो युध्यते कौरवैः सह।

parivarjya guruṃ yāhi yatra rājā suyodhanaḥ. rājā rājñā hi yoddhavyo nārājñā yuddham iṣyate. tatra tvaṃ vraja kaunteya hastyaśvarathasaṃvṛtaḥ. yāvan mātreṇa ca mayā sahāyena dhanaṃjayaḥ. bhīmaś ca rathaśārdūlo yudhyate kauravaiḥ saha.

वासुदेववचः श्रुत्वा धर्मराजो युधिष्ठिरः। मुहूर्तं चिन्तयित्वा तु ततो दारुणम् आहवम्।

vāsudevavacaḥ śrutvā dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ. muhūrtaṃ cintayitvā tu tato dāruṇam āhavam.

प्रायाद् द्रुतम् अमित्रघ्नो यत्र भीमो व्यवस्थितः। विनिघ्नंस् तावकान् योधान् व्यादितास्य इवान्तकः।

prāyād drutam amitraghno yatra bhīmo vyavasthitaḥ. vinighnaṃs tāvakān yodhān vyāditāsya ivāntakaḥ.

रथघोषेण महता नादयन् वसुधातलम्। पर्जन्य इव घर्मान्ते नादयन् वै दिशो दश।

rathaghoṣeṇa mahatā nādayan vasudhātalam. parjanya iva gharmānte nādayan vai diśo daśa.

भीमस्य निघ्नतः शत्रून् पार्ष्णिं जग्राह पाण्डवः। महता रथवंशेन दवाग्निर् इव चोत्थितः। भीमान्तिकम् उपायाते राजराजे युधिष्ठिरे। निवृत्ते कौरवान् हन्तुं विष्णुवाक्यप्रणोदिते। द्रोणो ऽपि पाण्डुपाञ्चालान् व्यधमद् रजनीमुखे। नादयंस् तलघोषेण तव सैन्यानि मारिष।

bhīmasya nighnataḥ śatrūn pārṣṇiṃ jagrāha pāṇḍavaḥ. mahatā rathavaṃśena davāgnir iva cotthitaḥ. bhīmāntikam upāyāte rājarāje yudhiṣṭhire. nivṛtte kauravān hantuṃ viṣṇuvākyapraṇodite. droṇo 'pi pāṇḍupāñcālān vyadhamad rajanīmukhe. nādayaṃs talaghoṣeṇa tava sainyāni māriṣa.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...