महाभारत 5.141 (श्लोक 1)

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 141→

[mh-5-141] • 49 श्लोकाः

संजय उवाच। केशवस्य तु तद् वाक्यं कर्णः श्रुत्वा हितं शुभम्। अब्रवीद् अभिसंपूज्य कृष्णं मधुनिषूदनम्। जानन् मां किं महाबाहो संमोहयितुम् इच्छसि।

saṃjaya uvāca. keśavasya tu tad vākyaṃ karṇaḥ śrutvā hitaṃ śubham. abravīd abhisaṃpūjya kṛṣṇaṃ madhuniṣūdanam. jānan māṃ kiṃ mahābāho saṃmohayitum icchasi.

यो ऽयं पृथिव्याः कार्त्स्न्येन विनाशः समुपस्थितः। निमित्तं तत्र शकुनिर् अहं दुःशासनस् तथा। दुर्योधनश् च नृपतिर् धृतराष्ट्रसुतो ऽभवत्।

yo 'yaṃ pṛthivyāḥ kārtsnyena vināśaḥ samupasthitaḥ. nimittaṃ tatra śakunir ahaṃ duḥśāsanas tathā. duryodhanaś ca nṛpatir dhṛtarāṣṭrasuto 'bhavat.

असंशयम् इदं कृष्ण महद् युद्धम् उपस्थितम्। पाण्डवानां कुरूणां च घोरं रुधिरकर्दमम्।

asaṃśayam idaṃ kṛṣṇa mahad yuddham upasthitam. pāṇḍavānāṃ kurūṇāṃ ca ghoraṃ rudhirakardamam.

राजानो राजपुत्राश् च दुर्योधनवशानुगाः। रणे शस्त्राग्निना दग्धाः प्राप्स्यन्ति यमसादनम्।

rājāno rājaputrāś ca duryodhanavaśānugāḥ. raṇe śastrāgninā dagdhāḥ prāpsyanti yamasādanam.

स्वप्ना हि बहवो घोरा दृश्यन्ते मधुसूदन। निमित्तानि च घोराणि तथोत्पाताः सुदारुणाः।

svapnā hi bahavo ghorā dṛśyante madhusūdana. nimittāni ca ghorāṇi tathotpātāḥ sudāruṇāḥ.

पराजयं धार्तराष्ट्रे विजयं च युधिष्ठिरे। शंसन्त इव वार्ष्णेय विविधा लोमहर्षणाः।

parājayaṃ dhārtarāṣṭre vijayaṃ ca yudhiṣṭhire. śaṃsanta iva vārṣṇeya vividhā lomaharṣaṇāḥ.

प्राजापत्यं हि नक्षत्रं ग्रहस् तीक्ष्णो महाद्युतिः। शनैश्चरः पीडयति पीडयन् प्राणिनो ऽधिकम्।

prājāpatyaṃ hi nakṣatraṃ grahas tīkṣṇo mahādyutiḥ. śanaiścaraḥ pīḍayati pīḍayan prāṇino 'dhikam.

कृत्वा चाङ्गारको वक्रं ज्येष्ठायां मधुसूदन। अनुराधां प्रार्थयते मैत्रं संशमयन्न् इव।

kṛtvā cāṅgārako vakraṃ jyeṣṭhāyāṃ madhusūdana. anurādhāṃ prārthayate maitraṃ saṃśamayann iva.

नूनं महद् भयं कृष्ण कुरूणां समुपस्थितम्। विशेषेण हि वार्ष्णेय चित्रां पीडयते ग्रहः।

nūnaṃ mahad bhayaṃ kṛṣṇa kurūṇāṃ samupasthitam. viśeṣeṇa hi vārṣṇeya citrāṃ pīḍayate grahaḥ.

सोमस्य लक्ष्म व्यावृत्तं राहुर् अर्कम् उपेष्यति। दिवश् चोल्काः पतन्त्य् एताः सनिर्घाताः सकम्पनाः।

somasya lakṣma vyāvṛttaṃ rāhur arkam upeṣyati. divaś colkāḥ patanty etāḥ sanirghātāḥ sakampanāḥ.

निष्टनन्ति च मातङ्गा मुञ्चन्त्य् अश्रूणि वाजिनः। पानीयं यवसं चापि नाभिनन्दन्ति माधव।

niṣṭananti ca mātaṅgā muñcanty aśrūṇi vājinaḥ. pānīyaṃ yavasaṃ cāpi nābhinandanti mādhava.

प्रादुर्भूतेषु चैतेषु भयम् आहुर् उपस्थितम्। निमित्तेषु महाबाहो दारुणं प्राणिनाशनम्।

prādurbhūteṣu caiteṣu bhayam āhur upasthitam. nimitteṣu mahābāho dāruṇaṃ prāṇināśanam.

