महाभारत 5.91 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 91→

[mh-5-91] • 23 श्लोकाः

वैशंपायनः। विदुरस्य वचः श्रुत्वा प्रश्रितं पुरुषोत्तमः। इदं होवाच वचनं भगवान् मधुसूदनः।

vaiśaṃpāyanaḥ. vidurasya vacaḥ śrutvā praśritaṃ puruṣottamaḥ. idaṃ hovāca vacanaṃ bhagavān madhusūdanaḥ.

भगवान् उवाच। यथा ब्रूयान् महाप्राज्ञो यथा ब्रूयाद् विचक्षणः। यथा वाच्यस् त्वद्विधेन सुहृदा मद्विधः सुहृत्।

bhagavān uvāca. yathā brūyān mahāprājño yathā brūyād vicakṣaṇaḥ. yathā vācyas tvadvidhena suhṛdā madvidhaḥ suhṛt.

धर्मार्थयुक्तं तथ्यं च यथा त्वय्य् उपपद्यते। तथा वचनम् उक्तो ऽस्मि त्वयैतत् पितृमातृवत्।

dharmārthayuktaṃ tathyaṃ ca yathā tvayy upapadyate. tathā vacanam ukto 'smi tvayaitat pitṛmātṛvat.

सत्यं प्राप्तं च युक्तं चाप्य् एवम् एव यथात्थ माम्। शृणुष्वागमने हेतुं विदुरावहितो भव।

satyaṃ prāptaṃ ca yuktaṃ cāpy evam eva yathāttha mām. śṛṇuṣvāgamane hetuṃ vidurāvahito bhava.

दौरात्म्यं धार्तराष्ट्रस्य क्षत्रियाणां च वैरिताम्। सर्वम् एतद् अहं जानन् क्षत्तः प्राप्तो ऽद्य कौरवान्।

daurātmyaṃ dhārtarāṣṭrasya kṣatriyāṇāṃ ca vairitām. sarvam etad ahaṃ jānan kṣattaḥ prāpto 'dya kauravān.

पर्यस्तां पृथिवीं सर्वां साश्वां सरथकुञ्जराम्। यो मोचयेन् मृत्युपाशात् प्राप्नुयाद् धर्मम् उत्तमम्।

paryastāṃ pṛthivīṃ sarvāṃ sāśvāṃ sarathakuñjarām. yo mocayen mṛtyupāśāt prāpnuyād dharmam uttamam.

धर्मकार्यं यतञ् शक्त्या न चेच् छक्नोति मानवः। प्राप्तो भवति तत् पुण्यम् अत्र मे नास्ति संशयः।

dharmakāryaṃ yatañ śaktyā na cec chaknoti mānavaḥ. prāpto bhavati tat puṇyam atra me nāsti saṃśayaḥ.

मनसा चिन्तयन् पापं कर्मणा नाभिरोचयन्। न प्राप्नोति फलं तस्य एवं धर्मविदो विदुः।

manasā cintayan pāpaṃ karmaṇā nābhirocayan. na prāpnoti phalaṃ tasya evaṃ dharmavido viduḥ.

सो ऽहं यतिष्ये प्रशमं क्षत्तः कर्तुम् अमायया। कुरूणां सृञ्जयानां च संग्रामे विनशिष्यताम्।

so 'haṃ yatiṣye praśamaṃ kṣattaḥ kartum amāyayā. kurūṇāṃ sṛñjayānāṃ ca saṃgrāme vinaśiṣyatām.

सेयम् आपन् महाघोरा कुरुष्व् एव समुत्थिता। कर्णदुर्योधनकृता सर्वे ह्य् एते तदन्वयाः।

seyam āpan mahāghorā kuruṣv eva samutthitā. karṇaduryodhanakṛtā sarve hy ete tadanvayāḥ.

व्यसनैः क्लिश्यमानं हि यो मित्रं नाभिपद्यते। अनुनीय यथाशक्ति तं नृशंसं विदुर् बुधाः।

vyasanaiḥ kliśyamānaṃ hi yo mitraṃ nābhipadyate. anunīya yathāśakti taṃ nṛśaṃsaṃ vidur budhāḥ.

आ केशग्रहणान् मित्रम् अकार्यात् संनिवर्तयन्। अवाच्यः कस्य चिद् भवति कृतयत्नो यथाबलम्।

ā keśagrahaṇān mitram akāryāt saṃnivartayan. avācyaḥ kasya cid bhavati kṛtayatno yathābalam.

