महाभारत 5.2 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 2→

[mh-5-2] • 13 श्लोकाः

बलदेव उवाच। श्रुतं भवद्भिर् गदपूर्वजस्य; वाक्यं यथा धर्मवद् अर्थवच् च। अजातशत्रोश् च हितं हितं च; दुर्योधनस्यापि तथैव राज्ञः।

baladeva uvāca. śrutaṃ bhavadbhir gadapūrvajasya; vākyaṃ yathā dharmavad arthavac ca. ajātaśatroś ca hitaṃ hitaṃ ca; duryodhanasyāpi tathaiva rājñaḥ.

अर्धं हि राज्यस्य विसृज्य वीराः; कुन्तीसुतास् तस्य कृते यतन्ते। जिता गतारण्यम् इतः पुरा ते। माद्रीसुतौ चैव कुरुप्रवीरौ। प्रदाय चार्धं धृतराष्ट्रपुत्रः; सुखी सहास्माभिर् अतीव मोदेत्।

ardhaṃ hi rājyasya visṛjya vīrāḥ; kuntīsutās tasya kṛte yatante. jitā gatāraṇyam itaḥ purā te. mādrīsutau caiva kurupravīrau. pradāya cārdhaṃ dhṛtarāṣṭraputraḥ; sukhī sahāsmābhir atīva modet.

लब्ध्वा हि राज्यं पुरुषप्रवीराः; सम्यक् प्रवृत्तेषु परेषु चैव। ध्रुवं प्रशान्ताः सुखम् आविशेयुस्; तेषां प्रशान्तिश् च हितं प्रजानाम्। ततो विनाशः कुरुपाण्डवानां। सबान्धवानां भविताचिरेण। तस्माद् यद् उक्तं मधुसूदनेन। तत् सर्वलोकस्य हितं यतध्वम्।

labdhvā hi rājyaṃ puruṣapravīrāḥ; samyak pravṛtteṣu pareṣu caiva. dhruvaṃ praśāntāḥ sukham āviśeyus; teṣāṃ praśāntiś ca hitaṃ prajānām. tato vināśaḥ kurupāṇḍavānāṃ. sabāndhavānāṃ bhavitācireṇa. tasmād yad uktaṃ madhusūdanena. tat sarvalokasya hitaṃ yatadhvam.

दुर्योधनस्यापि मतं च वेत्तुं; वक्तुं च वाक्यानि युधिष्ठिरस्य। प्रयातु दूतः पुरुषः प्रधानो। हिताय तेषां च तथैव चैषाम्। प्रियं मम स्याद् यदि तत्र कश् चिद्; व्रजेच् छमार्थं कुरुपाण्डवानाम्।

duryodhanasyāpi mataṃ ca vettuṃ; vaktuṃ ca vākyāni yudhiṣṭhirasya. prayātu dūtaḥ puruṣaḥ pradhāno. hitāya teṣāṃ ca tathaiva caiṣām. priyaṃ mama syād yadi tatra kaś cid; vrajec chamārthaṃ kurupāṇḍavānām.

स भीष्मम् आमन्त्र्य कुरुप्रवीरं; वैचित्रवीर्यं च महानुभावम्। द्रोणं सपुत्रं विदुरं कृपं च; गान्धारराजं च ससूतपुत्रम्।

sa bhīṣmam āmantrya kurupravīraṃ; vaicitravīryaṃ ca mahānubhāvam. droṇaṃ saputraṃ viduraṃ kṛpaṃ ca; gāndhārarājaṃ ca sasūtaputram.

सर्वे च ये ऽन्ये धृतराष्ट्रपुत्रा; बलप्रधाना निगमप्रधानाः। स्थिताश् च धर्मेषु यथा स्वकेषु; लोकप्रवीराः श्रुतकालवृद्धाः।

sarve ca ye 'nye dhṛtarāṣṭraputrā; balapradhānā nigamapradhānāḥ. sthitāś ca dharmeṣu yathā svakeṣu; lokapravīrāḥ śrutakālavṛddhāḥ.