अल्पे भुक्ते पुरीषं च प्रभूतम् इह दृश्यते। वाजिनां वारणानां च मनुष्याणां च केशव।

alpe bhukte purīṣaṃ ca prabhūtam iha dṛśyate. vājināṃ vāraṇānāṃ ca manuṣyāṇāṃ ca keśava.

धार्तराष्ट्रस्य सैन्येषु सर्वेषु मधुसूदन। पराभवस्य तल् लिङ्गम् इति प्राहुर् मनीषिणः।

dhārtarāṣṭrasya sainyeṣu sarveṣu madhusūdana. parābhavasya tal liṅgam iti prāhur manīṣiṇaḥ.

प्रहृष्टं वाहनं कृष्ण पाण्डवानां प्रचक्षते। प्रदक्षिणा मृगाश् चैव तत् तेषां जयलक्षणम्।

prahṛṣṭaṃ vāhanaṃ kṛṣṇa pāṇḍavānāṃ pracakṣate. pradakṣiṇā mṛgāś caiva tat teṣāṃ jayalakṣaṇam.

अपसव्या मृगाः सर्वे धार्तराष्ट्रस्य केशव। वाचश् चाप्य् अशरीरिण्यस् तत् पराभवलक्षणम्। जनस्यास्वस्थकारिण्यस् तत् पराभवलक्षणम्।

apasavyā mṛgāḥ sarve dhārtarāṣṭrasya keśava. vācaś cāpy aśarīriṇyas tat parābhavalakṣaṇam. janasyāsvasthakāriṇyas tat parābhavalakṣaṇam.

मयूराः पुष्पशकुना हंसाः सारसचातकाः। जीवं जीवकसंघाश् चाप्य् अनुगच्छन्ति पाण्डवान्।

mayūrāḥ puṣpaśakunā haṃsāḥ sārasacātakāḥ. jīvaṃ jīvakasaṃghāś cāpy anugacchanti pāṇḍavān.

गृध्राः काका बडाः श्येना यातुधानाः शलावृकाः। मक्षिकाणां च संघाता अनुगच्छन्ति कौरवान्।

gṛdhrāḥ kākā baḍāḥ śyenā yātudhānāḥ śalāvṛkāḥ. makṣikāṇāṃ ca saṃghātā anugacchanti kauravān.

धार्तराष्ट्रस्य सैन्येषु भेरीणां नास्ति निस्वनः। अनाहताः पाण्डवानां नदन्ति पटहाः किल।

dhārtarāṣṭrasya sainyeṣu bherīṇāṃ nāsti nisvanaḥ. anāhatāḥ pāṇḍavānāṃ nadanti paṭahāḥ kila.

उदपानाश् च नर्दन्ति यथा गोवृषभास् तथा। धार्तराष्ट्रस्य सैन्येषु तत् पराभवलक्षणम्।

udapānāś ca nardanti yathā govṛṣabhās tathā. dhārtarāṣṭrasya sainyeṣu tat parābhavalakṣaṇam.

मांसशोणितवर्षं च वृष्टं देवेन माधव। तथा गन्धर्वनगरं भानुमन्तम् उपस्थितम्। सप्राकारं सपरिखं सवप्रं चारुतोरणम्।

māṃsaśoṇitavarṣaṃ ca vṛṣṭaṃ devena mādhava. tathā gandharvanagaraṃ bhānumantam upasthitam. saprākāraṃ saparikhaṃ savapraṃ cārutoraṇam.

कृष्णश् च परिघस् तत्र भानुम् आवृत्य तिष्ठति। उदयास्तमये संध्ये वेदयानो महद् भयम्। एकपक्षाक्षिचरणा नर्तका घोरदर्शनाः। पक्षिणो व्यसृजन् घोरं तत् पराभवलक्षणम्। एका सृग् वाशते घोरं तत् पराभवलक्षणम्।

kṛṣṇaś ca parighas tatra bhānum āvṛtya tiṣṭhati. udayāstamaye saṃdhye vedayāno mahad bhayam. ekapakṣākṣicaraṇā nartakā ghoradarśanāḥ. pakṣiṇo vyasṛjan ghoraṃ tat parābhavalakṣaṇam. ekā sṛg vāśate ghoraṃ tat parābhavalakṣaṇam.

कृष्णग्रीवाश् च शकुना लम्बमाना भयानकाः। संध्याम् अभिमुखा यान्ति तत् पराभवलक्षणम्।

kṛṣṇagrīvāś ca śakunā lambamānā bhayānakāḥ. saṃdhyām abhimukhā yānti tat parābhavalakṣaṇam.

ब्राह्मणान् प्रथमं द्वेष्टि गुरूंश् च मधुसूदन। भृत्यान् भक्तिमतश् चापि तत् पराभवलक्षणम्।

brāhmaṇān prathamaṃ dveṣṭi gurūṃś ca madhusūdana. bhṛtyān bhaktimataś cāpi tat parābhavalakṣaṇam.

पूर्वा दिग् लोहिताकारा शस्त्रवर्णा च दक्षिणा। आमपात्रप्रतीकाशा पश्चिमा मधुसूदन। उत्तरा शङ्खवर्णाभा दिशां वर्णा उदाहृताः।

pūrvā dig lohitākārā śastravarṇā ca dakṣiṇā. āmapātrapratīkāśā paścimā madhusūdana. uttarā śaṅkhavarṇābhā diśāṃ varṇā udāhṛtāḥ.

प्रदीप्ताश् च दिशः सर्वा धार्तराष्ट्रस्य माधव। महद् भयं वेदयन्ति तस्मिन्न् उत्पातलक्षणे।

pradīptāś ca diśaḥ sarvā dhārtarāṣṭrasya mādhava. mahad bhayaṃ vedayanti tasminn utpātalakṣaṇe.

सहस्रपादं प्रासादं स्वप्नान्ते स्म युधिष्ठिरः। अधिरोहन् मया दृष्टः सह भ्रातृभिर् अच्युत।

sahasrapādaṃ prāsādaṃ svapnānte sma yudhiṣṭhiraḥ. adhirohan mayā dṛṣṭaḥ saha bhrātṛbhir acyuta.

श्वेतोष्णीषाश् च दृश्यन्ते सर्वे ते शुक्लवाससः। आसनानि च शुभ्राणि सर्वेषाम् उपलक्षये।

śvetoṣṇīṣāś ca dṛśyante sarve te śuklavāsasaḥ. āsanāni ca śubhrāṇi sarveṣām upalakṣaye.

तव चापि मया कृष्ण स्वप्नान्ते रुधिराविला। आन्त्रेण पृथिवी दृष्टा परिक्षिप्ता जनार्दन।

tava cāpi mayā kṛṣṇa svapnānte rudhirāvilā. āntreṇa pṛthivī dṛṣṭā parikṣiptā janārdana.

अस्थिसंचयम् आरूढश् चामितौजा युधिष्ठिरः। सुवर्णपात्र्यां संहृष्टो भुक्तवान् घृतपायसम्।

asthisaṃcayam ārūḍhaś cāmitaujā yudhiṣṭhiraḥ. suvarṇapātryāṃ saṃhṛṣṭo bhuktavān ghṛtapāyasam.

युधिष्ठिरो मया दृष्टो ग्रसमानो वसुंधराम्। त्वया दत्ताम् इमां व्यक्तं भोक्ष्यते स वसुंधराम्।

yudhiṣṭhiro mayā dṛṣṭo grasamāno vasuṃdharām. tvayā dattām imāṃ vyaktaṃ bhokṣyate sa vasuṃdharām.

उच्चं पर्वतम् आरूढो भीमकर्मा वृकोदरः। गदापाणिर् नरव्याघ्रो वीक्षन्न् इव महीम् इमाम्।

uccaṃ parvatam ārūḍho bhīmakarmā vṛkodaraḥ. gadāpāṇir naravyāghro vīkṣann iva mahīm imām.

क्षपयिष्यति नः सर्वान् स सुव्यक्तं महारणे। विदितं मे हृषीकेश यतो धर्मस् ततो जयः।

kṣapayiṣyati naḥ sarvān sa suvyaktaṃ mahāraṇe. viditaṃ me hṛṣīkeśa yato dharmas tato jayaḥ.

पाण्डुरं गजम् आरूढो गाण्डीवी स धनंजयः। त्वया सार्धं हृषीकेश श्रिया परमया ज्वलन्।

pāṇḍuraṃ gajam ārūḍho gāṇḍīvī sa dhanaṃjayaḥ. tvayā sārdhaṃ hṛṣīkeśa śriyā paramayā jvalan.

यूयं सर्वान् वधिष्यध्वं तत्र मे नास्ति संशयः। पार्थिवान् समरे कृष्ण दुर्योधनपुरोगमान्।

yūyaṃ sarvān vadhiṣyadhvaṃ tatra me nāsti saṃśayaḥ. pārthivān samare kṛṣṇa duryodhanapurogamān.

