महाभारत 7.133 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 133→

[mh-7-133] • 64 श्लोकाः

संजय उवाच। उदीर्यमाणं तद् दृष्ट्वा पाण्डवानां महद् बलम्। अविषह्यं च मन्वानः कर्णं दुर्योधनो ऽब्रवीत्।

saṃjaya uvāca. udīryamāṇaṃ tad dṛṣṭvā pāṇḍavānāṃ mahad balam. aviṣahyaṃ ca manvānaḥ karṇaṃ duryodhano 'bravīt.

अयं स कालः संप्राप्तो मित्राणां मित्रवत्सल। त्रायस्व समरे कर्ण सर्वान् योधान् महाबल।

ayaṃ sa kālaḥ saṃprāpto mitrāṇāṃ mitravatsala. trāyasva samare karṇa sarvān yodhān mahābala.

पाञ्चालैर् मत्स्यकैकेयैः पाण्डवैश् च महारथैः। वृतान् समन्तात् संक्रुद्धैर् निःश्वसद्भिर् इवोरगैः।

pāñcālair matsyakaikeyaiḥ pāṇḍavaiś ca mahārathaiḥ. vṛtān samantāt saṃkruddhair niḥśvasadbhir ivoragaiḥ.

एते नदन्ति संहृष्टाः पाण्डवा जितकाशिनः। शक्रोपमाश् च बहवः पाञ्चालानां रथव्रजाः।

ete nadanti saṃhṛṣṭāḥ pāṇḍavā jitakāśinaḥ. śakropamāś ca bahavaḥ pāñcālānāṃ rathavrajāḥ.

कर्ण उवाच। परित्रातुम् इह प्राप्तो यदि पार्थं पुरंदरः। तम् अप्य् आशु पराजित्य ततो हन्तास्मि पाण्डवम्।

karṇa uvāca. paritrātum iha prāpto yadi pārthaṃ puraṃdaraḥ. tam apy āśu parājitya tato hantāsmi pāṇḍavam.

सत्यं ते प्रतिजानामि समाश्वसिहि भारत। हन्तास्मि पाण्डुतनयान् पाञ्चालांश् च समागतान्।

satyaṃ te pratijānāmi samāśvasihi bhārata. hantāsmi pāṇḍutanayān pāñcālāṃś ca samāgatān.

जयं ते प्रतिजानामि वासवस्येव पावकिः। प्रियं तव मया कार्यम् इति जीवामि पार्थिव।

jayaṃ te pratijānāmi vāsavasyeva pāvakiḥ. priyaṃ tava mayā kāryam iti jīvāmi pārthiva.

सर्वेषाम् एव पार्थानां फल्गुनो बलवत्तरः। तस्यामोघां विमोक्ष्यामि शक्तिं शक्रविनिर्मिताम्।

sarveṣām eva pārthānāṃ phalguno balavattaraḥ. tasyāmoghāṃ vimokṣyāmi śaktiṃ śakravinirmitām.

तस्मिन् हते महेष्वासे भ्रातरस् तस्य मानद। तव वश्या भविष्यन्ति वनं यास्यन्ति वा पुनः।

tasmin hate maheṣvāse bhrātaras tasya mānada. tava vaśyā bhaviṣyanti vanaṃ yāsyanti vā punaḥ.

मयि जीवति कौरव्य विषादं मा कृथाः क्व चित्। अहं जेष्यामि समरे सहितान् सर्वपाण्डवान्।

mayi jīvati kauravya viṣādaṃ mā kṛthāḥ kva cit. ahaṃ jeṣyāmi samare sahitān sarvapāṇḍavān.

पाञ्चालान् केकयांश् चैव वृष्णींश् चापि समागतान्। बाणौघैः शकलीकृत्य तव दास्यामि मेदिनीम्।

pāñcālān kekayāṃś caiva vṛṣṇīṃś cāpi samāgatān. bāṇaughaiḥ śakalīkṛtya tava dāsyāmi medinīm.

संजय उवाच। एवं ब्रुवाणं कर्णं तु कृपः शारद्वतो ऽब्रवीत्। स्मयन्न् इव महाबाहुः सूतपुत्रम् इदं वचः।

saṃjaya uvāca. evaṃ bruvāṇaṃ karṇaṃ tu kṛpaḥ śāradvato 'bravīt. smayann iva mahābāhuḥ sūtaputram idaṃ vacaḥ.

शोभनं शोभनं कर्ण सनाथः कुरुपुंगवः। त्वया नाथेन राधेय वचसा यदि सिध्यति।

śobhanaṃ śobhanaṃ karṇa sanāthaḥ kurupuṃgavaḥ. tvayā nāthena rādheya vacasā yadi sidhyati.

बहुशः कत्थसे कर्ण कौरव्यस्य समीपतः। न तु ते विक्रमः कश् चिद् दृश्यते बलम् एव वा।

bahuśaḥ katthase karṇa kauravyasya samīpataḥ. na tu te vikramaḥ kaś cid dṛśyate balam eva vā.

समागमः पाण्डुसुतैर् दृष्टस् ते बहुशो युधि। सर्वत्र निर्जितश् चासि पाण्डवैः सूतनन्दन।

samāgamaḥ pāṇḍusutair dṛṣṭas te bahuśo yudhi. sarvatra nirjitaś cāsi pāṇḍavaiḥ sūtanandana.

ह्रियमाणे तदा कर्ण गन्धर्वैर् धृतराष्ट्रजे। तदायुध्यन्त सैन्यानि त्वम् एकस् तु पलायथाः।

hriyamāṇe tadā karṇa gandharvair dhṛtarāṣṭraje. tadāyudhyanta sainyāni tvam ekas tu palāyathāḥ.

विराटनगरे चापि समेताः सर्वकौरवाः। पार्थेन निर्जिता युद्धे त्वं च कर्ण सहानुजः।

virāṭanagare cāpi sametāḥ sarvakauravāḥ. pārthena nirjitā yuddhe tvaṃ ca karṇa sahānujaḥ.

एकस्याप्य् असमर्थस् त्वं फल्गुनस्य रणाजिरे। कथम् उत्सहसे जेतुं सकृष्णान् सर्वपाण्डवान्।

ekasyāpy asamarthas tvaṃ phalgunasya raṇājire. katham utsahase jetuṃ sakṛṣṇān sarvapāṇḍavān.

अब्रुवन् कर्ण युध्यस्व बहु कत्थसि सूतज। अनुक्त्वा विक्रमेद् यस् तु तद् वै सत्पुरुषव्रतम्।

abruvan karṇa yudhyasva bahu katthasi sūtaja. anuktvā vikramed yas tu tad vai satpuruṣavratam.

गर्जित्वा सूतपुत्र त्वं शारदाभ्रम् इवाजलम्। निष्फलो दृश्यसे कर्ण तच् च राजा न बुध्यते।

garjitvā sūtaputra tvaṃ śāradābhram ivājalam. niṣphalo dṛśyase karṇa tac ca rājā na budhyate.

तावद् गर्जसि राधेय यावत् पार्थं न पश्यसि। पुरा पार्थं हि ते दृष्ट्वा दुर्लभं गर्जितं भवेत्।

tāvad garjasi rādheya yāvat pārthaṃ na paśyasi. purā pārthaṃ hi te dṛṣṭvā durlabhaṃ garjitaṃ bhavet.

त्वम् अनासाद्य तान् बाणान् फल्गुनस्य विगर्जसि। पार्थसायकविद्धस्य दुर्लभं गर्जितं भवेत्।

tvam anāsādya tān bāṇān phalgunasya vigarjasi. pārthasāyakaviddhasya durlabhaṃ garjitaṃ bhavet.

बाहुभिः क्षत्रियाः शूरा वाग्भिः शूरा द्विजातयः। धनुषा फल्गुनः शूरः कर्णः शूरो मनोरथैः। तोषितो येन रुद्रो ऽपि कः पार्थं प्रतिघातयेत्।

bāhubhiḥ kṣatriyāḥ śūrā vāgbhiḥ śūrā dvijātayaḥ. dhanuṣā phalgunaḥ śūraḥ karṇaḥ śūro manorathaiḥ. toṣito yena rudro 'pi kaḥ pārthaṃ pratighātayet.

एवं परुषितस् तेन तदा शारद्वतेन सः। कर्णः प्रहरतां श्रेष्ठः कृपं वाक्यम् अथाब्रवीत्।

evaṃ paruṣitas tena tadā śāradvatena saḥ. karṇaḥ praharatāṃ śreṣṭhaḥ kṛpaṃ vākyam athābravīt.

शूरा गर्जन्ति सततं प्रावृषीव बलाहकाः। फलं चाशु प्रयच्छन्ति बीजम् उप्तम् ऋताव् इव।

śūrā garjanti satataṃ prāvṛṣīva balāhakāḥ. phalaṃ cāśu prayacchanti bījam uptam ṛtāv iva.

दोषम् अत्र न पश्यामि शूराणां रणमूर्धनि। तत् तद् विकत्थमानानां भारं चोद्वहतां मृधे।

doṣam atra na paśyāmi śūrāṇāṃ raṇamūrdhani. tat tad vikatthamānānāṃ bhāraṃ codvahatāṃ mṛdhe.

यं भारं पुरुषो वोढुं मनसा हि व्यवस्यति। दैवम् अस्य ध्रुवं तत्र साहाय्यायोपपद्यते।

yaṃ bhāraṃ puruṣo voḍhuṃ manasā hi vyavasyati. daivam asya dhruvaṃ tatra sāhāyyāyopapadyate.

व्यवसायद्वितीयो ऽहं मनसा भारम् उद्वहन्। गर्जामि यद्य् अहं विप्र तव किं तत्र नश्यति।

vyavasāyadvitīyo 'haṃ manasā bhāram udvahan. garjāmi yady ahaṃ vipra tava kiṃ tatra naśyati.

वृथा शूरा न गर्जन्ति सजला इव तोयदाः। सामर्थ्यम् आत्मनो ज्ञात्वा ततो गर्जन्ति पण्डिताः।

vṛthā śūrā na garjanti sajalā iva toyadāḥ. sāmarthyam ātmano jñātvā tato garjanti paṇḍitāḥ.

सो ऽहम् अद्य रणे यत्तः सहितौ कृष्णपाण्डवौ। उत्सहे तरसा जेतुं ततो गर्जामि गौतम।

so 'ham adya raṇe yattaḥ sahitau kṛṣṇapāṇḍavau. utsahe tarasā jetuṃ tato garjāmi gautama.

पश्य त्वं गर्जितस्यास्य फलं मे विप्र सानुगः। हत्वा पाण्डुसुतान् आजौ सहकृष्णान् ससात्वतान्। दुर्योधनाय दास्यामि पृथिवीं हतकण्टकाम्।

paśya tvaṃ garjitasyāsya phalaṃ me vipra sānugaḥ. hatvā pāṇḍusutān ājau sahakṛṣṇān sasātvatān. duryodhanāya dāsyāmi pṛthivīṃ hatakaṇṭakām.

कृप उवाच। किं नो बहुप्रलापेन फलम् आप्नुहि सूतज। मनोरथप्रलापो मे न ग्राह्यस् तव सूतज। यदा क्षिपसि वै कृष्णौ धर्मराजं च पाण्डवम्।

kṛpa uvāca. kiṃ no bahupralāpena phalam āpnuhi sūtaja. manorathapralāpo me na grāhyas tava sūtaja. yadā kṣipasi vai kṛṣṇau dharmarājaṃ ca pāṇḍavam.

ध्रुवस् तत्र जयः कर्ण यत्र युद्धविशारदौ। देवगन्धर्वयक्षाणां मनुष्योरगरक्षसाम्। दंशितानाम् अपि रणे अजेयौ कृष्णपाण्डवौ।

dhruvas tatra jayaḥ karṇa yatra yuddhaviśāradau. devagandharvayakṣāṇāṃ manuṣyoragarakṣasām. daṃśitānām api raṇe ajeyau kṛṣṇapāṇḍavau.

ब्रह्मण्यः सत्यवाग् दान्तो गुरुदैवतपूजकः। नित्यं धर्मरतश् चैव कृतास्त्रश् च विशेषतः। धृतिमांश् च कृतज्ञश् च धर्मपुत्रो युधिष्ठिरः।

brahmaṇyaḥ satyavāg dānto gurudaivatapūjakaḥ. nityaṃ dharmarataś caiva kṛtāstraś ca viśeṣataḥ. dhṛtimāṃś ca kṛtajñaś ca dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ.

भ्रातरश् चास्य बलिनः सर्वास्त्रेषु कृतश्रमाः। गुरुवृत्तिरताः प्राज्ञा धर्मनित्या यशस्विनः।

bhrātaraś cāsya balinaḥ sarvāstreṣu kṛtaśramāḥ. guruvṛttiratāḥ prājñā dharmanityā yaśasvinaḥ.

संबन्धिनश् चेन्द्रवीर्याः स्वनुरक्ताः प्रहारिणः। धृष्टद्युम्नः शिखण्डी च दौर्मुखिर् जनमेजयः।

saṃbandhinaś cendravīryāḥ svanuraktāḥ prahāriṇaḥ. dhṛṣṭadyumnaḥ śikhaṇḍī ca daurmukhir janamejayaḥ.

चन्द्रसेनो भद्रसेनः कीर्तिधर्मा ध्रुवो धरः। वसुचन्द्रो दामचन्द्रः सिंहचन्द्रः सुवेधनः।

candraseno bhadrasenaḥ kīrtidharmā dhruvo dharaḥ. vasucandro dāmacandraḥ siṃhacandraḥ suvedhanaḥ.

द्रुपदस्य तथा पुत्रा द्रुपदश् च महास्त्रवित्। येषाम् अर्थाय संयत्तो मत्स्यराजः सहानुगः।

drupadasya tathā putrā drupadaś ca mahāstravit. yeṣām arthāya saṃyatto matsyarājaḥ sahānugaḥ.

शतानीकः सुदशनः श्रुतानीकः श्रुतध्वजः। बलानीको जयानीको जयाश्वो रथवाहनः। जयानीको जयप्रियः। विजयो लब्धलक्षश् च।

śatānīkaḥ sudaśanaḥ śrutānīkaḥ śrutadhvajaḥ. balānīko jayānīko jayāśvo rathavāhanaḥ. jayānīko jayapriyaḥ. vijayo labdhalakṣaś ca.

चन्द्रोदयः कामरथो विराटभ्रातरः शुभाः। यमौ च द्रौपदेयाश् च राक्षसश् च घटोत्कचः। येषाम् अर्थाय युध्यन्ते न तेषां विद्यते क्षयः।

candrodayaḥ kāmaratho virāṭabhrātaraḥ śubhāḥ. yamau ca draupadeyāś ca rākṣasaś ca ghaṭotkacaḥ. yeṣām arthāya yudhyante na teṣāṃ vidyate kṣayaḥ.

कामं खलु जगत् सर्वं सदेवासुरमानवम्। सयक्षराक्षसगणं सभूतभुजगद्विपम्। निःशेषम् अस्त्रवीर्येण कुर्यातां भीमफल्गुनौ।

kāmaṃ khalu jagat sarvaṃ sadevāsuramānavam. sayakṣarākṣasagaṇaṃ sabhūtabhujagadvipam. niḥśeṣam astravīryeṇa kuryātāṃ bhīmaphalgunau.

युधिष्ठिरश् च पृथिवीं निर्दहेद् घोरचक्षुषा। अप्रमेयबलः शौरिर् येषाम् अर्थे च दंशितः। कथं तान् संयुगे कर्ण जेतुम् उत्सहसे परान्।

yudhiṣṭhiraś ca pṛthivīṃ nirdahed ghoracakṣuṣā. aprameyabalaḥ śaurir yeṣām arthe ca daṃśitaḥ. kathaṃ tān saṃyuge karṇa jetum utsahase parān.

महान् अपनयस् त्व् एष तव नित्यं हि सूतज। यस् त्वम् उत्सहसे योद्धुं समरे शौरिणा सह।

mahān apanayas tv eṣa tava nityaṃ hi sūtaja. yas tvam utsahase yoddhuṃ samare śauriṇā saha.

संजय उवाच। एवम् उक्तस् तु राधेयः प्रहसन् भरतर्षभ। अब्रवीच् च तदा कर्णो गुरुं शारद्वतं कृपम्।

saṃjaya uvāca. evam uktas tu rādheyaḥ prahasan bharatarṣabha. abravīc ca tadā karṇo guruṃ śāradvataṃ kṛpam.

सत्यम् उक्तं त्वया ब्रह्मन् पाण्डवान् प्रति यद् वचः। एते चान्ये च बहवो गुणाः पाण्डुसुतेषु वै।

satyam uktaṃ tvayā brahman pāṇḍavān prati yad vacaḥ. ete cānye ca bahavo guṇāḥ pāṇḍusuteṣu vai.

अजय्याश् च रणे पार्था देवैर् अपि सवासवैः। सदैत्ययक्षगन्धर्वपिशाचोरगराक्षसैः। तथापि पार्थाञ् जेष्यामि शक्त्या वासवदत्तया।

ajayyāś ca raṇe pārthā devair api savāsavaiḥ. sadaityayakṣagandharvapiśācoragarākṣasaiḥ. tathāpi pārthāñ jeṣyāmi śaktyā vāsavadattayā.

ममाप्य् अमोघा दत्तेयं शक्तिः शक्रेण वै द्विज। एतया निहनिष्यामि सव्यसाचिनम् आहवे।

mamāpy amoghā datteyaṃ śaktiḥ śakreṇa vai dvija. etayā nihaniṣyāmi savyasācinam āhave.

हते तु पाण्डवे कृष्णो भ्रातरश् चास्य सोदराः। अनर्जुना न शक्ष्यन्ति महीं भोक्तुं कथं चन। अनर्जुनायां च भुवि विनश्येयुर् न संशयः।

hate tu pāṇḍave kṛṣṇo bhrātaraś cāsya sodarāḥ. anarjunā na śakṣyanti mahīṃ bhoktuṃ kathaṃ cana. anarjunāyāṃ ca bhuvi vinaśyeyur na saṃśayaḥ.

तेषु नष्टेषु सर्वेषु पृथिवीयं ससागरा। अयत्नात् कौरवेयस्य वशे स्थास्यति गौतम।

teṣu naṣṭeṣu sarveṣu pṛthivīyaṃ sasāgarā. ayatnāt kauraveyasya vaśe sthāsyati gautama.

सुनीतैर् इह सर्वार्थाः सिध्यन्ते नात्र संशयः। एतम् अर्थम् अहं ज्ञात्वा ततो गर्जामि गौतम।

sunītair iha sarvārthāḥ sidhyante nātra saṃśayaḥ. etam artham ahaṃ jñātvā tato garjāmi gautama.

त्वं तु वृद्धश् च विप्रश् च अशक्तश् चापि संयुगे। कृतस्नेहश् च पार्थेषु मोहान् माम् अवमन्यसे।

tvaṃ tu vṛddhaś ca vipraś ca aśaktaś cāpi saṃyuge. kṛtasnehaś ca pārtheṣu mohān mām avamanyase.

यद्य् एवं वक्ष्यसे भूयो माम् अप्रियम् इह द्विज। ततस् ते खड्गम् उद्यम्य जिह्वां छेत्स्यामि दुर्मते।

yady evaṃ vakṣyase bhūyo mām apriyam iha dvija. tatas te khaḍgam udyamya jihvāṃ chetsyāmi durmate.

यच् चापि पाण्डवान् विप्र स्तोतुम् इच्छसि संयुगे। भीषयन् सर्वसैन्यानि कौरवेयाणि दुर्मते। अत्रापि शृणु मे वाक्यं यथावद् गदतो द्विज।

yac cāpi pāṇḍavān vipra stotum icchasi saṃyuge. bhīṣayan sarvasainyāni kauraveyāṇi durmate. atrāpi śṛṇu me vākyaṃ yathāvad gadato dvija.

दुर्योधनश् च द्रोणश् च शकुनिर् दुर्मुखो जयः। दुःशासनो वृषसेनो मद्रराजस् त्वम् एव च। सोमदत्तश् च भूरिश् च तथा द्रौणिर् विविंशतिः।

duryodhanaś ca droṇaś ca śakunir durmukho jayaḥ. duḥśāsano vṛṣaseno madrarājas tvam eva ca. somadattaś ca bhūriś ca tathā drauṇir viviṃśatiḥ.

तिष्ठेयुर् दंशिता यत्र सर्वे युद्धविशारदाः। जयेद् एतान् रणे को नु शक्रतुल्यबलो ऽप्य् अरिः।

tiṣṭheyur daṃśitā yatra sarve yuddhaviśāradāḥ. jayed etān raṇe ko nu śakratulyabalo 'py ariḥ.

शूराश् च हि कृतास्त्राश् च बलिनः स्वर्गलिप्सवः। धर्मज्ञा युद्धकुशला हन्युर् युद्धे सुरान् अपि।

śūrāś ca hi kṛtāstrāś ca balinaḥ svargalipsavaḥ. dharmajñā yuddhakuśalā hanyur yuddhe surān api.

एते स्थास्यन्ति संग्रामे पाण्डवानां वधार्थिनः। जयम् आकाङ्क्षमाणा हि कौरवेयस्य दंशिताः।

ete sthāsyanti saṃgrāme pāṇḍavānāṃ vadhārthinaḥ. jayam ākāṅkṣamāṇā hi kauraveyasya daṃśitāḥ.

दैवायत्तम् अहं मन्ये जयं सुबलिनाम् अपि। यत्र भीष्मो महाबाहुः शेते शरशताचितः।

daivāyattam ahaṃ manye jayaṃ subalinām api. yatra bhīṣmo mahābāhuḥ śete śaraśatācitaḥ.

विकर्णश् चित्रसेनश् च बाह्लीको ऽथ जयद्रथः। भूरिश्रवा जयश् चैव जलसंधः सुदक्षिणः।

vikarṇaś citrasenaś ca bāhlīko 'tha jayadrathaḥ. bhūriśravā jayaś caiva jalasaṃdhaḥ sudakṣiṇaḥ.

शलश् च रथिनां श्रेष्ठो भगदत्तश् च वीर्यवान्। एते चान्ये च राजानो देवैर् अपि सुदुर्जयाः।

śalaś ca rathināṃ śreṣṭho bhagadattaś ca vīryavān. ete cānye ca rājāno devair api sudurjayāḥ.

निहताः समरे शूराः पाण्डवैर् बलवत्तराः। किम् अन्यद् दैवसंयोगान् मन्यसे पुरुषाधम।

nihatāḥ samare śūrāḥ pāṇḍavair balavattarāḥ. kim anyad daivasaṃyogān manyase puruṣādhama.

यांश् च तान् स्तौषि सततं दुर्योधनरिपून् द्विज। तेषाम् अपि हताः शूराः शतशो ऽथ सहस्रशः।

yāṃś ca tān stauṣi satataṃ duryodhanaripūn dvija. teṣām api hatāḥ śūrāḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ.

क्षीयन्ते सर्वसैन्यानि कुरूणां पाण्डवैः सह। प्रभावं नात्र पश्यामि पाण्डवानां कथं चन।

kṣīyante sarvasainyāni kurūṇāṃ pāṇḍavaiḥ saha. prabhāvaṃ nātra paśyāmi pāṇḍavānāṃ kathaṃ cana.

यांस् तान् बलवतो नित्यं मन्यसे त्वं द्विजाधम। यतिष्ये ऽहं यथाशक्ति योद्धुं तैः सह संयुगे। दुर्योधनहितार्थाय जयो दैवे प्रतिष्ठितः।

yāṃs tān balavato nityaṃ manyase tvaṃ dvijādhama. yatiṣye 'haṃ yathāśakti yoddhuṃ taiḥ saha saṃyuge. duryodhanahitārthāya jayo daive pratiṣṭhitaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...