महाभारत 5.162 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 162→

[mh-5-162] • 33 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। प्रतिज्ञाते फल्गुनेन वधे भीष्मस्य संजय। किम् अकुर्वन्त मे मन्दाः पुत्रा दुर्योधनादयः।

dhṛtarāṣṭra uvāca. pratijñāte phalgunena vadhe bhīṣmasya saṃjaya. kim akurvanta me mandāḥ putrā duryodhanādayaḥ.

हतम् एव हि पश्यामि गाङ्गेयं पितरं रणे। वासुदेवसहायेन पार्थेन दृढधन्वना।

hatam eva hi paśyāmi gāṅgeyaṃ pitaraṃ raṇe. vāsudevasahāyena pārthena dṛḍhadhanvanā.

स चापरिमितप्रज्ञस् तच् छ्रुत्वा पार्थभाषितम्। किम् उक्तवान् महेष्वासो भीष्मः प्रहरतां वरः।

sa cāparimitaprajñas tac chrutvā pārthabhāṣitam. kim uktavān maheṣvāso bhīṣmaḥ praharatāṃ varaḥ.

सेनापत्यं च संप्राप्य कौरवाणां धुरंधरः। किम् अचेष्टत गाङ्गेयो महाबुद्धिपराक्रमः।

senāpatyaṃ ca saṃprāpya kauravāṇāṃ dhuraṃdharaḥ. kim aceṣṭata gāṅgeyo mahābuddhiparākramaḥ.

वैशंपायन उवाच। ततस् तत् संजयस् तस्मै सर्वम् एव न्यवेदयत्। यथोक्तं कुरुवृद्धेन भीष्मेणामिततेजसा।

vaiśaṃpāyana uvāca. tatas tat saṃjayas tasmai sarvam eva nyavedayat. yathoktaṃ kuruvṛddhena bhīṣmeṇāmitatejasā.

संजय उवाच। सेनापत्यम् अनुप्राप्य भीष्मः शांतनवो नृप। दुर्योधनम् उवाचेदं वचनं हर्षयन्न् इव।

saṃjaya uvāca. senāpatyam anuprāpya bhīṣmaḥ śāṃtanavo nṛpa. duryodhanam uvācedaṃ vacanaṃ harṣayann iva.

नमस्कृत्वा कुमाराय सेनान्ये शक्तिपाणये। अहं सेनापतिस् ते ऽद्य भविष्यामि न संशयः।

namaskṛtvā kumārāya senānye śaktipāṇaye. ahaṃ senāpatis te 'dya bhaviṣyāmi na saṃśayaḥ.

सेनाकर्मण्य् अभिज्ञो ऽस्मि व्यूहेषु विविधेषु च। कर्म कारयितुं चैव भृतान् अप्य् अभृतांस् तथा।

senākarmaṇy abhijño 'smi vyūheṣu vividheṣu ca. karma kārayituṃ caiva bhṛtān apy abhṛtāṃs tathā.

यात्रायानेषु युद्धेषु लब्धप्रशमनेषु च। भृशं वेद महाराज यथा वेद बृहस्पतिः।

yātrāyāneṣu yuddheṣu labdhapraśamaneṣu ca. bhṛśaṃ veda mahārāja yathā veda bṛhaspatiḥ.

व्यूहान् अपि महारम्भान् दैवगान्धर्वमानुषान्। तैर् अहं मोहयिष्यामि पाण्डवान् व्येतु ते ज्वरः।

vyūhān api mahārambhān daivagāndharvamānuṣān. tair ahaṃ mohayiṣyāmi pāṇḍavān vyetu te jvaraḥ.

सो ऽहं योत्स्यामि तत्त्वेन पालयंस् तव वाहिनीम्। यथावच् छास्त्रतो राजन् व्येतु ते मानसो ज्वरः।

so 'haṃ yotsyāmi tattvena pālayaṃs tava vāhinīm. yathāvac chāstrato rājan vyetu te mānaso jvaraḥ.