तत् समर्थं शुभं वाक्यं धर्मार्थसहितं हितम्। धार्तराष्ट्रः सहामात्यो ग्रहीतुं विदुरार्हति।

tat samarthaṃ śubhaṃ vākyaṃ dharmārthasahitaṃ hitam. dhārtarāṣṭraḥ sahāmātyo grahītuṃ vidurārhati.

हितं हि धार्तराष्ट्राणां पाण्डवानां तथैव च। पृथिव्यां क्षत्रियाणां च यतिष्ये ऽहम् अमायया।

hitaṃ hi dhārtarāṣṭrāṇāṃ pāṇḍavānāṃ tathaiva ca. pṛthivyāṃ kṣatriyāṇāṃ ca yatiṣye 'ham amāyayā.

हिते प्रयतमानं मां शङ्केद् दुर्योधनो यदि। हृदयस्य च मे प्रीतिर् आनृण्यं च भविष्यति।

hite prayatamānaṃ māṃ śaṅked duryodhano yadi. hṛdayasya ca me prītir ānṛṇyaṃ ca bhaviṣyati.

ज्ञातीनां हि मिथो भेदे यन् मित्रं नाभिपद्यते। सर्वयत्नेन मध्यस्थं न तन् मित्रं विदुर् बुधाः।

jñātīnāṃ hi mitho bhede yan mitraṃ nābhipadyate. sarvayatnena madhyasthaṃ na tan mitraṃ vidur budhāḥ.

न मां ब्रूयुर् अधर्मज्ञा मूढा असुहृदस् तथा। शक्तो नावारयत् कृष्णः संरब्धान् कुरुपाण्डवान्।

na māṃ brūyur adharmajñā mūḍhā asuhṛdas tathā. śakto nāvārayat kṛṣṇaḥ saṃrabdhān kurupāṇḍavān.

उभयोः साधयन्न् अर्थम् अहम् आगत इत्य् उत। तत्र यत्नम् अहं कृत्वा गच्छेयं नृष्व् अवाच्यताम्।

ubhayoḥ sādhayann artham aham āgata ity uta. tatra yatnam ahaṃ kṛtvā gaccheyaṃ nṛṣv avācyatām.

मम धर्मार्थयुक्तं हि श्रुत्वा वाक्यम् अनामयम्। न चेद् आदास्यते बालो दिष्टस्य वशम् एष्यति।

mama dharmārthayuktaṃ hi śrutvā vākyam anāmayam. na ced ādāsyate bālo diṣṭasya vaśam eṣyati.

अहापयन् पाण्डवार्थं यथावच्; छमं कुरूणां यदि चाचरेयम्। पुण्यं च मे स्याच् चरितं महार्थं; मुच्येरंश् च कुरवो मृत्युपाशात्।

ahāpayan pāṇḍavārthaṃ yathāvac; chamaṃ kurūṇāṃ yadi cācareyam. puṇyaṃ ca me syāc caritaṃ mahārthaṃ; mucyeraṃś ca kuravo mṛtyupāśāt.

अपि वाचं भाषमाणस्य काव्यां; धर्मारामाम् अर्थवतीम् अहिंस्राम्। अवेक्षेरन् धार्तराष्ट्राः समर्थां; मां च प्राप्तं कुरवः पूजयेयुः।

api vācaṃ bhāṣamāṇasya kāvyāṃ; dharmārāmām arthavatīm ahiṃsrām. avekṣeran dhārtarāṣṭrāḥ samarthāṃ; māṃ ca prāptaṃ kuravaḥ pūjayeyuḥ.

न चापि मम पर्याप्ताः सहिताः सर्वपार्थिवाः। क्रुद्धस्य प्रमुखे स्थातुं सिंहस्येवेतरे मृगाः।

na cāpi mama paryāptāḥ sahitāḥ sarvapārthivāḥ. kruddhasya pramukhe sthātuṃ siṃhasyevetare mṛgāḥ.

वैशंपायन उवाच। इत्य् एवम् उक्त्वा वचनं वृष्णीनाम् ऋषभस् तदा। शयने सुखसंस्पर्शे शिश्ये यदुसुखावहः।

vaiśaṃpāyana uvāca. ity evam uktvā vacanaṃ vṛṣṇīnām ṛṣabhas tadā. śayane sukhasaṃsparśe śiśye yadusukhāvahaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...