महाभारत 5.68 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 68→

[mh-5-68] • 14 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। भूयो मे पुण्डरीकाक्षं संजयाचक्ष्व पृच्छते। नामकर्मार्थवित् तात प्राप्नुयां पुरुषोत्तमम्।

dhṛtarāṣṭra uvāca. bhūyo me puṇḍarīkākṣaṃ saṃjayācakṣva pṛcchate. nāmakarmārthavit tāta prāpnuyāṃ puruṣottamam.

संजय उवाच। श्रुतं मे तस्य देवस्य नामनिर्वचनं शुभम्। यावत् तत्राभिजाने ऽहम् अप्रमेयो हि केशवः।

saṃjaya uvāca. śrutaṃ me tasya devasya nāmanirvacanaṃ śubham. yāvat tatrābhijāne 'ham aprameyo hi keśavaḥ.

वसनात् सर्वभूतानां वसुत्वाद् देवयोनितः। वासुदेवस् ततो वेद्यो वृषत्वाद् वृष्णिर् उच्यते।

vasanāt sarvabhūtānāṃ vasutvād devayonitaḥ. vāsudevas tato vedyo vṛṣatvād vṛṣṇir ucyate.

मौनाद् ध्यानाच् च योगाच् च विद्धि भारत माधवम्। सर्वतत्त्वलयाच् चैव मधुहा मधुसूदनः।

maunād dhyānāc ca yogāc ca viddhi bhārata mādhavam. sarvatattvalayāc caiva madhuhā madhusūdanaḥ.

कृषिर् भूवाचकः शब्दो णश् च निर्वृतिवाचकः। कृष्णस् तद्भावयोगाच् च कृष्णो भवति शाश्वतः।

kṛṣir bhūvācakaḥ śabdo ṇaś ca nirvṛtivācakaḥ. kṛṣṇas tadbhāvayogāc ca kṛṣṇo bhavati śāśvataḥ.

पुण्डरीकं परं धाम नित्यम् अक्षयम् अक्षरम्। तद्भावात् पुण्डरीकाक्षो दस्युत्रासाज् जनार्दनः।

puṇḍarīkaṃ paraṃ dhāma nityam akṣayam akṣaram. tadbhāvāt puṇḍarīkākṣo dasyutrāsāj janārdanaḥ.

यतः सत्त्वं न च्यवते यच् च सत्त्वान् न हीयते। सत्त्वतः सात्वतस् तस्माद् आर्षभाद् वृषभेक्षणः।

yataḥ sattvaṃ na cyavate yac ca sattvān na hīyate. sattvataḥ sātvatas tasmād ārṣabhād vṛṣabhekṣaṇaḥ.

न जायते जनित्र्यां यद् अजस् तस्माद् अनीकजित्। देवानां स्वप्रकाशत्वाद् दमाद् दामोदरं विदुः।

na jāyate janitryāṃ yad ajas tasmād anīkajit. devānāṃ svaprakāśatvād damād dāmodaraṃ viduḥ.

हर्षात् सौख्यात् सुखैश्वर्याद् धृषीकेशत्वम् अश्नुते। बाहुभ्यां रोदसी बिभ्रन् महाबाहुर् इति स्मृतः।

harṣāt saukhyāt sukhaiśvaryād dhṛṣīkeśatvam aśnute. bāhubhyāṃ rodasī bibhran mahābāhur iti smṛtaḥ.

अधो न क्षीयते जातु यस्मात् तस्माद् अधोक्षजः। नराणाम् अयनाच् चापि तेन नारायणः स्मृतः। पुराणसदनाच् चैव पुरातन इति स्मृतः। पूरणात् सदनाच् चैव ततो ऽसौ पुरुषोत्तमः।

adho na kṣīyate jātu yasmāt tasmād adhokṣajaḥ. narāṇām ayanāc cāpi tena nārāyaṇaḥ smṛtaḥ. purāṇasadanāc caiva purātana iti smṛtaḥ. pūraṇāt sadanāc caiva tato 'sau puruṣottamaḥ.

असतश् च सतश् चैव सर्वस्य प्रभवाप्ययात्। उद्धोषयेद् धरेर् नाम काकवत् तत्त्वचिन्तने। चरणायुधवद् ध्याने बकवत् सर्वतः स्थितिः। सर्वस्य च सदा ज्ञानात् सर्वम् एनं प्रचक्षते।

asataś ca sataś caiva sarvasya prabhavāpyayāt. uddhoṣayed dharer nāma kākavat tattvacintane. caraṇāyudhavad dhyāne bakavat sarvataḥ sthitiḥ. sarvasya ca sadā jñānāt sarvam enaṃ pracakṣate.

सत्ये प्रतिष्ठितः कृष्णः सत्यम् अत्र प्रतिष्ठितम्। सत्यात् सत्यं च गोविन्दस् तस्मात् सत्यो ऽपि नामतः।

satye pratiṣṭhitaḥ kṛṣṇaḥ satyam atra pratiṣṭhitam. satyāt satyaṃ ca govindas tasmāt satyo 'pi nāmataḥ.

विष्णुर् विक्रमणाद् एव जयनाज् जिष्णुर् उच्यते। शाश्वतत्वाद् अनन्तश् च गोविन्दो वेदनाद् गवाम्।

viṣṇur vikramaṇād eva jayanāj jiṣṇur ucyate. śāśvatatvād anantaś ca govindo vedanād gavām.

अतत्त्वं कुरुते तत्त्वं तेन मोहयते प्रजाः। एवंविधो धर्मनित्यो भगवान् मुनिभिः सह। आगन्ता हि महाबाहुर् आनृशंस्यार्थम् अच्युतः।

atattvaṃ kurute tattvaṃ tena mohayate prajāḥ. evaṃvidho dharmanityo bhagavān munibhiḥ saha. āgantā hi mahābāhur ānṛśaṃsyārtham acyutaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...