दुर्योधन उवाच। न विद्यते मे गाङ्गेय भयं देवासुरेष्व् अपि। समस्तेषु महाबाहो सत्यम् एतद् ब्रवीमि ते।

duryodhana uvāca. na vidyate me gāṅgeya bhayaṃ devāsureṣv api. samasteṣu mahābāho satyam etad bravīmi te.

किं पुनस् त्वयि दुर्धर्षे सेनापत्ये व्यवस्थिते। द्रोणे च पुरुषव्याघ्रे स्थिते युद्धाभिनन्दिनि।

kiṃ punas tvayi durdharṣe senāpatye vyavasthite. droṇe ca puruṣavyāghre sthite yuddhābhinandini.

भवद्भ्यां पुरुषाग्र्याभ्यां स्थिताभ्यां विजयो मम। न दुर्लभं कुरुश्रेष्ठ देवराज्यम् अपि ध्रुवम्।

bhavadbhyāṃ puruṣāgryābhyāṃ sthitābhyāṃ vijayo mama. na durlabhaṃ kuruśreṣṭha devarājyam api dhruvam.

रथसंख्यां तु कार्त्स्न्येन परेषाम् आत्मनस् तथा। तथैवातिरथानां च वेत्तुम् इच्छामि कौरव।

rathasaṃkhyāṃ tu kārtsnyena pareṣām ātmanas tathā. tathaivātirathānāṃ ca vettum icchāmi kaurava.

पितामहो हि कुशलः परेषाम् आत्मनस् तथा। श्रोतुम् इच्छाम्य् अहं सर्वैः सहैभिर् वसुधाधिपैः।

pitāmaho hi kuśalaḥ pareṣām ātmanas tathā. śrotum icchāmy ahaṃ sarvaiḥ sahaibhir vasudhādhipaiḥ.

भीष्म उवाच। गान्धारे शृणु राजेन्द्र रथसंख्यां स्वके बले। ये रथाः पृथिवीपाल तथैवातिरथाश् च ये।

bhīṣma uvāca. gāndhāre śṛṇu rājendra rathasaṃkhyāṃ svake bale. ye rathāḥ pṛthivīpāla tathaivātirathāś ca ye.

बहूनीह सहस्राणि प्रयुतान्य् अर्बुदानि च। रथानां तव सेनायां यथामुख्यं तु मे शृणु।

bahūnīha sahasrāṇi prayutāny arbudāni ca. rathānāṃ tava senāyāṃ yathāmukhyaṃ tu me śṛṇu.

भवान् अग्रे रथोदारः सह सर्वैः सहोदरैः। दुःशासनप्रभृतिभिर् भ्रातृभिः शतसंमितैः।

bhavān agre rathodāraḥ saha sarvaiḥ sahodaraiḥ. duḥśāsanaprabhṛtibhir bhrātṛbhiḥ śatasaṃmitaiḥ.

सर्वे कृतप्रहरणाश् छेद्यभेद्यविशारदाः। रथोपस्थे गजस्कन्धे गदायुद्धे ऽसिचर्मणि।

sarve kṛtapraharaṇāś chedyabhedyaviśāradāḥ. rathopasthe gajaskandhe gadāyuddhe 'sicarmaṇi.

संयन्तारः प्रहर्तारः कृतास्त्रा भारसाधनाः। इष्वस्त्रे द्रोणशिष्याश् च कृपस्य च शरद्वतः।

saṃyantāraḥ prahartāraḥ kṛtāstrā bhārasādhanāḥ. iṣvastre droṇaśiṣyāś ca kṛpasya ca śaradvataḥ.

एते हनिष्यन्ति रणे पाञ्चालान् युद्धदुर्मदान्। कृतकिल्बिषाः पाण्डवेयैर् धार्तराष्ट्रा मनस्विनः।

ete haniṣyanti raṇe pāñcālān yuddhadurmadān. kṛtakilbiṣāḥ pāṇḍaveyair dhārtarāṣṭrā manasvinaḥ.

ततो ऽहं भरतश्रेष्ठ सर्वसेनापतिस् तव। शत्रून् विध्वंसयिष्यामि कदर्थीकृत्य पाण्डवान्। न त्व् आत्मनो गुणान् वक्तुम् अर्हामि विदितो ऽस्मि ते।

tato 'haṃ bharataśreṣṭha sarvasenāpatis tava. śatrūn vidhvaṃsayiṣyāmi kadarthīkṛtya pāṇḍavān. na tv ātmano guṇān vaktum arhāmi vidito 'smi te.

कृतवर्मा त्व् अतिरथो भोजः प्रहरतां वरः। अर्थसिद्धिं तव रणे करिष्यति न संशयः।

kṛtavarmā tv atiratho bhojaḥ praharatāṃ varaḥ. arthasiddhiṃ tava raṇe kariṣyati na saṃśayaḥ.

अस्त्रविद्भिर् अनाधृष्यो दूरपाती दृढायुधः। हनिष्यति रिपूंस् तुभ्यं महेन्द्रो दानवान् इव।

astravidbhir anādhṛṣyo dūrapātī dṛḍhāyudhaḥ. haniṣyati ripūṃs tubhyaṃ mahendro dānavān iva.

मद्रराजो महेष्वासः शल्यो मे ऽतिरथो मतः। स्पर्धते वासुदेवेन यो वै नित्यं रणे रणे।

madrarājo maheṣvāsaḥ śalyo me 'tiratho mataḥ. spardhate vāsudevena yo vai nityaṃ raṇe raṇe.

भागिनेयान् निजांस् त्यक्त्वा शल्यस् ते रथसत्तमः। एष योत्स्यति संग्रामे कृष्णं चक्रगदाधरम्।

bhāgineyān nijāṃs tyaktvā śalyas te rathasattamaḥ. eṣa yotsyati saṃgrāme kṛṣṇaṃ cakragadādharam.

सागरोर्मिसमैर् वेगैः प्लावयन्न् इव शात्रवान्। भूरिश्रवाः कृतास्त्रश् च तव चापि हितः सुहृत्।

sāgarormisamair vegaiḥ plāvayann iva śātravān. bhūriśravāḥ kṛtāstraś ca tava cāpi hitaḥ suhṛt.

सौमदत्तिर् महेष्वासो रथयूथपयूथपः। बलक्षयम् अमित्राणां सुमहान्तं करिष्यति।

saumadattir maheṣvāso rathayūthapayūthapaḥ. balakṣayam amitrāṇāṃ sumahāntaṃ kariṣyati.

सिन्धुराजो महाराज मतो मे द्विगुणो रथः। योत्स्यते समरे राजन् विक्रान्तो रथसत्तमः।

sindhurājo mahārāja mato me dviguṇo rathaḥ. yotsyate samare rājan vikrānto rathasattamaḥ.

द्रौपदीहरणे पूर्वं परिक्लिष्टः स पाण्डवैः। संस्मरंस् तं परिक्लेशं योत्स्यते परवीरहा।

draupadīharaṇe pūrvaṃ parikliṣṭaḥ sa pāṇḍavaiḥ. saṃsmaraṃs taṃ parikleśaṃ yotsyate paravīrahā.

एतेन हि तदा राजंस् तप आस्थाय दारुणम्। सुदुर्लभो वरो लब्धः पाण्डवान् योद्धुम् आहवे।

etena hi tadā rājaṃs tapa āsthāya dāruṇam. sudurlabho varo labdhaḥ pāṇḍavān yoddhum āhave.

स एष रथशार्दूलस् तद् वैरं संस्मरन् रणे। योत्स्यते पाण्डवांस् तात प्राणांस् त्यक्त्वा सुदुस्त्यजान्।

sa eṣa rathaśārdūlas tad vairaṃ saṃsmaran raṇe. yotsyate pāṇḍavāṃs tāta prāṇāṃs tyaktvā sudustyajān.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...