नकुलः सहदेवश् च सात्यकिश् च महारथः। शुद्धकेयूरकण्ठत्राः शुक्लमाल्याम्बरावृताः।

nakulaḥ sahadevaś ca sātyakiś ca mahārathaḥ. śuddhakeyūrakaṇṭhatrāḥ śuklamālyāmbarāvṛtāḥ.

अधिरूढा नरव्याघ्रा नरवाहनम् उत्तमम्। त्रय एते महामात्राः पाण्डुरच्छत्रवाससः।

adhirūḍhā naravyāghrā naravāhanam uttamam. traya ete mahāmātrāḥ pāṇḍuracchatravāsasaḥ.

श्वेतोष्णीषाश् च दृश्यन्ते त्रय एव जनार्दन। धार्तराष्ट्रस्य सैन्येषु तान् विजानीहि केशव।

śvetoṣṇīṣāś ca dṛśyante traya eva janārdana. dhārtarāṣṭrasya sainyeṣu tān vijānīhi keśava.

अश्वत्थामा कृपश् चैव कृतवर्मा च सात्वतः। रक्तोष्णीषाश् च दृश्यन्ते सर्वे माधव पार्थिवाः।

aśvatthāmā kṛpaś caiva kṛtavarmā ca sātvataḥ. raktoṣṇīṣāś ca dṛśyante sarve mādhava pārthivāḥ.

उष्ट्रयुक्तं समारूढौ भीष्मद्रोणौ जनार्दन। मया सार्धं महाबाहो धार्तराष्ट्रेण चाभिभो।

uṣṭrayuktaṃ samārūḍhau bhīṣmadroṇau janārdana. mayā sārdhaṃ mahābāho dhārtarāṣṭreṇa cābhibho.

अगस्त्यशास्तां च दिशं प्रयाताः स्म जनार्दन। अचिरेणैव कालेन प्राप्स्यामो यमसादनम्।

agastyaśāstāṃ ca diśaṃ prayātāḥ sma janārdana. acireṇaiva kālena prāpsyāmo yamasādanam.

अहं चान्ये च राजानो यच् च तत् क्षत्रमण्डलम्। गाण्डीवाग्निं प्रवेक्ष्याम इति मे नास्ति संशयः।

ahaṃ cānye ca rājāno yac ca tat kṣatramaṇḍalam. gāṇḍīvāgniṃ pravekṣyāma iti me nāsti saṃśayaḥ.

कृष्ण उवाच। उपस्थितविनाशेयं नूनम् अद्य वसुंधरा। तथा हि मे वचः कर्ण नोपैति हृदयं तव।

kṛṣṇa uvāca. upasthitavināśeyaṃ nūnam adya vasuṃdharā. tathā hi me vacaḥ karṇa nopaiti hṛdayaṃ tava.

सर्वेषां तात भूतानां विनाशे समुपस्थिते। अनयो नयसंकाशो हृदयान् नापसर्पति।

sarveṣāṃ tāta bhūtānāṃ vināśe samupasthite. anayo nayasaṃkāśo hṛdayān nāpasarpati.

कर्ण उवाच। अपि त्वा कृष्ण पश्याम जीवन्तो ऽस्मान् महारणात्। समुत्तीर्णा महाबाहो वीरक्षयविनाशनात्।

karṇa uvāca. api tvā kṛṣṇa paśyāma jīvanto 'smān mahāraṇāt. samuttīrṇā mahābāho vīrakṣayavināśanāt.

अथ वा संगमः कृष्ण स्वर्गे नो भविता ध्रुवम्। तत्रेदानीं समेष्यामः पुनः सार्धं त्वयानघ।

atha vā saṃgamaḥ kṛṣṇa svarge no bhavitā dhruvam. tatredānīṃ sameṣyāmaḥ punaḥ sārdhaṃ tvayānagha.

संजय उवाच। इत्य् उक्त्वा माधवं कर्णः परिष्वज्य च पीडितम्। विसर्जितः केशवेन रथोपस्थाद् अवातरत्।

saṃjaya uvāca. ity uktvā mādhavaṃ karṇaḥ pariṣvajya ca pīḍitam. visarjitaḥ keśavena rathopasthād avātarat.

ततः स्वरथम् आस्थाय जाम्बूनदविभूषितम्। सहास्माभिर् निववृते राधेयो दीनमानसः।

tataḥ svaratham āsthāya jāmbūnadavibhūṣitam. sahāsmābhir nivavṛte rādheyo dīnamānasaḥ.

ततः शीघ्रतरं प्रायात् केशवः सहसात्यकिः। पुनर् उच्चारयन् वाणीं याहि याहीति सारथिम्।

tataḥ śīghrataraṃ prāyāt keśavaḥ sahasātyakiḥ. punar uccārayan vāṇīṃ yāhi yāhīti sārathim.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents