महाभारत 5.142 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 142→

[mh-5-142] • 30 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। असिद्धानुनये कृष्णे कुरुभ्यः पाण्डवान् गते। अभिगम्य पृथां क्षत्ता शनैः शोचन्न् इवाब्रवीत्।

vaiśaṃpāyana uvāca. asiddhānunaye kṛṣṇe kurubhyaḥ pāṇḍavān gate. abhigamya pṛthāṃ kṣattā śanaiḥ śocann ivābravīt.

जानासि मे जीवपुत्रे भावं नित्यम् अनुग्रहे। क्रोशतो न च गृह्णीते वचनं मे सुयोधनः।

jānāsi me jīvaputre bhāvaṃ nityam anugrahe. krośato na ca gṛhṇīte vacanaṃ me suyodhanaḥ.

उपपन्नो ह्य् असौ राजा चेदिपाञ्चालकेकयैः। भीमार्जुनाभ्यां कृष्णेन युयुधानयमैर् अपि।

upapanno hy asau rājā cedipāñcālakekayaiḥ. bhīmārjunābhyāṃ kṛṣṇena yuyudhānayamair api.

उपप्लव्ये निविष्टो ऽपि धर्मम् एव युधिष्ठिरः। काङ्क्षते ज्ञातिसौहार्दाद् बलवान् दुर्बलो यथा।

upaplavye niviṣṭo 'pi dharmam eva yudhiṣṭhiraḥ. kāṅkṣate jñātisauhārdād balavān durbalo yathā.

राजा तु धृतराष्ट्रो ऽयं वयोवृद्धो न शाम्यति। मत्तः पुत्रमदेनैव विधर्मे पथि वर्तते।

rājā tu dhṛtarāṣṭro 'yaṃ vayovṛddho na śāmyati. mattaḥ putramadenaiva vidharme pathi vartate.

जयद्रथस्य कर्णस्य तथा दुःशासनस्य च। सौबलस्य च दुर्बुद्ध्या मिथोभेदः प्रवर्तते।

jayadrathasya karṇasya tathā duḥśāsanasya ca. saubalasya ca durbuddhyā mithobhedaḥ pravartate.

अधर्मेण हि धर्मिष्ठं हृतं वै राज्यम् ईदृशम्। येषां तेषाम् अयं धर्मः सानुबन्धो भविष्यति।

adharmeṇa hi dharmiṣṭhaṃ hṛtaṃ vai rājyam īdṛśam. yeṣāṃ teṣām ayaṃ dharmaḥ sānubandho bhaviṣyati.

ह्रियमाणे बलाद् धर्मे कुरुभिः को न संज्वरेत्। असाम्ना केशवे याते समुद्योक्ष्यन्ति पाण्डवाः।

hriyamāṇe balād dharme kurubhiḥ ko na saṃjvaret. asāmnā keśave yāte samudyokṣyanti pāṇḍavāḥ.

ततः कुरूणाम् अनयो भविता वीरनाशनः। चिन्तयन् न लभे निद्राम् अहःसु च निशासु च।

tataḥ kurūṇām anayo bhavitā vīranāśanaḥ. cintayan na labhe nidrām ahaḥsu ca niśāsu ca.

श्रुत्वा तु कुन्ती तद् वाक्यम् अर्थकामेन भाषितम्। अनिष्टनन्ती दुःखार्ता मनसा विममर्श ह।

śrutvā tu kuntī tad vākyam arthakāmena bhāṣitam. aniṣṭanantī duḥkhārtā manasā vimamarśa ha.

धिग् अस्त्व् अर्थं यत्कृते ऽयं महाञ् ज्ञातिवधे क्षयः। वर्त्स्यते सुहृदां ह्य् एषां युद्धे ऽस्मिन् वै पराभवः।

dhig astv arthaṃ yatkṛte 'yaṃ mahāñ jñātivadhe kṣayaḥ. vartsyate suhṛdāṃ hy eṣāṃ yuddhe 'smin vai parābhavaḥ.

पाण्डवाश् चेदिपाञ्चाला यादवाश् च समागताः। भारतैर् यदि योत्स्यन्ति किं नु दुःखम् अतः परम्।

pāṇḍavāś cedipāñcālā yādavāś ca samāgatāḥ. bhāratair yadi yotsyanti kiṃ nu duḥkham ataḥ param.

पश्ये दोषं ध्रुवं युद्धे तथा युद्धे पराभवम्। अधनस्य मृतं श्रेयो न हि ज्ञातिक्षये जयः। इति मे चिन्तयन्त्या वै हृदि दुःखं प्रवर्तते।

paśye doṣaṃ dhruvaṃ yuddhe tathā yuddhe parābhavam. adhanasya mṛtaṃ śreyo na hi jñātikṣaye jayaḥ. iti me cintayantyā vai hṛdi duḥkhaṃ pravartate.

पितामहः शांतनव आचार्यश् च युधां पतिः। कर्णश् च धार्तराष्ट्रार्थं वर्धयन्ति भयं मम।

pitāmahaḥ śāṃtanava ācāryaś ca yudhāṃ patiḥ. karṇaś ca dhārtarāṣṭrārthaṃ vardhayanti bhayaṃ mama.

नाचार्यः कामवाञ् शिष्यैर् द्रोणो युध्येत जातु चित्। पाण्डवेषु कथं हार्दं कुर्यान् न च पितामहः।

nācāryaḥ kāmavāñ śiṣyair droṇo yudhyeta jātu cit. pāṇḍaveṣu kathaṃ hārdaṃ kuryān na ca pitāmahaḥ.

अयं त्व् एको वृथादृष्टिर् धार्तराष्ट्रस्य दुर्मतेः। मोहानुवर्ती सततं पापो द्वेष्टि च पाण्डवान्।

ayaṃ tv eko vṛthādṛṣṭir dhārtarāṣṭrasya durmateḥ. mohānuvartī satataṃ pāpo dveṣṭi ca pāṇḍavān.

महत्य् अनर्थे निर्बन्धी बलवांश् च विशेषतः। कर्णः सदा पाण्डवानां तन् मे दहति सांप्रतम्।

mahaty anarthe nirbandhī balavāṃś ca viśeṣataḥ. karṇaḥ sadā pāṇḍavānāṃ tan me dahati sāṃpratam.

आशंसे त्व् अद्य कर्णस्य मनो ऽहं पाण्डवान् प्रति। प्रसादयितुम् आसाद्य दर्शयन्ती यथातथम्।

āśaṃse tv adya karṇasya mano 'haṃ pāṇḍavān prati. prasādayitum āsādya darśayantī yathātatham.

तोषितो भगवान् यत्र दुर्वासा मे वरं ददौ। आह्वानं देवसंयुक्तं वसन्त्याः पितृवेश्मनि।

toṣito bhagavān yatra durvāsā me varaṃ dadau. āhvānaṃ devasaṃyuktaṃ vasantyāḥ pitṛveśmani.

साहम् अन्तःपुरे राज्ञः कुन्तिभोजपुरस्कृता। चिन्तयन्ती बहुविधं हृदयेन विदूयता।

sāham antaḥpure rājñaḥ kuntibhojapuraskṛtā. cintayantī bahuvidhaṃ hṛdayena vidūyatā.

बलाबलं च मन्त्राणां ब्राह्मणस्य च वाग्बलम्। स्त्रीभावाद् बालभावाच् च चिन्तयन्ती पुनः पुनः।

balābalaṃ ca mantrāṇāṃ brāhmaṇasya ca vāgbalam. strībhāvād bālabhāvāc ca cintayantī punaḥ punaḥ.

धात्र्या विश्रब्धया गुप्ता सखीजनवृता तदा। दोषं परिहरन्ती च पितुश् चारित्ररक्षिणी।

dhātryā viśrabdhayā guptā sakhījanavṛtā tadā. doṣaṃ pariharantī ca pituś cāritrarakṣiṇī.

कथं नु सुकृतं मे स्यान् नापराधवती कथम्। भवेयम् इति संचिन्त्य ब्राह्मणं तं नमस्य च।

kathaṃ nu sukṛtaṃ me syān nāparādhavatī katham. bhaveyam iti saṃcintya brāhmaṇaṃ taṃ namasya ca.

कौतूहलात् तु तं लब्ध्वा बालिश्याद् आचरं तदा। कन्या सती देवम् अर्कम् आसादयम् अहं ततः।

kautūhalāt tu taṃ labdhvā bāliśyād ācaraṃ tadā. kanyā satī devam arkam āsādayam ahaṃ tataḥ.

यो ऽसौ कानीनगर्भो मे पुत्रवत् परिवर्तितः। कस्मान् न कुर्याद् वचनं पथ्यं भ्रातृहितं तथा।

yo 'sau kānīnagarbho me putravat parivartitaḥ. kasmān na kuryād vacanaṃ pathyaṃ bhrātṛhitaṃ tathā.

इति कुन्ती विनिश्चित्य कार्यं निश्चितम् उत्तमम्। कार्यार्थम् अभिनिर्याय ययौ भागीरथीं प्रति।

iti kuntī viniścitya kāryaṃ niścitam uttamam. kāryārtham abhiniryāya yayau bhāgīrathīṃ prati.

आत्मजस्य ततस् तस्य घृणिनः सत्यसङ्गिनः। गङ्गातीरे पृथापश्यद् उपस्थानगतं वृषम्। गङ्गातीरे पृथाशृण्वद् उपाध्ययननिस्वनम्।

ātmajasya tatas tasya ghṛṇinaḥ satyasaṅginaḥ. gaṅgātīre pṛthāpaśyad upasthānagataṃ vṛṣam. gaṅgātīre pṛthāśṛṇvad upādhyayananisvanam.

प्राङ्मुखस्योर्ध्वबाहोः सा पर्यतिष्ठत पृष्ठतः। जप्यावसानं कार्यार्थं प्रतीक्षन्ती तपस्विनी।

prāṅmukhasyordhvabāhoḥ sā paryatiṣṭhata pṛṣṭhataḥ. japyāvasānaṃ kāryārthaṃ pratīkṣantī tapasvinī.

अतिष्ठत् सूर्यतापार्ता कर्णस्योत्तरवाससि। कौरव्यपत्नी वार्ष्णेयी पद्ममालेव शुष्यती।

atiṣṭhat sūryatāpārtā karṇasyottaravāsasi. kauravyapatnī vārṣṇeyī padmamāleva śuṣyatī.

आ पृष्ठतापाज् जप्त्वा स परिवृत्य यतव्रतः। दृष्ट्वा कुन्तीम् उपातिष्ठद् अभिवाद्य कृताञ्जलिः। यथान्यायं महातेजा मानी धर्मभृतां वरः। उत्स्मयन् प्रणतः प्राह कुन्तीं वैकर्तनो वृषः।

ā pṛṣṭhatāpāj japtvā sa parivṛtya yatavrataḥ. dṛṣṭvā kuntīm upātiṣṭhad abhivādya kṛtāñjaliḥ. yathānyāyaṃ mahātejā mānī dharmabhṛtāṃ varaḥ. utsmayan praṇataḥ prāha kuntīṃ vaikartano vṛṣaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...