एतेषु सर्वेषु समागतेषु; पौरेषु वृद्धेषु च संगतेषु। ब्रवीतु वाक्यं प्रणिपातयुक्तं; कुन्तीसुतस्यार्थकरं यथा स्यात्।

eteṣu sarveṣu samāgateṣu; paureṣu vṛddheṣu ca saṃgateṣu. bravītu vākyaṃ praṇipātayuktaṃ; kuntīsutasyārthakaraṃ yathā syāt.

सर्वास्व् अवस्थासु च ते न कौट्याद्; ग्रस्तो हि सो ऽर्थो बलम् आश्रितैस् तैः। प्रियाभ्युपेतस्य युधिष्ठिरस्य; द्यूते प्रमत्तस्य हृतं च राज्यम्।

sarvāsv avasthāsu ca te na kauṭyād; grasto hi so 'rtho balam āśritais taiḥ. priyābhyupetasya yudhiṣṭhirasya; dyūte pramattasya hṛtaṃ ca rājyam.

निवार्यमाणश् च कुरुप्रवीरैः; सर्वैः सुहृद्भिर् ह्य् अयम् अप्य् अतज्ज्ञः। स दीव्यमानः प्रतिदीव्य चैनं। गान्धारराजस्य सुतं मताक्षं; समाह्वयेद् देवितुम् आजमीढः। हित्वा हि कर्णं च सुयोधनं च।

nivāryamāṇaś ca kurupravīraiḥ; sarvaiḥ suhṛdbhir hy ayam apy atajjñaḥ. sa dīvyamānaḥ pratidīvya cainaṃ. gāndhārarājasya sutaṃ matākṣaṃ; samāhvayed devitum ājamīḍhaḥ. hitvā hi karṇaṃ ca suyodhanaṃ ca.

दुरोदरास् तत्र सहस्रशो ऽन्ये; युधिष्ठिरो यान् विषहेत जेतुम्। उत्सृज्य तान् सौबलम् एव चायं; समाह्वयत् तेन जितो ऽक्षवत्याम्।

durodarās tatra sahasraśo 'nye; yudhiṣṭhiro yān viṣaheta jetum. utsṛjya tān saubalam eva cāyaṃ; samāhvayat tena jito 'kṣavatyām.

स दीव्यमानः प्रतिदेवनेन; अक्षेषु नित्यं सुपराङ्मुखेषु। संरम्भमाणो विजितः प्रसह्य; तत्रापराधः शकुनेर् न कश् चित्।

sa dīvyamānaḥ pratidevanena; akṣeṣu nityaṃ suparāṅmukheṣu. saṃrambhamāṇo vijitaḥ prasahya; tatrāparādhaḥ śakuner na kaś cit.

तस्मात् प्रणम्यैव वचो ब्रवीतु; वैचित्रवीर्यं बहुसामयुक्तम्। तथा हि शक्यो धृतराष्ट्रपुत्रः; स्वार्थे नियोक्तुं पुरुषेण तेन। अयुद्धम् आकाङ्क्षत कौरवाणां। साम्नैव दुर्योधनम् आह्वयध्वम्। साम्ना जितो ऽर्थो ऽर्थकरो भवेत। युद्धे ऽनयो भविता नेह सो ऽर्थः।

tasmāt praṇamyaiva vaco bravītu; vaicitravīryaṃ bahusāmayuktam. tathā hi śakyo dhṛtarāṣṭraputraḥ; svārthe niyoktuṃ puruṣeṇa tena. ayuddham ākāṅkṣata kauravāṇāṃ. sāmnaiva duryodhanam āhvayadhvam. sāmnā jito 'rtho 'rthakaro bhaveta. yuddhe 'nayo bhavitā neha so 'rthaḥ.

वैशंपायन उवाच। एवं ब्रुवत्य् एव मधुप्रवीरे; शिनिप्रवीरः सहसोत्पपात। तच् चापि वाक्यं परिनिन्द्य तस्य; समाददे वाक्यम् इदं समन्युः।

vaiśaṃpāyana uvāca. evaṃ bruvaty eva madhupravīre; śinipravīraḥ sahasotpapāta. tac cāpi vākyaṃ parinindya tasya; samādade vākyam idaṃ samanyuḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents